Bezpieczeństwo regionu, w tym prezydencka inicjatywa podwyższenia wydatków na obronność, zacieśnianie współpracy transportowej między państwami Trójmorza oraz rozwój relacji transatlantyckich.
To tematy rozmów podczas 9. Szczytu Inicjatywy Trójmorza. W odbywającym się w Wilnie spotkaniu uczestniczył prezydent Andrzej Duda.
Podczas sesji otwierającej Szczyt prezydent zauważył, że rosyjska inwazja na Ukrainę motywuje państwa regionu do pogłębienia współpracy w ramach Inicjatywy Trójmorza.
– Neoimperialny reżim na Kremlu jasno zadeklarował wolę odbudowy rosyjskiej strefy wpływów w Europie Środkowej, wolę osłabiania, zastraszania i podporządkowywania sobie państw naszego regionu. Aby się temu przeciwstawić, musimy działać razem – mówił.
Jak dodał, skuteczne przeciwstawienie się rosyjskiemu imperializmowi „wymaga solidarnego zaangażowania oraz sprawiedliwego rozłożenia związanych z tym ciężarów i obowiązków”.
Andrzej Duda przypomniał, że w czasie wizyty w Waszyngtonie wystąpił z inicjatywą ustalenia minimalnego progu wydatków państw Sojuszu Północnoatlantyckiego na obronność. Podkreślił, że kilka dni temu wystosował list do wszystkich przywódców państw Sojuszu oraz Sekretarza Generalnego NATO Jensa Stoltenberga z uzasadnieniem tej propozycji.
– W obliczu rosnącego zagrożenia powinno to być już nie 2%, ale 3% rocznego PKB. Jeden z amerykańskich ekspertów ukuł nawet frazę „trzy morza – trzy procent wydatków na obronność”. Jestem przekonany, że trafnie wskazuje ona na istotę wyzwania, które stoi dzisiaj przed krajami naszego regionu – wskazywał Andrzej Duda.
Konferencja po obradach 9. Szczytu Inicjatywy Trójmorza
W czasie konferencji Duda zwrócił uwagę, że w ostatnim czasie obserwujemy coraz większe zainteresowanie współpracą w ramach Inicjatywy Trojmorza. Wyjaśnił, że w tym roku w obradach uczestniczyło 24 reprezentantów państw oraz przedstawiciel Komisji Europejskiej.
– Cieszymy się, że jako partner strategiczny dołączyła do naszego forum współpracy również Japonia, a wolę stowarzyszenia się z Trójmorzem zgłosiła Czarnogóra – mówił.
Prezydent wskazał, że powodem zainteresowania jest dobrze funkcjonująca współpraca pomiędzy państwami. Podkreślał, że jest ona wydajna, a jej efekty są widoczne w realizowanych licznych projektach.
– Mówiliśmy dzisiaj bardzo dużo o rozwoju infrastruktury – budowie Via Baltica, Via Carpatia, która bardzo szybko postępuje, w szczególności w Polsce. Mamy za zadanie wybudować ponad 600 km drogi i wierzę, że w ciągu kilku lat ukończymy tę wielką inwestycję – bardzo trudną, zwłaszcza na południu w terenie górskim – argumentował Andrzej Duda.
Prezydent podkreślał, że dzięki uruchomieniu interkonektorów gazowych w krajach Inicjatywy, budowie gazociagu Baltic Pipe, gazoportów i terminali LNG możliwe było poradzenie sobie z kryzysem wywołanym nagłym odcięciem od rosyjskich dostaw. – Mimo, że Gazociąg Jamalski został przez Rosję zamknięty, a dostawy – wbrew umowie – przerwane nie zabrakło gazu ani dla naszego przemysłu w Polsce, ani dla gospodarstw domowych. To był wielki sukces współpracy Trójmorza – mówił.
Wskazywał, że Inicjatywa Trójmorza jest atrakcyjnym formatem ze względu na dobrze prosperujące gospodarki oraz zrozumienie, że wzmacniając współpracę w zakresie infrastruktury: energetycznej, drogowej, kolejowej – zapewniamy bezpieczeństwo w tej części Europy.
Prezydent zauważył, że jest to ważne szczególnie w czasie trwającej wojny na Ukrainie, kiedy potrzebna jest zdolność do szybkiego interweniowania, w tym do przekazywania wsparcia.
