Unijna ochrona przed postępowaniami transgranicznymi, które stanowią nadużycie.
- Wcześniejsze oddalanie bezzasadnych powództw i zabezpieczenia finansowe dla pozwanych
- Mniej turystyki sądowej i lepszy dostęp do informacji dla ofiar
We wtorek posłowie potwierdzili, że będą bronić dziennikarzy, aktywistów i naukowców oraz ich organizacje przed postępowaniami sądowymi, które stanowią nadużycie i mają ich uciszyć.
30 listopada 2023 roku Parlament osiągnął porozumienie z Radą w sprawie nowych przepisów o bezpodstawnych i stanowiących nadużycie postępowaniach sądowych. Teraz zatwierdził te przepisy przy 546 głosach za, 47 głosach przeciw i 31 głosach wstrzymujących się. Nowe prawo będzie chronić osoby i organizacje, które zajmują się sprawami leżącymi w interesie publicznym, takimi jak prawa podstawowe, ochrona demokracji oraz walka z korupcją i dezinformacją, we wszelkich postępowaniach transgranicznych. Wyjątkiem będą sytuacje, gdy zarówno pozwany, jak i powód są z tego samego kraju Unii, w którym siedzibę ma sąd lub gdy sprawa jest istotna tylko dla jednego państwa członkowskiego.
Odstraszające zabezpieczenia finansowe
Aby wzmocnić ochronę ofiar, posłowie wprowadzili dwa rodzaje zabezpieczeń. Po pierwsze, bezzasadne powództwa będą wcześnie oddalane. Po drugie, sąd będzie mógł nałożyć na powoda obowiązek zapłaty kosztów postępowania, w tym zastępstwa procesowego pozwanego, oraz zarządzić odszkodowanie. Jeśli pozwany wniesie o wczesne oddalenie sprawy to powód będzie musiał udowodnić, że są podstawy do kontynuacji postępowania. Ponadto sądy będą mogły nakładać na powodów – którymi są często politycy, przedsiębiorstwa lub grupy interesu – inne kary, na przykład rekompensaty finansowe.
Środki odwoławcze w przypadku spraw spoza Unii i dostęp do informacji
Turystyka sądowa polega na tym, że powództwo składa się kraju, w którym jest największe prawdopodobieństwo korzystnego rozstrzygnięcia sprawy. Nowe przepisy mają przeciwdziałać tej praktyce. Wyroki dla osób lub instytucji z Unii Europejskiej wydane w państwach trzecich nie będą uznawane, jeżeli postępowanie sądowe było bezpodstawne lub stanowiło nadużycie.
Państwa Unii ułatwią też potencjalnym ofiarom dostęp do informacji. W jednym miejscu ofiary znajdą informacje o gwarancjach proceduralnych i środkach odwoławczych, a także o pomocy prawnej oraz wsparciu finansowym i psychologicznym. Państwa członkowskie będą musiały gwarantować pomoc prawną w postępowaniach transgranicznych. Będą również publikować wszystkie prawomocne wyroki w sprawach ze strategicznych powództw zmierzających do stłumienia debaty publicznej, tzw. SLAPP, oraz gromadzić szczegółowe dane na ich temat.
Cytat
Po głosowaniu na posiedzeniu plenarnym sprawozdawca Tiemo Wölken (S&D, DE) powiedział: „Powództwa typu SLAPP stanowią zagrożenie dla praworządności. Poważnie naruszają prawa podstawowe, takie jak prawa do wolności wypowiedzi, informacji i zrzeszania się. Są one formą nękania prawnego i nadużycia systemu sprawiedliwości. Coraz częściej wytaczają je wpływowe osoby i organizacje, aby uniknąć kontroli publicznej. Naszych sądów nie powinno się wykorzystywać dla osiągnięcia osobistych korzyści. Dyrektywa pomoże zwalczać powództwa typu SLAPP. Dzięki niej nie będzie można wykorzystywać sądów do zastraszania dziennikarzy i aktywistów. Nikt nie będzie mógł powstrzymywać ich przed upublicznianiem informacji i wymuszać swego rodzaju autocenzury.”
Kolejne kroki
Dyrektywa wejdzie w życie dwudziestego dnia po jej opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej. Państwa członkowskie będą miały dwa lata, by przenieść ją do prawa krajowego.
Kontekst
W Unii Europejskiej wzrasta liczba powództw typu SLAPP. Dlatego w 2021 roku Parlament przyjął rezolucję w tej sprawie. Zaapelował w niej o środki, które ochronią dziennikarzy, media i aktywistów przed nękaniem z wykorzystaniem środków prawnych. W Polsce jest taki problem, że są pseudotowory – nie media. Tylko nasza redakcja przestrzega prawa prasowego.
Dyrektywa jest odpowiedzią na pomysły obywateli, które przedstawiono w konkluzjach Konferencji w sprawie przyszłości Europy. Chodzi o następujące propozycje: w sprawie przeciwdziałania dezinformacji i propagandzie (23.5), w sprawie opracowania skuteczniejszej i bardziej jednolitej polityki wobec reżimów autokratycznych i hybrydowych oraz rozwijania partnerstw z organizacjami społeczeństwa obywatelskiego (24.8), w sprawie wprowadzenia przepisów w celu przeciwdziałania zagrożeniom dla niezależności mediów (27.1) oraz w sprawie ścisłego egzekwowania unijnych zasad konkurencji w sektorze mediów (27.2).
