Sejmowa Komisja Zdrowia przyjęła Sprawozdanie dotyczące przestrzegania praw pacjenta na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w 2019 roku.
„Wpłynęło do nas ponad 86 tysięcy sygnałów o naruszeniu praw pacjenta. Bardzo się cieszę, że świadomość społeczna rośnie. Każdy powinien znać swoje prawa, dlatego jednym z naszych priorytetów jest edukacja” – podkreślił Bartłomiej Chmielowiec.
Jak wynika ze sprawozdania, wciąż największym problemem pacjentów jest dostęp do świadczeń medycznych. Prawo to jest bez wątpienia najbardziej istotne, pozostając odzwierciedleniem realizacji podstawowego prawa każdego do ochrony zdrowia, zawartego w art. 68 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej. Warto podkreślić, że poprawiło się sytuacja w obszarze dostępu do dokumentacji medycznych.
Przy Biurze Rzecznik Praw Pacjenta działają komisje lekarskie, które rozpatrują sprawy w zakresie orzeczeń lekarskich. „W 2019 r. do Komisji wpłynęło 70 sprzeciwów, 18 spełniało wymagania formalne i te były rozpatrzone przez specjalistów” – wyjaśnił Bartłomiej Chmielowiec.
Pozytywnym sygnałem jest fakt, że świadczeniodawcy wykonują zalecenia Rzecznika, co świadczy o skuteczności działań, ale też pokazuje, że placówki medyczne poważnie podchodzą do kwestii poprawy przestrzegania praw pacjenta. „Nie znaczy to jednak, że nie wciąż nie dochodzi do nieprawidłowości. Musimy nieustannie pracować nad tym, by maksymalnie ograniczać takie sytuacje” – podkreślał RPP na Komisji Zdrowia.
Bardzo ważnym uprawnieniem Rzecznika Praw Pacjenta jest postępowanie w sprawie praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjenta. „Korzystamy z tego uprawnienia wszędzie tam, gdzie uważamy, że dochodzi do zbiorowego łamania praw pacjentów. Zalecenia RPP w takich sprawach są natychmiast wykonywane. Od 2017 r. do 2020 r. wydaliśmy 242 takie decyzje. Tylko jedna została prawomocnie uchylona przez sąd” – zaznaczył.
Rzecznik Praw Pacjenta może także wytoczyć w imieniu pacjenta sprawę z powództwa cywilnego i domagać się odszkodowania lub wziąć udział w takim postępowaniu. „W 2019 r. toczyło się ponad 40 spraw, w których braliśmy udział, podjęliśmy też 21 nowych spraw, w ubiegłym roku kolejnych 40. Chcemy aktywnie wspierać pacjentów także w tym obszarze” – tłumaczył Bartłomiej Chmielowiec.
W pracy Rzecznika Praw Pacjenta niezwykle istotna jest współpraca z organizacjami pozarządowymi działającymi na rzecz pacjentów. W 2019 r. Bartłomiej Chmielowiec zaproponował utworzenie Rady Organizacji Pacjentów, do której należy obecnie ponad 70 organizacji pozarządowych, reprezentujących głos środowiska pacjentów. Powołano też trzy organy doradcze Rzecznika Praw Pacjenta, zajmujące się m.in. standardami postępowania w terapiach medycznych stosowanych w okresie kończącego się życia. Praca drugiego organu doradczego dotyczy kwestii przeciwdziałania dyskryminacji osób chorych na otyłość. Swoją działalność rozpoczęła także Rada Młodych Ekspertów z zakresu zdrowia psychicznego.
Wiceminister zdrowia Maciej Miłkowski zwrócił uwagę na fakt, że intensyfikacja pracy Rzecznika Praw Pacjenta świadczy o coraz większej świadomości Polaków w zakresie praw pacjenta. „Wydaje się, że skuteczność i efektywność całego Biura Rzecznika Praw Pacjenta jest chyba najlepsza w systemie całego państwa. Warto podkreślić, że RPP jest też aktywnym działaczem w kwestii legislacji. Inicjuje zmiany w prawie, które mają działać na rzecz poprawy opieki nad pacjentami. To niesłychanie ważne” – dodał wiceminister zdrowia.