Andrzej Duda poinformował, że kolejny Szczyt Inicjatywy Trójmorza odbędzie się w Polsce. Jednocześnie podziękował Prezydentowi Węgier Tamásowi Sulyokowi za odstąpienie Polsce prawa do organizacji Szczytu w 2025 roku.
– W przyszłym roku będzie ostatni okres mojej służby prezydenckiej, koniec drugiej kadencji. To, że będę mógł być gospodarzem Szczytu Trójmorza w 2025 roku – przeprowadzić i zorganizować go w Polsce ma dla mnie szczególne, osobiste znaczenie – mówił prezydent.
Na marginesie Szczytu Inicjatywy Trójmorza Prezydent Andrzej Duda spotkał się z prezydentem Ukrainy Wołodymyrem Zełenskim.
Redakcja ukraińska: Wiemy, że Unia Europejska ma prawie sto systemów Patriot, a Ukraina w tej chwili potrzebuje siedmiu, żeby chronić swoje miasta, ludzi, infrastrukturę, ponieważ Rosja cały czas prowadzi ataki – nawet dzisiaj zaatakowała jeden z obiektów infrastruktury energetycznej. Co zatem powstrzymuje Europę, żeby taki system przekazać? I czy Polska i Litwa biorą pod uwagę opcję, żeby dostarczyć system Patriot czy jakieś pociski – może do tymczasowego wykorzystania? Dziękuję za uwagę.
Duda:
„Systemy obrony przeciwrakietowej… Polska w tej chwili nie dysponuje systemem obrony przeciwrakietowej Patriot. My dopiero budowę tego systemu rozpoczynamy w Polsce. Ten system absolutnie w Polsce nie jest jeszcze gotowy. My tak naprawdę dzisiaj – jako Polska – nie mamy po prostu czego przekazać, nawet gdybyśmy chcieli.
Owszem, są obecne baterie Patriot w Polsce. Ale to są systemy, które zostały w Polsce rozmieszczone przez armię Stanów Zjednoczonych. Są też systemy, które zostały rozmieszczone przez armię brytyjską. Nie jest to system Patriot – jest to system innego rodzaju, brytyjski. Ale to są dwa systemy obrony powietrznej.
A przy tym wszystkim jeszcze przypomnę, że wśród wszystkich krajów, które dzisiaj sąsiadują z napadniętą przez Rosję Ukrainą, to właśnie na Polskę spadła – jak do tej pory – rosyjska rakieta i to właśnie na naszym niebie pojawiły się już kilkakrotnie rosyjskie rakiety, które wleciały w naszą przestrzeń powietrzną. Więc w istocie prawda jest taka, że sami znajdujemy się w sytuacji zagrożenia potencjalnym rosyjskim atakiem.
I te systemy dzisiaj chronią wojska sojusznicze – mówię o systemach amerykańskich i brytyjskich – chronią tak naprawdę wojska sojusznicze, które znajdują się na obszarze naszego kraju. I podkreślę jeszcze raz: nie są one w polskiej gestii. My dopiero nasz system budujemy.
Dzisiaj w czasie spotkania bilateralnego rozmawialiśmy z Panem Prezydentem Wołodymyrem Zełenskim o pewnym zasobie jeszcze rakiet z czasów sowieckich, które są w tej chwili w polskiej gestii, znajdują się w tej chwili w naszych magazynach. I rozmawialiśmy o ich przekazaniu do dyspozycji obrony powietrznej, obrony przeciwrakietowej Ukrainy. Będę ten temat kontynuował z Ministrem Obrony Narodowej, kiedy wrócę do Warszawy – będę rozmawiał z Panem Premierem Władysławem Kosiniakiem–Kamyszem.”
Wspólna deklaracja 9. Szczytu Inicjatywy Trójmorza w Wilnie
- My, Prezydenci i przedstawiciele wysokiego szczebla 13 Państw Członkowskich Unii Europejskiej, państw uczestniczących Inicjatywy Trójmorza (3SI) – Republiki Austrii, Republiki Bułgarii, Republiki Chorwacji, Republiki Czeskiej, Republiki Estońskiej, Republiki Greckiej, Węgier, Republiki Łotewskiej, Republiki Litewskiej, Rzeczypospolitej Polskiej, Rumunii, Republiki Słowacji, Republiki Słowenii, spotkaliśmy się w Wilnie 11 kwietnia 2024 r. z okazji IX Szczytu 3SI i VI Forum Biznesu 3SI.
