Prezydent Andrzej Duda podpisał Ustawę z 2 grudnia 2021 r. o zmianie ustawy – Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw.
Celem ustawy jest poprawa bezpieczeństwa na drogach, w szczególności poprzez walkę z przestępstwami i wykroczeniami drogowymi oraz wsparcie osób najbliższych ofiar wypadków drogowych ze skutkiem śmiertelnym.
Ustawa wprowadza zmiany w ustawie z 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym. Zmiany wprowadzone do tej ustawy, przewidują m.in. że policjant zatrzyma prawo jazdy za pokwitowaniem w przypadku ujawnienia podczas kontroli drogowej, że kierowca wykonujący przewóz drogowy, podczas bieżącego dziennego czasu prowadzenia pojazdu wykonywał ten przewóz pojazdem wyposażonym w tachograf wbrew obowiązkowi nie rejestrując za pomocą tachografu na wykresówce lub karcie kierowcy wskazań w zakresie prędkości pojazdu, aktywności kierowcy lub przebytej drogi, używając cudzej karty kierowcy, używając co najmniej dwóch własnych kart kierowcy, używając cudzej wykresówki, używając jednocześnie kilku wykresówek a także w przypadku korzystania z niedozwolonego urządzenia, przedmiotu lub zmienionego oprogramowania umożliwiającego lub powodującego podrabianie lub przerabianie danych rejestrowanych przez tachograf oraz w sytuacji, gdy tachograf został odłączony.
W ww. ustawie wprowadzono także przepis zgodnie z którym wpływy z kar grzywien za wykroczenia przeciwko przepisom ruchu drogowego będą przekazywane na rachunek Krajowego Funduszu Drogowego, zwanego dalej „KFD”, z przeznaczeniem na finansowanie zadań inwestycyjnych związanych z poprawą bezpieczeństwa ruchu drogowego na drogach krajowych oraz budowy lub przebudowy dróg krajowych.
Ustawa wprowadza także zmiany w Kodeksie postępowania cywilnego, których istotą jest wprowadzenie możliwości ustanowienia zabezpieczenia świadczenia na zapewnienie środków utrzymania, w związku ze szkodą poniesioną wskutek czynu niedozwolonego noszącego znamiona:
1) jednego z przestępstw przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji w ruchu lądowym, o których mowa w rozdziale XXI Kodeksu karnego, lub
2) zabójstwa z użyciem pojazdu mechanicznego w ruchu lądowym, lub
3) umyślnego spowodowania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu z użyciem pojazdu mechanicznego w ruchu lądowym.
Sąd udzieli tego zabezpieczenia na rzecz każdego uprawnionego w wysokości nie niższej niż kwota najniższej emerytury określonej w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, chyba że uzyskanie świadczeń rentowych z innych źródeł przemawiać będzie za zasądzeniem kwoty niższej. Łączna kwota zabezpieczenia na rzecz wszystkich uprawnionych w formie miesięcznego świadczenia na zapewnienie środków utrzymania nie może przekraczać wysokości uzyskiwanego przez pokrzywdzonego miesięcznego wynagrodzenia netto lub dochodu w okresie poprzedzającym zdarzenie i pięciokrotnej wysokości kwoty najniższej emerytury. Przewodniczący i sąd będą obowiązani podejmować czynności tak, aby termin posiedzenia, na którym wniosek o zabezpieczenie ma zostać rozpatrzony, przypadł nie później niż w terminie miesiąca od dnia jego złożenia. Wniosek o ustanowienie profesjonalnego pełnomocnika do złożenia wniosku o takie zabezpieczenie będzie mógł złożyć prokurator.