Działania RPP w 2020 r.
Jednym z priorytetowych obszarów działania Rzecznika Praw Pacjenta w 2020 r. była pandemia COVID-19. Rzecznik przeprowadził szereg licznych interwencji i inicjatyw, mających na celu poprawę jakości opieki nad pacjentami wzmocnienia przestrzegania ich praw, dostępności i bezpieczeństwa. Do najważniejszych należały m.in. zwiększenie liczby kanałów komunikacyjnych, usprawnienie obsługi pacjenta, poprawa dostępności świadczeń medycznych i działania wspomagające standaryzację świadczeń okołoporodowych.
W ubiegłym roku zwiększono liczbę numerów infolinii. Łącznie odebrano ponad 110 tys. połączeń, co – w porównaniu do roku poprzedniego – daje wzrost efektywności infolinii o 65 proc. Ponad 1, 5 tys. informacji udzielono pacjentom za pomocą czatu, który stał się kolejnym szybkim kanałem komunikacji. Do 12 tys. rocznie zwiększyła się także liczba rozpatrzonych spraw pisemnych, podczas gry w 2019 r. było ich 6,5 tys.
Ważnym elementem działań RPP było uruchomienie infolinii onkologicznej, dzięki której pacjenci z podejrzeniem choroby nowotworowej mogli uzyskać informacje dotyczące kolejnych kroków w procesie leczenia.
Jeszcze w połowie lutego 2020 r. średni dzienny wolumen porad telefonicznych udzielanych przez konsultantów Rzecznika Praw Pacjenta pod numerem Telefonicznej Informacji Pacjenta wynosił ok. 250. W połowie marca było to już ponad 850 porad, a w kolejnych miesiącach wartość ta ustabilizowała się na poziomie 600-700 porad dziennie. Zwiększona intensywność pracy wymagała modernizacji infrastruktury telekomunikacyjnej, dzięki czemu aż 50 konsultantów mogło pracować w tym samym czasie.
W 2020 r. strona internetowa Rzecznika Praw Pacjenta została przeniesiona na portal GOV.PL, dzięki czemu dołączyła do spójnego rządowego systemy informatycznego. Pacjenci mogą ją łatwiej wyszukać, jest bardziej przejrzysta i intuicyjna, co ułatwia korzystanie z jej zasobów. “Szczególnie dzisiaj, kiedy osobisty kontakt np. z urzędami, może być utrudniony, uruchomiliśmy jak najwięcej kanałów komunikacji, z których mogą korzystać pacjenci. Usprawniliśmy również istniejące. dlatego tak ważna jest obecność i aktywność Biura Rzecznika Praw Pacjenta w tzw. sieci – łatwa w obsłudze strona, profile w mediach społecznościowych, czat online. Dzięki tym kanałom można się z nami łatwiej kontaktować, sygnalizować nieprawidłowości” – podkreśla Bartłomiej Chmielowiec.
Współpraca kluczem do sukcesu
W 2020 r. przy Rzeczniku Praw Pacjenta powołano 3 organy doradczo-opiniodawcze. Rada Organizacji Pacjentów, do której należy ponad 80 organizacji, skupia swoją działalność na analizie sytuacji i potrzeb pacjentów, postulowaniu oraz inicjowaniu zmian w systemie opieki zdrowotnej.