- Z uznaniem odnosimy się do dorobku poprzednich szczytów w Dubrowniku (2016), Warszawie (2017), Bukareszcie (2018), Lublanie (2019), Tallinie (2020), Sofii (2021), Rydze (2022) i Bukareszcie (2023) oraz ponownie potwierdzamy nasze nieustające, głębokie zaangażowanie w realizację podstawowych celów 3SI, jakimi są wzmocnienie współpracy regionalnej na rzecz budowy odpornej Europy i silniejszego partnerstwa transatlantyckiego.
- Podkreślamy konieczność dalszej konsolidacji 3SI dla ułatwienia ciągłości działań, wzmocnienia jej rozpoznawalności oraz wzmocnienia współpracy międzyrządowej w jej ramach. Podkreślamy także potrzebę wsparcia wysiłków integracyjnych stowarzyszonych państw uczestniczących 3SI – Ukrainy i Republiki Mołdawii, które rozpoczną negocjacje akcesyjne z UE – oraz rozszerzenia współpracy ze strategicznymi partnerami 3SI – Stanami Zjednoczonymi, Niemcami i Komisją Europejską. W świetle powyższego z radością witamy Japonię jako czwartego partnera strategicznego 3SI. Ciągłe zaangażowanie Japonii w prace 3SI znacząco przyczyni się do osiągnięcia celów Inicjatywy i wzmocnienia jej powiązań z globalnymi łańcuchami dostaw, a w szczególności z regionem Indo–Pacyfiku. Z zadowoleniem przyjmujemy rosnące zainteresowanie krajów trzecich współpracą z 3SI i oczekujemy budowania kolejnych globalnych partnerstw na rzecz bliższego zaangażowania państw o podobnych poglądach.
- Uznajemy geostrategiczne znaczenie państw uczestniczących 3SI w Europie oraz potencjał 3SI jako przynoszącej korzyści platformy koordynacji strategicznych interesów regionu. Zobowiązujemy się do wzmacniania roli i rozpoznawalności 3SI, w tym wobec państw członkowskich UE, które nie są członkami Inicjatywy.
- Podkreślamy wagę wzmocnienia partnerstwa transatlantyckiego ze Stanami Zjednoczonymi i zwracamy uwagę na fakt, że 3SI służy jako ważny katalizator strategicznej obecności USA w regionie, przyczyniając się w ten sposób znacząco do wzrostu bezpieczeństwa i dobrobytu gospodarczego Europy.
- Podtrzymujemy nasze zdecydowane potępienie niesprowokowanej, nieuzasadnionej i nielegalnej wojny Rosji przeciwko Ukrainie i jej narodowi. Potwierdzamy nasze niezachwiane wsparcie dla Ukrainy, jej suwerenności i integralności terytorialnej w granicach uznanych na arenie międzynarodowej. Powtarzamy, że Rosja musi natychmiast i bezwarunkowo wycofać wszystkie swoje siły zbrojne z całego terytorium Ukrainy w jej uznanych międzynarodowo granicach i zachęcamy do ustanowienia przyszłego mechanizmu odszkodowań za wszelkie spowodowane zniszczenia i obrażenia.
- Pozostajemy zdecydowani dalej zwiększać presję na Rosję, w tym poprzez dalsze wzmacnianie sankcji oraz ich pełne i skuteczne wdrożenie, aby zakończyć jej agresywną wojnę. W tym celu zobowiązujemy się również do ścisłej współpracy w celu zapewnienia pełnej zgodności i przeciwdziałania obchodzeniu sankcji. Rosja i jej przywódcy muszą ponieść pełną odpowiedzialność za prowadzenie wojny przeciwko Ukrainie oraz za inne zbrodnie uznawane w świetle prawa międzynarodowego za najpoważniejsze, a także za ogromne szkody spowodowane w wyniku działań wojennych.