Zmiany wprowadzone do Kodeksu wykroczeń przewidują podniesienie wysokości grzywien do 30 tys. zł w odniesieniu do niektórych wykroczeń przeciwko bezpieczeństwu i porządkowi w komunikacji. Ponadto, w odniesieniu do niektórych kategorii wykroczeń podniesiono także dolne granice grzywny (np. prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie po użyciu alkoholu lub podobnie działającego środka będzie zagrożone grzywną nie niższą niż 2500 zł). Zmiany w zakresie Kodeksu wykroczeń polegają także na stypizowaniu nowych wykroczeń. Będą to czyny polegające m.in. na:
1) nieustąpieniu pierwszeństwa pieszemu,
2) niezatrzymaniu pojazdu w celu umożliwienia przejścia przez jezdnię osobie niepełnosprawnej, używającej specjalnego znaku, lub osobie o widocznej ograniczonej sprawności ruchowej,
3) wyprzedzaniu pojazdu na przejściu dla pieszych,
4) omijaniu pojazdu, który jechał w tym samym kierunku, lecz zatrzymał się w celu ustąpienia pierwszeństwa pieszemu,
5) naruszaniu zakazu jazdy wzdłuż po chodniku lub przejściu dla pieszych,
6) tamowaniu lub utrudnianiu ruchu,
7) niestosowaniu się do ograniczenia prędkości określonego ustawą lub znakiem drogowym, w razie przekroczenia go o ponad 30 km/h,
8) niestosowaniu się do zakazu wyprzedzania określonego ustawą lub znakiem drogowym,
9) objeżdżaniu opuszczonych zapór lub półzapór na przejeździe kolejowym, wjeżdżaniu na przejazd, jeśli opuszczanie ich zostało rozpoczęte lub podnoszenie ich nie zostało zakończone oraz wejściu lub wjeździe na przejazd kolejowy za sygnalizator lub za inne urządzenie nadające sygnały, przy sygnale czerwonym, czerwonym migającym lub dwóch na przemian migających sygnałach czerwonych,
10) wjeżdżaniu na przejazd kolejowy, jeśli po jego drugiej stronie nie ma miejsca do kontynuowania jazdy.
Ustawa wprowadza także zmiany m.in. do:
1) ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych – zmiana wprowadzona do tej ustawy polega na dodaniu renty i miesięcznych świadczeń na zapewnienie środków utrzymania do dochodów zwolnionych z podatku dochodowego od osób fizycznych;
2) ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej – zmiana wprowadzona do tej ustawy polega na wprowadzeniu zasady, iż w sytuacji gdy obowiązujące przepisy uzależniają prawo do świadczeń lub dodatków od dochodu dziecka, do dochodu dziecka nie uwzględnia się renty i miesięcznego świadczenia na zapewnienie środków utrzymania;
3) ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami – zmiany wprowadzone do tej ustawy są konsekwencją zmian wprowadzonych do ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym w zakresie systemu punktów karnych;
4) ustawy z dnia 11 września 2015 r. o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej – celem zmian wprowadzonych do tej ustawy jest umożliwienie wykorzystania danych o punktach karnych – przyznanych kierowcom i o naruszeniach ruchu drogowego, za które je przyznano – w analizie i obliczeniach ryzyka ubezpieczeniowego w ubezpieczeniach z działu II grup 3 i 10, określonych w załączniku do ustawy z dnia 11 września 2015 r. o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej;
5) ustawy z dnia 9 maja 2018 r. o zmianie ustawy – Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw – zmiany wprowadzone do tej ustawy zmieniają dotychczasowe zasady prowadzenia przez Policję ewidencji kierowców naruszających przepisy ruchu drogowego. Zwiększeniu ulega z 10 do 15 liczba punktów otrzymywanych za naruszenia przepisów ruchu drogowego oraz wydłużony został z roku do 2 lat okres, po którym punkty będą usuwane z ewidencji.
Ustawa, co do zasady wejdzie w życie z dniem 1 stycznia 2022 r. z wyjątkiem wskazanych w art. 22 przepisów, które wejdą w życie w terminie późniejszym.
Bezpieczeństwo ruchu drogowego
Wsparcie osób najbliższych ofiar przestępstw ze skutkiem śmiertelnym oraz poprawa bezpieczeństwa na drogach, w szczególności poprzez walkę z przestępstwami drogowymi to główne cele nowelizacji ustawy – Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw, przyjętej przez Sejm.
Projekt zakłada szereg zmian, które pozwolą na skuteczniejszą walkę z niebezpiecznymi zachowaniami na drodze, m.in. zaostrzenie kar dla sprawców przestępstw i wykroczeń drogowych. Nowością jest powiązanie wysokości stawek ubezpieczeń komunikacyjnych z liczbą punktów karnych i rodzajem popełnianych wykroczeń.
