Do Schengen, czyli obszaru, wewnątrz którego można podróżować bez paszportu, należy 26 państw.
Które kraje są członkami, a które prawdopodobnie dołączą w następnej kolejności?
Swobodny przepływ osób – prawo do życia, nauki, pracy i emerytury w dowolnym miejscu w UE – jest prawdopodobnie najbardziej namacalnym osiągnięciem integracji europejskiej. Dzięki utworzeniu strefy Schengen w 1995 roku na granicach wewnętrznych UE całkowicie zniesiono kontrole.
Obecnie strefa Schengen obejmuje większość państw UE: z wyjątkiem Irlandii, która utrzymuje w mocy klauzulę opt-out i zarządza własną wspólną strefą podróżowania razem z Wielką Brytanią, a także Bułgarii, Chorwacji, Cypru i Rumunii, które są zobowiązane do przystąpienia do strefy Schengen.
Do strefy należą również cztery kraje spoza UE – Islandia, Norwegia, Szwajcaria i Liechtenstein.
Rozszerzenie strefy Schengen
Pomimo spełnienia przez Bułgarię i Rumunię kryteriów niezbędnych dla pełnego członkostwa, strefa Schengen nie została jeszcze rozszerzona o te dwa kraje. Potrzebna jest do tego jednomyślna zgoda wszystkich państw członkowskich. W głosowaniu 18 października 2022 r. posłowie powtórzyli swój apel o jak najszybsze przyjęcie obu tych krajów do strefy Schengen, podkreślając, że swobodny przepływ jest sednem UE.
Oczekuje się, że Parlament zatwierdzi przystąpienie Chorwacji do strefy Schengen do końca 2022 r., a Cypr korzysta z tymczasowego odstępstwa od przystąpienia do strefy Schengen.
- Kraj musi wziąć odpowiedzialność za kontrolę granic zewnętrznych UE.
- Państwo musi stosować wspólne przepisy dotyczące Schengen, takie jak kontrola graniczna na lądzie, morzu i w powietrzu oraz wydawanie wiz jednolitych Schengen.
- Aby zapewnić wysoki poziom bezpieczeństwa w strefie Schengen, kraj musi współpracować z organami ścigania w innych krajach strefy Schengen.
- Państwo musi ustanowić połączenie z Systemem Informacyjnym Schengen (SIS) i korzystać z niego.
Tymczasowe kontrole graniczne
W strefie Schengen każdego roku odbywa się ponad 1,25 miliarda podróży. Chociaż w strefie Schengen zniesiono kontrole na granicach wewnętrznych, państwa zachowały prawo do przywrócenia tymczasowych kontroli w przypadku poważnych zagrożeń dla porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego.
Od 2015 r., w związku z kryzysem migracyjnym, a także wzrostem zagrożeń terrorystycznych, szereg państw strefy Schengen przywróciło takie kontrole, a nawet przedłużało je przy wielu okazjach. Podczas pandemii Covid-19, wiele krajów UE przywróciło kontrole graniczne, aby powstrzymać rozprzestrzenianie się wirusa.
W grudniu 2021 r. Komisja Europejska zaproponowała aktualizację przepisów regulujących strefę Schengen, aby zapewnić, że przywrócenie kontroli na granicach wewnętrznych jest stosowane jako środek ostateczny. Nowe przepisy mają też wspierać stosowanie alternatywnych środków, takich jak ukierunkowane kontrole policyjne i wzmocniona współpraca policyjna. Parlament Europejski pracuje nad tą propozycją. Posłowie do PE kilkakrotnie sprzeciwiali się częstemu przywracaniu kontroli, ponieważ utrudnia to swobodny przepływ osób w UE.