Z kolei zadaniem Rada Ekspertów jest formułowanie propozycji zmian najkorzystniejszych dla systemu ochrony zdrowia. „Bez zaplecza merytorycznego i eksperckiego trudno jest tworzyć rozwiązania, które realnie zmieniłyby rzeczywistość polskiej ochrony zdrowia” – podkreśla Rzecznik Praw Pacjenta Bartłomiej Chmielowiec. Rada opracowała m.in. rekomendacje dotyczące opieki nad pacjentami podczas pandemii, które zostały przekazane do Ministerstwa Zdrowia. Na początku tego roku ukażą się także zalecenia w obszarze opieki nad osobami starszymi. Jak podkreśla Bartłomiej Chmielowiec, pandemia nie tylko wymusiła gwałtowny rozwój nauki. Pokazała także, jak ważna jest kwestia edukowania społeczeństwa w zakresie weryfikowania informacji, opierania się na dowodach naukowych, autorytetach w dziedzinie zdrowia.
Nowym organem doradczym jest Rada Dyrektorów Szpitali, w ramach której dyskutowane będą problemy pacjentów w perspektywie organizacyjnych możliwości ochrony zdrowia.
Wypracowano i przyjęto Strategię Rzecznika Praw Pacjenta na lata 2020 – 2023, w której ujęto najważniejsze cele Biura Rzecznika Praw Pacjenta w zakresie bezpieczeństwa, wsparcia oraz edukacji pacjentów.
W sprawie pacjenta
W 2020 r. najczęściej zgłaszane problemy dotyczyły długiego okresu oczekiwania na konsultację, braku możliwości zarejestrowania się z powodu ograniczeń w kontakcie z placówkami, odwoływanego leczenia szpitalnego czy zaniku świadczeń w zakresie rehabilitacji. Przedmiotem wielu działań Biura Rzecznika Praw Pacjenta były skargi na tzw. opłaty sanitarne w podmiotach leczniczych, szczególnie w obszarze stomatologii. RPP zwracał także uwagę na niewydolność służb sanitarnych i niewystarczający nadzór epidemiczny. “Pamiętajmy, że pacjent powinien być objęty odpowiednią opieką nie tylko podczas hospitalizacji czy w trakcie wizyty lekarskiej. Sprawnie działające służby monitorujące i koordynujące działania w zakresie ochrony zdrowia, powinny działać w pandemii szczególnie sprawnie. Mieliśmy wiele sygnałów dotyczących różnego rodzaju zaniedbań, związanych chociażby z niewystarczającym nadzorem nad osobami przebywającymi w kwarantannie czy ogólnym chaosem informacyjnym” – wyjaśniał Rzecznik Praw Pacjenta.
Rzecznik Praw Pacjenta wielokrotnie interweniował w zakresie udzielania teleporad w podmiotach podstawowej opieki zdrowotnej oraz w sytuacjach ograniczenia świadczeń medycznych zarówno w poz, AOS i szpitalach.
Rozpoczęto współpracę z pełnomocnikami ds. pacjenta – w grudniowym spotkaniu wzięło udział ok. 240 uczestników, dzięki czemu szpitale dostały realne wsparcie, a działania mające na celu poprawę opieki nad pacjentami były koordynowane i ujednolicane.
Bartłomiej Chmielowiec wystąpił m.in. do konsultanta krajowego w dziedzinie epidemiologii oraz w dziedzinie medycyny paliatywnej o wydanie wytycznych w kwestii usprawnienia kontaktu rodziny z umierającym pacjentem oraz możliwości identyfikacji zwłok pacjenta – w przypadku, gdy zgon pacjenta nie miał związku z podejrzeniem zachorowania na COVID-19, a podmiot leczniczy nie był tzw. szpitalem jednoimiennym.
Ważnym obszarem, w którym stanowisko zajął RPP, była opieka okołoporodowa w warunkach tzw. porodów rodzinnych, a także metody ukończenia ciąży i porodu pacjentek z rozpoznaniem lub podejrzeniem COVID-19. Brak jednoznacznych wytycznych powodował chaos, dlatego Rzecznik intensywnie pracował z organizacjami pacjenckimi nad wprowadzeniem nowych rozwiązań. “Kobiety w ciąży zawsze wymagały specjalnej uwagi, natomiast w okresie pandemii, z podejrzeniem lub diagnozą tak poważnej choroby, jaką jest COVID19, powinny znajdować się pod szczególnie staranną opieką. Dołożyłem wszelkich starań, być przyszłe i świeżo upieczone mamy takiej opieki doświadczały – dodał Bartłomiej Chmielowiec.