– Koniec z pobłażliwością dla piratów drogowych. Statystki drogowe nie kłamią, wciąż na naszych drogach ginie zbyt dużo osób, każdego dnia przybywa rannych. Wypadki drogowe to nie tylko trauma poszkodowanych i ich bliskich, lecz także koszty dla gospodarki. Straty dla budżetu państwa z tytułu zdarzeń drogowych są szacowane na ponad 56 mld zł rocznie, w 2018 roku koszty te stanowiły 2,7 proc. polskiego PKB – powiedział minister infrastruktury Andrzej Adamczyk.
Zgodnie z policyjnymi danymi w 2020 roku zgłoszono 23 540 wypadków drogowych mających miejsce na drogach publicznych, w strefach zamieszkania lub strefach ruchu, w wyniku których 2 491 osób poniosło śmierć, a ranne zostały 26 463 osoby, w tym 8 805 ciężko. Co istotne, niemalże 90 proc. z nich wydarzyło się z winy kierujących. W 2020 roku z winy pijanych kierowców doszło do 1 656 wypadków, w których zginęło 216 osób, a rannych zostało 1 847 osób. W odniesieniu do ogólnej liczby wypadków spowodowanych przez kierujących, sprawcy pod działaniem alkoholu stanowili 7,9 proc.
Państwo nie zostawi bez pomocy poszkodowanych w wypadkach drogowych
Ustawa ma za zadanie poprawę sytuacji ofiar i bliskich wypadków drogowych. Usprawni i ułatwi otrzymanie odszkodowania i renty dla osób, które straciły opiekuna.
Gdy dojdzie do wypadku drogowego ze skutkiem śmiertelnym lub nastąpi ciężki uszczerbek na zdrowiu, a osoba uprawniona do renty lub odszkodowania jest małoletnia, stan psychiczny, zdrowotny albo trudna sytuacja finansowa nie pozwalają jej na dochodzenie swych praw, prokurator wystąpi o ustanowienie pełnomocnika z urzędu dla tej osoby. Wniosek ten będzie zaakceptowany przez sąd, a osoba dochodząca swoich praw będzie zwolniona z kosztów sądowych.
Ponadto przewidziane będzie specjalne tymczasowe zabezpieczenie dla osób dochodzących renty lub odszkodowania. Do wydania wyroku możliwe będzie miesięczne świadczenie (do pół roku) w wysokości co najmniej minimalnej emerytury. W przypadku niewypłacalności sprawcy wypadku, ubezpieczyciel w ramach polisy OC będzie płacił te świadczenia ofiarom i ich rodzinom, a dopiero w dalszej kolejności będzie domagał się ich od sprawcy.
Zarówno świadczenie tymczasowe, jak i renta będą zwolnione z podatku dochodowego i nie będą wliczały się w przypadku małoletnich do dochodu przy naliczaniu świadczeń socjalnych.
Niższe stawki OC dla jeżdżących bezpiecznie
Standardem działań firm ubezpieczeniowych w takich krajach, jak USA, Wielka Brytania czy Irlandia jest włączanie do taryfy ubezpieczeń komunikacyjnych informacji o wykroczeniach popełnianych przez kierowcę. Dzięki temu firmy ubezpieczeniowe mogą zaoferować niższe składki kierowcom, którzy jeżdżą bezpiecznie. Projekt ustawy umożliwi udostępnienie podmiotom ubezpieczeniowym danych z CEPiK i dostosowanie stawek ubezpieczeń komunikacyjnych do historii wykroczeń kierowcy oraz otrzymanych przez niego punktów karnych. Po zakończeniu oceny ryzyka zakład ubezpieczeń będzie miał obowiązek niezwłocznie usunąć dane o punktach karnych kierowcy.
Grzywna może wynieść nawet 30 tys. zł w postępowaniu sądowym, do 5 tys. zł w postępowaniu mandatowym
Projekt przewiduje zmianę w Kodeksie wykroczeń, zakładającą w przypadku wykroczeń drogowych podwyższenie maksymalnej wysokości grzywny nakładanej przez sąd z 5 tys. zł do 30 tys. zł.
To radykalna zmiana, ale dotkliwa finansowo kara często jest jednym skutecznym rozwiązaniem. Takie wnioski można wyciągnąć analizując systemy kar w wielu państwach Europy. Tam, gdzie kary są odczuwalne, tam poziom zagrożenia w ruchu drogowym jest zdecydowanie niższy niż w Polsce, a przepisy są w większości przestrzegane przez kierowców.
