Sytuacja na Kanale Gliwickim i Kędzierzyńskim w dorzeczu Odry.
Wyniki przeprowadzonych badań pobranych próbek wody oraz alg potwierdziły, że główną przyczyną śnięcia ryb w dniach 10-12 czerwca 2023 r. na odcinku od ujścia Kanału Kędzierzyńskiego do ujścia Kanału Gliwickiego była ichtiotoksyna wytwarzana przez „złote algi”.
Poniżej śluzy Nowa Wieś stwierdzono 581,1 nM ichtiotoksyny sumarycznie w wodzie i komórkach alg, natomiast w sąsiedztwie ujścia Kanału Kędzierzyńskiego do Kanału Gliwickiego stwierdzono sumarycznie 846,1 nM ichtiotoksyny w wodzie i komórkach alg. Pomimo faktu, że lokalnie na badanym odcinku stwierdzono także niedobory tlenu, nie mogą one być jednak uznane za główną przyczynę śnięć.
Proces oznaczenia ichtiotoksyn za pomocą specjalistycznej aparatury trwa kilka dni, do tygodnia. Omawiana sytuacja pokazuje, że śnięcia ryb mogą mieć bardzo złożony charakter.
Minister Anna Moskwa zwołała Zespół Zarządzania Kryzysowego MKiŚ. Celem jest ograniczenie toksycznych zakwitów „złotej algi”
Po analizie bieżących danych z monitoringu Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska oraz prognoz meteorologicznych, Minister klimatu i środowiska Anna Moskwa zdecydowała o zwołaniu Zespołu Zarządzania Kryzysowego. Zespół wydał rekomendacje konkretnych działań zaradczych. Rekomendacje zostały przekazane do Rządowego Centrum Bezpieczeństwa.
Zespół Zarządzania Kryzysowego resortu klimatu i środowiska rekomenduje m.in. tymczasowe odcięcie starorzeczy Odry, zastosowanie naturalnych barier ochronnych w zbiornikach wodnych w celu powstrzymania rozwoju „złotej algi”, systemowe zarządzanie zrzutami ścieków przemysłowych i bytowych w zależności od wyników parametrów wody, w tym zasolenia oraz zawartości biogenów pochodzących ze ścieków komunalnych oraz utrzymanie maksymalnych możliwości retencyjnych w dorzeczu Odry. Dodatkowo natlenianie wody przy spadku stężenia tlenu do wartości granicznych oraz ścisły nadzór nad zrzutami burzowymi w przypadku ulewnych opadów deszczu.
Zalecenia powstały na podstawie opracowanych wcześniej procedur, wypracowanych w ramach roboczych zespołów eksperckich, naukowych, przy współpracy służb. Działania mają na celu ograniczenie rozwoju „złotej algi” i zmniejszenie ryzyka toksycznego zakwitu.
Komunikat GIOŚ: wyniki badań wody Kanału Gliwickiego i Kędzierzyńskiego
Ostatnie wyniki badań wykonanych przez Centralne Laboratorium Badawcze GIOŚ, z 10 czerwca br., wskazują na obecność „złotej algi” w próbkach pobranych w Kanale Kędzierzyńskim oraz Kanale Gliwickim. W wodzie stwierdzono również gwałtowny spadek stężenia tlenu do poziomu 28%. Przy zakwicie „złotej algi” poziom tlenu gwałtownie rośnie nawet do 200%.
Dopływy Odry i sama rzeka są objęte stałym monitoringiem pod nadzorem Centralnego Laboratorium Badawczego Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska. Laboratorium pracuje w systemie ciągłym, 24/7.
W ramach przyjętej procedury Centralne Laboratorium Badawcze GIOŚ na bieżąco wykonuje badania wód Odry, jej dopływów i kanałów.
Wyniki analiz laboratoryjnych próbek wody pobranych 7 czerwca br. w Kanale Gliwickim, w punkcie m. Ujazd, most na ul. Chrobrego nie wykazały obecności „złotej algi”. Wartości pozostałych badanych parametrów dla tego punktu również mieściły się w normie. Jest prawdopodobne, że „złota alga” przemieściła się z nurtem do Kanału Gliwickiego z Kanału Kędzierzyńskiego po 7 czerwca br.
Badania próbek pobranych 10 czerwca br. wykonane z próbek wody Kanałów Kędzierzyńskiego i Gliwickiego wykazały obecność „złotej algi” w następujących punktach i wielkościach:
– Kanał Gliwicki, most przy śluzie Nowa Wieś – 51 mln komórek/litr,
– Kanał Gliwicki, most na Drodze Krajowej 40 ul. Przyjaźni – 8 tys. komórek/litr,
– Kanał Kędzierzyński, przed wlotem do Kanału Gliwickiego – 27 mln komórek/litr.
W ubiegłym roku podczas toksycznego zakwitu „złotej algi”, liczebność tego glonu w wodach Kanału Gliwickiego przekraczała 400 mln komórek/litr.
Służby prowadzą badania i analizy dla wyjaśnienia przyczyn śnięć z czerwca br. Wyniki będą podane niezwłocznie po ich ustaleniu. Możliwe, że do śnięcia ryb doprowadziło nałożenie się kilku różnych zjawisk.
Monitoring interwencyjny
Procedura monitorowania interwencyjnego Prymnesium parvum zakłada m.in. wykonywanie badań terenowych i laboratoryjnych, które umożliwią wykrycie ewentualnego ryzyka wystąpienia zakwitów „złotej algi” a następnie poinformowanie odpowiednich służb. Przy III najwyższym stopniu zagrożenia, odpowiednie służby są powiadamiane przez GIOŚ w ciągi 1 godziny. Poszczególne stopnie alertowe uruchamiają działania służb na poziomie centralnym i wojewódzkim.
Wyniki dostępne dla każdego
Centralne Laboratorium Badawcze GIOŚ pobiera próbki wody zgodnie z obowiązującym programem badań i procedurą. Wyniki badań dostępne są na bieżąco na stronie: https://www.gov.pl/web/odra/badania-odry, a informacje o nich przekazywane są w kanałach mediów społecznościowych Sztabu dla Odry.
Złota alga
„Złota alga” to mikroskopijny glon, który występuje w skupiskach. Glon przemieszcza się i bytuje w skupiskach w miejscach, gdzie ma dogodne warunki do rozwoju, m.in. odpowiednią temperaturę i niski przepływ wody oraz stały dopływ pożywki w postaci biogenów, zwłaszcza azotu i fosforu pochodzących m.in. ze ścieków komunalnych. Glon nie jest widoczny gołym okiem. Nie zawsze też jego występowanie jest jednoznaczne ze śnięciem ryb. Złota alga uwalnia toksynę m.in. z powodu nagłej zmiany parametrów fizyko-chemicznych wody. Mechanizm uwolnienia toksyn nie jest do końca poznany przez naukowców, mimo kilkudziesięciu lat prowadzonych na świecie badań. Dlatego w monitoringu stałym GIOŚ/WIOŚ ukierunkowanym na występowanie „złotej algi” najistotniejsze jest śledzenie parametrów wody, w tym temperatury, nasycenia tlenem, przewodności oraz zawartości azotu i fosforu, jako głównych czynników sprzyjających namnażaniu się glonu.