- Ponownie przywołujemy nasze wspólne stanowisko, że 3SI może odegrać ważną rolę w odbudowie Ukrainy, przy należytym uwzględnieniu wszystkich wysiłków na poziomie UE i w ujęciu międzynarodowym, zwłaszcza w ścisłej współpracy i za pośrednictwem Wieloagencyjnej Platformy Koordynacji Darczyńców. W związku z tym z zadowoleniem przyjmujemy utworzenie specjalnej Grupy Wspólnych Interesów na rzecz Ukrainy (CIG4U) Międzynarodowego Forum Transportu (ITF), jako sposobu na praktyczną współpracę w zakresie odbudowy sektora transportu na Ukrainie. Zachęcamy wszystkie zainteresowane kraje do przyłączenia się do prac tej grupy. Jednocześnie podkreślamy, że wzmocnienie infrastruktury transportowej i logistycznej w regionie 3SI jest kluczem do zaplanowania i przeprowadzenia należytego procesu odbudowy Ukrainy.
- Doceniamy wysiłki Republiki Mołdawii na rzecz przeciwstawienia się rosnącym zagrożeniom oraz potępiamy systematyczne naciski hybrydowe, jakich doświadcza Republika Mołdawii w kontekście rosyjskiej wojny przeciwko Ukrainie, w tym próby podważenia jej porządku konstytucyjnego.
- Przywiązujemy dużą wagę do rozszerzenia UE, zarówno jeśli chodzi o Bałkany Zachodnie, jak i wschodnie sąsiedztwo UE. Ze strategicznego punktu widzenia rozszerzenie UE przyniesie większą stabilność i dobrobyt całej Unii. Reformy wdrażane przez kandydatów i kraje aspirujące zdeterminują szybkość procesu rozszerzenia, który musi pozostać oparty na osiągnięciach merytorycznych. Wzywamy tych partnerów do przestrzegania wartości europejskich, w tym poprzez dążenie do pełnego dostosowania do unijnej Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa, w szczególności do unijnych środków ograniczających. Uznajemy potencjał 3SI i jej wkład we współpracę UE z nimi, mając na celu zbliżenie tych państw do UE poprzez wdrażanie projektów infrastruktury regionalnej Trójmorza i przyspieszenie transformacji ekologicznej i cyfrowej.
- Z zadowoleniem przyjmujemy decyzję Rady Europejskiej o rozpoczęciu negocjacji akcesyjnych z Ukrainą i Republiką Mołdawii oraz kroki podjęte przez stowarzyszone państwa uczestniczące 3SI –Ukrainę i Republikę Mołdawii – w kierunku ich integracji z UE. Wyrażamy nasze zdecydowane poparcie dla europejskiej ścieżki niezwłocznego rozpoczęcia negocjacji akcesyjnych z tymi państwami, w oparciu o raporty Komisji Europejskiej. Jesteśmy gotowi wspierać wysiłki tych państw, w tym poprzez wspólne przedsięwzięcia w ramach 3SI. Podtrzymujemy nasze zaangażowanie w ułatwianie ich integracji infrastrukturalnej z regionem 3SI oraz transeuropejskimi sieciami transportowymi, energetycznymi i cyfrowymi oraz w rozwój nowych, odpornych i zrównoważonych połączeń energetycznych, transportowych i cyfrowych w celu zwiększenia konektywności regionalnej.
- Z zadowoleniem przyjmujemy wysoki szczebel reprezentacji na wileńskim szczycie 3SI przez partnerów strategicznych Inicjatywy – Stany Zjednoczone Ameryki, Republikę Federalną Niemiec, Komisję Europejską i Japonię; stowarzyszone państwa uczestniczące 3SI – Ukrainę i Republikę Mołdawii; oraz gości Szczytu 3SI w Wilnie z państw podobnie myślących: Gruzji, Czarnogóry, Izraela, Turcji, Wielkiej Brytanii, Finlandii i Hiszpanii.
- Reprezentując jeden z najbardziej uprzemysłowionych, najszybciej rozwijających się i zaawansowanych technologicznie regionów na świecie, odgrywając coraz ważniejszą rolę w dywersyfikacji globalnych łańcuchów wartości, podkreślamy rolę 3SI w zapewnianiu bezpieczeństwa gospodarczego, odporności i konkurencyjności UE. W tym kontekście zobowiązujemy się do wzmacniania i pogłębiania jednolitego rynku UE, wdrażania Europejskiej strategii bezpieczeństwa gospodarczego oraz rozwijania kluczowych technologii neutralnych dla klimatu i technologii cyfrowych zgodnie z polityką przemysłową UE, m.in. ustawą o przemyśle neutralnym netto.