Projektowane zmiany przewidują podwyższenie kar tylko za wskazany i zamknięty katalog wykroczeń. Zwiększona zostanie ponadto wysokość grzywny, którą nałożyć można w postępowaniu mandatowym – do 5 tys. zł, a w przypadku zbiegu wykroczeń – do 6 tys. zł. W postępowaniu mandatowym, w przypadku niewskazania przez właściciela na żądanie uprawnionego organu, komu powierzył pojazd do kierowania lub używania, będzie można nałożyć grzywnę w wysokości do 8 tys. zł.
– Naszym podstawowym celem jest poprawa bezpieczeństwa na drogach. Nieprawdą jest, że zależy nam na wpływach do budżetu z tytułu zapłaconych przez kierowców mandatów. Pieniądze z grzywien trafią na budowę dróg i dalszą poprawę bezpieczeństwa. Chciałbym jednak, aby wpływy z tego tytułu wynosiły 0 złotych, oznaczałoby to, że kierowcy jeżdżą bezpiecznie, a życie zachowa wielu uczestników ruchu drogowego – powiedział minister infrastruktury Andrzej Adamczyk.
Naruszenie ciała lub spowodowanie rozstroju zdrowia
Nowym rozwiązaniem jest kara grzywny w wysokości nie mniejszej niż 1,5 tys. zł w przypadku spowodowania naruszenia czynności narządu ciała poszkodowanego lub rozstroju zdrowia, ze względu na nie zachowywanie należytej ostrożności i spowodowania zagrożenia bezpieczeństwa w ruchu drogowym przez kierującego pojazdem mechanicznym. Takie wykroczenie popełnione w stanie po użyciu alkoholu lub podobnie działającego środka, podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny w wysokości nie niższej niż 2,5 tys. zł.
Ponowne wykroczenie tego samego typu w ciągu dwóch lat od ostatniego ukarania będzie skutkowało dwukrotnością tej kary.
Punkty karne zerują się dopiero po 2 latach
Wprowadzony zostanie mechanizm uzależniający usunięcie punktów karnych za naruszenie przepisów ruchu drogowego od uregulowania mandatu. Dodatkowo punkty będą kasowane dopiero po upływie 2 lat od dnia zapłaty grzywny. Powinno to zapewnić szybkie i skuteczne doprowadzenie do wykonania kary.
Po zmianach za naruszenie przepisów ruchu drogowego kierowca będzie mógł dostać nawet 15 punktów karnych za najcięższe wykroczenia, obecnie maksymalna liczba punktów za niektóre wykroczenia to 10. Limit punktów karnych nie ulegnie zmianie.
Pieniądze z mandatów trafią na budowę dróg
Nowym rozwiązaniem jest kierowanie środków pochodzących z grzywien na finansowanie zadań inwestycyjnych związanych z poprawą bezpieczeństwa ruchu drogowego na drogach krajowych oraz budowy lub przebudowy dróg krajowych co przyczyni się do dalszej poprawy bezpieczeństwa w ruchu drogowym. Zmiana w ustawie o autostradach płatnych oraz o Krajowym Funduszu Drogowym ma na celu określenie wpływów do KFD z grzywien za wykroczenia określone niniejszym projektem ustawy.
Nieopłacalna ingerencja w tachograf
Za ingerowanie w tachograf, aby ukryć rzeczywisty czas pracy i wykonać więcej operacji transportowych, dziś grozi tylko kara finansowa. Nowe przepisy wprowadzają za ten czyn dodatkową karę, bardzo dotkliwą dla zawodowych kierowców, czyli odebranie prawa jazdy na trzy miesiące, a przy recydywie na 6 miesięcy. Niedozwolone praktyki przestaną się opłacać, a dzięki temu na drogach będzie bezpieczniej, bo za kierownicą ciężkich transportów, albo autobusów z pasażerami na pokładzie, nie będą siedzieć przemęczeni kierowcy. Rozwiązanie to zapewni także przestrzeganie zasad uczciwej konkurencji wśród podmiotów wykonujących przewozy drogowe.
