Fundacja GrowSPACE publikuje Pakiet Młodego Pacjenta/ki, którego celem jest wsparcie młodych pacjentów i pacjentek w systemie ochrony zdrowia.
Młode osoby powinny mieć możliwość współdecydować o swoim zdrowiu i uzyskiwać autonomię w ważnych aspektach. Pakiet Młodego Pacjenta/ki to propozycja zmian w trzech obszarach: zdrowia psychicznego (np. psycholog, psychiatra), praw reprodukcyjnych (np. ginekolog) oraz pediatrii.
Jak wygląda Pakiet Młodego Pacjenta/ki?
Pakiet Młodego Pacjenta/ki ma za zadanie dać młodym pacjentom prawo wyboru. Niech dobrowolnie decydują, czy chcą w obecności rodzica, czy samodzielnie skorzystać z pomocy lekarza, a konkretnie z trzech grup specjalistów. Propozycje dotyczą wyłącznie publicznej ochrony zdrowia.
W Pakiecie Fundacji GrowSPACE znajdują się następujące elementy:
1) Pierwszy punkt dotyczy specjalistów zajmujących się zdrowiem psychicznym. Chcemy, by młodzi ludzie od 15. roku życia mogli samodzielnie korzystać z konsultacji psychologów, terapeutów i psychiatrów.
2) Drugi punkt, dotyczy zdrowia reprodukcyjnego. Chcemy, by młode dziewczyny od 15. roku życia miały możliwość samodzielnej konsultacji oraz wykonania podstawowych badań u ginekologa. Ważne jest też zagwarantowanie poufności w gabinecie.
3) Trzeci punkt skupia się wokół najprostszych problemów zdrowotnych – chodzi o swobodny dostęp do opieki pediatrycznej. Nie ma żadnych przeszkód, by młody człowiek od 15. roku życia mógł samodzielnie zgłosić się do pediatry z przeziębieniem, bólem brzucha czy gardła lub przyszedł na przykład na badania krwi. W tym punkcie znajduje się także zdrowie młodych mężczyzn (,np. badanie okolic intymnych) czy dostęp do szczepień nieobowiązkowych (takich jak, np. przeciwko HPV).
Dodatkową kwestią propozycji jest zmiana wieku zgody kumulatywnej (rodzic + młoda osoba). Od 13. roku życia dziecko uzyskuje tzw. ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Przykładowo, już od 13. roku życia młody człowiek może wyrażać zgodę na przetwarzanie swoich danych. Pakiet proponuje obniżenie wieku zgody kumulatywnej do przedziału wiekowego 13-15. Wówczas młody pacjent pod okiem swojego rodzica i lekarza-specjalisty ma poczucie sprawczości i współodpowiedzialności za swoje zdrowie. Zwróćmy uwagę, że w innych krajach Europ, np. w Belgii zgoda kumulatywna zaczyna się już od 12. roku życia. W Niemczech już od 14. roku życia młody pacjent jest dopuszczany do głosu.
– Ochrona zdrowia to kluczowy element systemu, który od lat wymaga działań naprawczych. Jako Fundacja GrowSPACE chcemy, by na ten proces spojrzeć także z perspektywy młodzieży. Niestety, zdarzają się sytuacje, kiedy młody człowiek, zanim uda się do specjalisty, musi najpierw przeprowadzić kampanię na rzecz przekonania swojego rodzica, że naprawdę mierzy się z poważnym problemem (np. natury zdrowia psychicznego) – mówił Dominik Kuc, Członek Zarządu Fundacji GrowSPACE. – Od niektórych młodych ludzi słyszymy, że mierzą się z brakiem zrozumienia ze strony rodziców. Część opiekunów twierdzi, że nastolatkowie przesadzają albo nawet blokuje udzielenie pomocy z obawy o reakcję otoczenia. Obowiązujące przepisy w sprawie nastoletnich pacjentów komplikują życie zarówno dzieci, jak i ich rodziców. Wszystko przez to, że młodzież ma niemal uniemożliwiony dostęp do samodzielnego korzystania z usług na NFZ. Funkcjonujemy w skostniałym systemie pełnym sprzeczności. 15-latkowie zgodnie z prawem mogą prowadzić współżycie, ale na konsultację lekarską, badania, czy leczenie zgodę musi wydać rodzic. Najwyższy czas uznać podmiotowość młodzieży. Dlatego jako Fundacja GrowSPACE chcemy zaproponować Pakiet Młodego Pacjenta/ki.