- W kontekście niesprowokowanej, nieuzasadnionej i nielegalnej wojny Rosji przeciwko Ukrainie podkreślamy pilną i strategiczną wagę przyspieszenia wysiłków 3SI na rzecz budowy odpornej infrastruktury i poprawy połączeń, w szczególności na osi Północ–Południe, aby przyczynić się do większej konwergencji w ramach UE, przekierowania szlaków transportowych i łańcuchów dostaw oraz wzmocnienia ogólnego bezpieczeństwa i dobrobytu 3SI.
- Uznając rolę 3SI w ramach szerszych europejskich i globalnych wysiłków krajów demokratycznych na rzecz promowania pro–rynkowych inwestycji w opartą na zaufaniu konektywność w regionie i na świecie, podkreślamy znaczenie analizy synergii między 3SI a takimi inicjatywami w zakresie konektywności, jak unijna Global Gateway oraz podobnymi projektami grupy G7 i innych partnerów o podobnych poglądach. 3SI zapewnia naturalne połączenia z sąsiedztwem UE i służy jako przedłużenie europejskiej łączności z globalnymi szlakami transportowymi, takimi jak korytarz trans–kaspijski i IMEC (korytarz gospodarczy Indie–Bliski Wschód–Europa).
- Pochwalamy wyniki osiągnięte przez obecny fundusz inwestycyjny Inicjatywy Trójmorza (3SIIF) oraz jego wkład w ułatwianie wzrostu gospodarczego i łączności poprzez inwestycje strategiczne. Z zadowoleniem przyjmujemy także utworzenie specjalnej grupy roboczej, której zadaniem będzie przygotowanie podwalin pod następcę istniejącego funduszu. Kontynuacja tej inicjatywy podkreśla nasze zaangażowanie we wspieranie rozwoju infrastruktury i zrównoważonego dobrobytu gospodarczego w całym regionie Trójmorza. Ponadto odnotowujemy postęp w tworzeniu funduszu innowacyjności 3SI we współpracy z Europejskim Funduszem Inwestycyjnym (EFI), z perspektywą zapewnienia kapitału przedsiębiorstwom w całym regionie Trójmorza, wypełniając lukę w finansowaniu innowacji, zwiększając w ten sposób konkurencyjność przedsiębiorstw Trójmorza. Ponieważ prace nad tymi projektami są już w toku, jesteśmy pewni, że inicjatywy te jeszcze bardziej wzmocnią nasze wspólne wysiłki na rzecz uwolnienia potencjału 3SI.
- Uznając gospodarczy charakter Inicjatywy oraz istotną rolę sektora prywatnego i instytucji finansowych w osiąganiu celów 3SI, podkreślamy znaczącą i antycykliczną rolę publicznych banków rozwoju w mobilizowaniu kapitału prywatnego w celu pokrycia luk w finansowaniu projektów infrastrukturalnych . W tym kontekście zachęcamy do współpracy publiczne i prywatne banki rozwoju krajów 3SI oraz inne istniejące międzynarodowe instytucje finansowe.
- Potwierdzamy nasze zaangażowanie we wzmacnianie cyberodporności i cyberbezpieczeństwa regionu, w szczególności poprzez dalsze wzmacnianie współpracy w dziedzinie cyberbezpieczeństwa infrastruktury krytycznej. W tym kontekście z zadowoleniem przyjmujemy inicjatywę zbudowania sieci istniejących platform współpracy obejmujących wiele krajów w celu zwiększenia praktycznej koordynacji, wymiany informacji i know–how między naszymi krajami, partnerami i sektorem prywatnym w dziedzinie cyberbezpieczeństwa w synergii z struktury i sieci UE. Zachęcamy interesariuszy 3SI do aktywnego angażowania się w pomoc partnerom z Ukrainy i Republiki Mołdawii w ustalaniu priorytetów oraz zaspokajaniu ich potrzeb w zakresie cyberbezpieczeństwa.