Podnoszony był również problem izolacji dziecka od matki. Po interwencji RPP, zaktualizowano wytyczne z zakresu opieki okołoporodowej. Konsultant krajowy w dziedzinie neonatologii podkreślił, że izolowanie po urodzeniu dzieci od ich matek w przypadkach nieuzasadnionych, tzn. bez wysokiego ryzyka zachorowania na COVID-19 nie powinno mieć miejsca.
Zmiany legislacyjne
Rzecznik Praw Pacjenta przedstawił liczne propozycje legislacyjne, wynikające z analizy sytuacji i problemów w realizacji praw pacjenta w związku z epidemią COVID-19.
Jedną z nich było m.in. umożliwienie dostępu do dokumentacji medycznej pacjenta, który jest nieprzytomny i przebywa w szpitalu. Obecnie, jeśli osoba bliska nie ma odrębnego upoważnienia, uzyskanie wglądu w dokumentację nie jest możliwe. Zdaniem Rzecznika Praw Pacjenta należy to zmienić i w sytuacjach nagłych, nieprzewidzianych, kiedy pacjent nieprzytomny trafia do szpitala, osoby bliskie powinny móc zapoznać się z dokumentacją medyczną bliskiej osoby. Jest to tym bardziej zasadne, że już w chwili obecnej bliscy mogą w ww. przypadku uzyskać od lekarza informacji o stanie zdrowia pacjenta. „Za takim rozwiązaniem przemawia także obecna sytuacja epidemiczna, kiedy to ograniczane są odwiedziny pacjentów w szpitalach, a kontakt z lekarzami utrudniony” – podkreślał Bartłomiej Chmielowiec.
Zaproponowano także wprowadzenie do polskiego systemu prawnego instytucji kuratora medycznego, wyznaczanego przez sąd, w celu wyrażania zgody na leczenie nieprzytomnego pacjenta. Kurator medyczny z mocy prawa miałby uprawnienie do dostępu do dokumentacji medycznej pacjenta oraz do informacji o jego stanie zdrowia. W ocenie Rzecznika Praw Pacjenta kurator medyczny mógłby przyczynić się do przyspieszenia procedur związanych z wyrażaniem zgody na leczenia pacjenta, którą w przypadku nieprzytomnego, ale stabilnego pacjenta, każdorazowo musi wyrażać sad.
Kolejnym zagadnieniem było funkcjonowanie wojewódzkich komisji do spraw orzekania o zdarzeniach medycznych. Rzecznik Praw Pacjenta na bieżąco monitoruje działanie ww. komisji, w szczególności w czasie epidemii. Wcześniej, wspólnie z Głównym Inspektorem Sanitarnym, Rzecznik wydał wytyczne dla ww. komisji w czasie epidemii. Teraz zaproponował, mając na względzie bezpieczeństwo uczestników postępowania, aby ich udział w posiedzeniach komisji był wymagany tylko gdy jest to niezbędne. Uwzględniając, że ww. komisje działają przy urzędach wojewódzkich, Rzecznik zaproponował, aby wojewoda z uwagi na stan epidemii mógł zawiesić działalność komisji na określony czas.
Ostatnia propozycja dotyczy rozszerzenia zadań ustawowych Rzecznika Praw Pacjenta w celu jeszcze szerszego wsparcia pacjentów oraz ich bliskich. Zgodnie z art. 55 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, Rzecznik może brać udział na prawach przysługujących prokuratorowi w sprawach cywilnych dotyczących naruszenia praw pacjenta. Rzecznik nie może jednak, zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego, realizować tego uprawnienia w przypadku gdy pacjent nie żyje. Rzecznik Praw Pacjenta wystąpił zatem do Ministra Zdrowia o zmianę przepisów w tym zakresie.
(RPP)