Głos lekarzy i lekarek
– Uznanie podmiotowości dziecka to także okazanie szacunku dla czasu jego rodzica i umiejętności wychowawczych. Nie chce nam się wierzyć, że rodzice wychowują młodzież, która nie potrafi samodzielnie umówić się na wizytę i porozmawiać o swoich dolegliwościach – argumentuje Klara Nadolska, młoda lekarska, współautorka Pakietu. – Dodatkowo dobry lekarz, niezależnie od tego, kto podejmuje decyzję – dziecko czy dorosły, zaproponuje proces leczenia zgodnie z jego najlepszą wiedzą. Musimy zapewnić młodym ludziom samodzielny dostęp do konsultacji, badań oraz procesu leczenia, bowiem lekarz patrzy na swojego pacjenta holistycznie. Już podczas pierwszej wizyty często mamy do czynienia jednocześnie z wywiadem, badaniami oraz propozycją najlepszej terapii. Warto podkreślić, że nastolatek już teraz może dbać o swoją intymność i poprosić lekarza, by rodzic czy opiekun nie był obecny w czasie badania medycznego. Także sam lekarz może uznać, że obecność opiekuna prawnego nie jest wskazana. Powinniśmy kontynuować ten proces i zwiększać autonomię młodego pacjenta.
Pamiętajmy też, że pacjenci pozostają usługobiorcami a odpowiedzialność prawna stoi po stronie lekarza. Państwo powinno zabezpieczyć interes młodych pacjentów.
Zmiany w prawie
Obecne regulacje wynikają przede wszystkim z Ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, Ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty, czy Ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Kodeks cywilny wskazuje, że pełną zdolność do czynności prawnych nabywamy dopiero od 18. roku życia. Pakiet ma na celu poszerzyć zakres ograniczonej zdolności.
Propozycje Pakietu Młodego Pacjenta/ki wymagają rozwiązań ustawowych w kilku punktach. Świadczenia zdrowotne są objęte ogólną zasadą, która nie podlega różnicowaniu z uwagi na specjalizację. To oznacza, że mówimy o kilku przepisach i ogólnie przyjętych zasadach. Ewentualna ustawa dot. wieku pacjentów byłaby stosowana w pierwszeństwie przed k.c. Zmiana przepisów u.p.p. i u.z.l. w zakresie zgody – wprowadzająca samodzielność w grupie 15-18 w wybranych obszarach sprawiłaby, że zasady dot. informacji medycznej i tajemnicy lekarskiej również uległyby zmianie. Z kolei w przypadku obniżenia wieku zgody kumulatywnej do 13. roku życia, wystarczy po prostu zmienić widełki wiekowe w art. 17 u.p.p.
– Należy podkreślić rażącą niekonsekwencję ustawodawcy, który przyznając pełną samodzielność w decyzji dotyczącej m.in. współżycia seksualnego osobom od 15 roku życia – na etapie późniejszym – ogranicza ją w sferze bezpośrednich skutków dotyczących np. uzyskania recepty na środki antykoncepcyjne, szczepienia przeciw HPV czy leczenia chorób wenerycznych – dodaje Robert Lisiewicz, szef zespołu prawnego Fundacji GrowSPACE. – Postulowanym rozwiązaniem powinna być liberalizacja przepisów, polegająca na zwiększeniu elastyczności w podejmowaniu decyzji medycznych – poprzez przyznanie pełnej samodzielności pacjentkom i pacjentom w wieku od 15 do 18 roku życia z jednoczesnym przeniesieniem obecnej już dziś zasady tzw. zgody kumulatywnej dla osób w wieku od 13 do 15 roku życia.