- Potwierdzamy, że wzmocnienie odporności infrastruktury podwójnego zastosowania w regionie w celu zwiększenia mobilności cywilnej i wojskowej wzdłuż osi Północ–Południe, zgodnie z Planem Działania UE na rzecz Mobilności Wojskowej 2.0, stanowi cel polityczny, a także odpowiedzialną inwestycję w naszą bezpieczną przyszłość i przyczynia się do wzmocnienia wschodniej flanki NATO. W tym kontekście z zadowoleniem przyjmujemy opracowanie planów mobilności wojskowej w całym regionie 3SI, w tym skupienie się na charakterze podwójnego zastosowania infrastruktury cywilnej.
- Uznajemy pilną potrzebę zmobilizowania zasobów niezbędnych do sprawiedliwego społecznie i zrównoważonego pod względem środowiskowym przejścia w kierunku gospodarki neutralnej dla klimatu i odpornej na zmiany klimatyczne, w tym zielonej infrastruktury, w regionie 3SI, w szczególności poprzez wzmocnienie współpracy w dziedzinie dostępności i promowania „zielonego finansowania”, zgodnie ze standardami europejskimi. W tym kontekście z zadowoleniem przyjmujemy inicjatywę budowy nieformalnej sieci obejmującej wiele krajów w celu zwiększenia praktycznej koordynacji i wymiany informacji między naszymi krajami, partnerami i sektorem prywatnym w tej dziedzinie. Należy tego dokonać poprzez wykorzystanie istniejących mechanizmów koordynacji zielonego finansowania i w ścisłej koordynacji z międzynarodowymi instytucjami finansowymi.
- Przyjmujemy do wiadomości Sprawozdanie z postępów we wdrażaniu projektów za 2024 r., w którym podkreślono priorytety krajów 3SI w zakresie konektywności w trzech kluczowych obszarach: transportu, energii i technologii cyfrowych, a także postępy w realizacji projektów priorytetowych, których liczba w 2024 r. wyniosła 143. Z zadowoleniem przyjmujemy dodanie priorytetowych projektów infrastrukturalnych z Ukrainy i Republiki Mołdawii do zbiorczej listy Projektów Priorytetowych 3SI.
- Uznając aktualne, liczne wyzwania geopolityczne w szeroko rozumianym regionie 3SI, a także istniejące ograniczenia finansowe, wzywamy do wzmożenia wysiłków na rzecz realizacji projektów priorytetowych 3SI poprzez usprawnienie wykorzystania funduszy unijnych, krajowych, organizacji międzynarodowych i innych. Podkreślamy także potrzebę wyróżnienia tych projektów, które mają najszerszy zasięg regionalny. Utworzenie listy projektów infrastrukturalnych w oparciu o zasadę partnerstwa publiczno–prywatnego miałoby także istotne znaczenie dla potencjalnych inwestorów.
- Z radością odnotowujemy organizację 6. edycji Forum Biznesu 3SI, skupiającą się na budowie odporności regionu 3SI i inteligentnym wzroście, co jest kluczowe we wspieraniu celów politycznych Inicjatywy. Szerokie grono międzynarodowej społeczności forów biznesowych, liczące ok. 1000 uczestników, wyraźnie wskazuje na stale rosnące wzajemne zainteresowanie zacieśnieniem współpracy w zakresie rozwoju zielonych technologii, bezpieczeństwa energetycznego, infrastruktury cyfrowej, bezpieczeństwa cybernetycznego, inteligentnej konektywności, rozwiązań finansowych w regionie 3SI oraz roli biznesu w odbudowie Ukrainy. Ta interakcja została wsparta przez platformę business–to–business (B2B), aby ułatwić bezpośrednie kontakty biznesowe i możliwości, a ponad 20 wydarzeń towarzyszących z udziałem przedsiębiorstw, społeczności naukowych i organizacji społecznych, dało początek bogatemu i żywemu ekosystemowi 3SI .
- Z zadowoleniem przyjmujemy konferencję wysokiego szczebla na temat Ukrainy zorganizowaną przez Międzynarodowe Forum Transportu przy okazji Szczytu 3SI pod przewodnictwem Ministerstwa Transportu Litwy.
- Z zadowoleniem przyjmujemy zaangażowanie Polski w organizację kolejnego Szczytu i Forum Biznesu 3SI w 2025 r. oraz Republiki Chorwacji w zorganizowanie Szczytu i Forum Biznesu w 2026 r.