Senat na 57. posiedzeniu wprowadził 14 poprawek do nowelizacji ustawy o Sądzie Najwyższym.
Za przyjęciem noweli wraz z poprawkami senatorowie głosowali jednogłośnie – ustawę przyjęto 96 głosami.
Senatorowie chcą, by sprawami dyscyplinarnymi i immunitetowymi sędziów, a także pozostałych zawodów prawniczych i zawodów zaufania publicznego zajmowała się Izba Karna Sądu Najwyższego, a nie jak przewiduje uchwalona przez Sejm ustawa – Naczelny Sąd Administracyjny.
Senat opowiedział się za likwidacją Izby Odpowiedzialności Zawodowej Sądu Najwyższego i przeniesieniem do Izby Karnej SN rozpatrywanie spraw dyscyplinarnych m.in. sędziów, prokuratorów, adwokatów, notariuszy, radców prawnych oraz zawodów zaufania publicznego. Izba Karna, zgodnie z poprawkami, zajmie się także sprawami immunitetowymi sędziów i prokuratorów.
Zgodnie z poprawkami orzeczenia wydawane przez Izbę Dyscyplinarną SN, poprzedniczkę likwidowanej Izby Odpowiedzialności Zawodowej uznaje się za nieważne i pozbawione skutków prawnych, a wszczęte sprawy podlegać będą umorzeniu. Kolejne poprawki przewidują przywrócenie i wyrównanie uposażeń sędziów, które zostały na podstawie tych orzeczeń obniżone, a także przywrócenie do orzekania sędziów, którzy zostali zawieszeni w wykonywaniu czynności służbowych. Sędziowie, których sprawy zostały zakończone w Izbie Odpowiedzialności Zawodowej będą mieli prawo do złożenia wniosku o wznowienie postępowania w ciągu trzech miesięcy od uchwalenia ustawy.
Według kolejnych poprawek właściwym sądem dla rozpoznawania spraw z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych dotyczących sędziów Sądu Najwyższego będzie Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych SN.
Senat wykreślił z nowelizacji przepisy dające uprawnienia NSA do orzekania w sprawie tzw. testu bezstronności i niezawisłości sędziego, gdyż według senatorów to rozwiązanie narusza normy konstytucyjne Senatorowie zaproponowali powrót w tej kwestii do dotychczasowych uregulowań, czyli przywrócenie tych kompetencji SN.
Zgodnie z poprawkami, uprawnieni do orzekania w postępowaniach inicjowanych wnioskiem o sprawdzenie niezawisłości i bezstronności mieliby być wyłącznie sędziowie, którzy posiadają co najmniej 7-letni staż, czyli otrzymali nominacje sędziowskie przed wejściem w życie w 2017 r. nowelizacji ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa.
Kolejne poprawki dają prawo do wystąpienia z wnioskiem o sprawdzenie bezstronności i niezawisłości sędziego poszczególnym członkom składu sędziowskiego rozpoznającego sprawę, a nie tylko całym składom.
Wniosek o odrzucenie ustawy w całości złożył senator Jacek Bury, natomiast o przyjęcie ustawy bez poprawek – Marek Martynowski. Wnioski te nie uzyskały akceptacji.
Nowelizacja ustawy o Sądzie Najwyższym w wersji uchwalonej przez Sejm przewiduje, że sprawy dyscyplinarne i immunitetowe sędziów będzie rozstrzygać Naczelny Sąd Administracyjny (NSA), a nie, jak obecnie, Izba Odpowiedzialności Zawodowej Sądu Najwyższego (SN). NSA będzie rozstrzygać sprawy dyscyplinarne sędziów Sądu Najwyższego w pierwszej instancji w składzie 3-osobowym, a w drugiej – w 5-osobowym. Dla sędziów sądów powszechnych i wojskowych NSA będzie sądem dyscyplinarnym w części spraw w pierwszej instancji i we wszystkich sprawach w drugiej. NSA przejmie także kompetencje do rozstrzygania tzw. spraw immunitetowych sędziów wszystkich sądów. Nowela wprowadza również zasadnicze zmiany dotyczące tzw. testu niezawisłości i bezstronności sędziego, umożliwiającego kontrolę spełnienia przez sędziego wymogów niezawisłości i bezstronności z uwzględnieniem okoliczności towarzyszących jego powołaniu i postępowania po powołaniu, jeżeli mogą spowodować naruszenie standardu niezawisłości lub bezstronności, wpływając na wynik sprawy. Takie testy przewidziano wobec wszystkich sędziów, a wniosek o ich przeprowadzenie – zgodnie z nowelą – może złożyć nie tylko strona postępowania prowadzonego przez danego sędziego, ale także sam sąd. Według nowych przepisów sędziowie nie będą ponosić odpowiedzialności dyscyplinarnej za ustalanie lub ocenę zgodności z prawem prawidłowości powołania sędziego lub wynikającego z tego powołania uprawnienia do orzekania.
Zgodnie z założeniami nowelizacja ma zrealizować „kamień milowy” kluczowy dla odblokowania przez Komisję Europejską środków z KPO.