Łatwiejsze ściąganie należności z mandatów
Urząd Skarbowy będzie mógł zaliczyć nadpłatę podatku na poczet nieopłaconego mandatu karnego. Takie rozwiązanie ma na celu zwiększenie nieuchronności kary i egzekucji grzywien nakładanych za popełnione wykroczenia drogowe. Efektywniejsze ściąganie należności z mandatów
Zwiększenie ochrony pieszych
Minimalna grzywna za nieprawidłowe zachowanie względem pieszego (np. wyprzedzanie na przejściu dla pieszych, omijanie pojazdu, który zatrzymał się w celu ustąpienia pierwszeństwa pieszemu) wyniesie nie mniej niż 1,5 tys. zł. Taka sama kara będzie groziła kierowcy pojazdu mechanicznego za naruszenie zakazu jazdy wzdłuż po chodniku lub przejściu dla pieszych. Jeśli w ciągu 2 lat sprawca ponownie popełni takie naruszenie, to kara grzywny wyniesie nie mniej niż 3 tys. zł. W przypadku realnego zagrożenia bezpieczeństwa dla życia i zdrowia pieszego, sąd będzie mógł dodatkowo orzec zakaz prowadzenia pojazdów.
Wyższe kary dla prowadzących po alkoholu lub podobnie działającego środka
Prowadzenie pojazdu mechanicznego po użyciu alkoholu lub podobnie działającego środka w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym będzie podlegało karze aresztu albo grzywny nie niższej niż 2,5 tys. zł. W przypadku prowadzenia po użyciu alkoholu lub podobnie działającego środka pojazdu innego niż mechaniczny sprawca będzie podlegał karze aresztu albo karze grzywny nie niższej niż 1 tys. zł. Ponowne wykroczenie tego samego typu w ciągu dwóch lat od ostatniego ukarania będzie skutkowało dwukrotnością kary.
– Osoby zatrzymywane za jazdę w stanie po spożyciu alkoholu najczęściej tłumaczą się: „Wypiłem, ale wczoraj”, „Wypiłem, ale tylko lampkę wina albo jedno piwo”, „Przecież jadę tylko kawałek, więc w czym problem”. Bagatelizowanie tego typu zachowań wynika z obowiązujących dziś zbyt niskich kar finansowych, które można nazwać symbolicznymi. Grzywna za to wykroczenie w nowelizowanych przepisach rośnie i będzie stanowić co najmniej 50-krotność dzisiejszej kary. Zamiast obowiązującej dziś grzywny nie niższej niż 50 zł, nowelizacja przewiduje dla kierującego pojazdem mechanicznym, który prowadzi go w stanie po użyciu alkoholu lub podobnie działającego środka co najmniej 2,5 tys. zł, a dla kierujących innymi pojazdami niż mechaniczne – nie mniej niż 1 tys. zł – powiedział wiceminister infrastruktury Rafał Weber.
Niestosowanie się do ograniczenia prędkości nie będzie się opłacało
Obecny taryfikator mandatów za przekroczenie dopuszczalnej prędkości o 31 do 40 km/h przewiduje grzywnę od 200 do 300 zł. Zgodnie z nowymi przepisami przekroczenie dopuszczalnej prędkości o ponad 30 km/h będzie skutkowało minimalną grzywną w wysokości 800 zł, niezależnie od faktu, czy naruszenie zostało stwierdzone w obszarze zabudowanym czy też poza tym obszarem. Jeśli w ciągu dwóch lat kierowca zostanie ponownie ukarany za to samo wykroczenie, wówczas grzywna będzie nie mniejsza niż dwukrotność tej kary. Wysokość grzywny oraz recydywa mają wpłynąć na uspokojenie ruchu i dyscyplinowanie kierowców.
– Każdy kilometr mniej na liczniku, jeśli dojdzie do zderzenia pojazdów lub potrącenia innych uczestników, to większa szansa na ograniczenie ciężkości skutków tych zdarzeń zarówno dla samego kierującego jak i niechronionych uczestników ruchu drogowego – powiedział wiceminister infrastruktury Rafał Weber.
Bezpieczniej na przejazdach kolejowych
Objeżdżanie opuszczonych zapór lub półzapór, jeśli opuszczanie ich zostało rozpoczęte lub podnoszenie ich nie zostało zakończone, wejście lub wjazd za sygnalizator przy czerwonym świetle, wjeżdżanie na przejazd kolejowy, jeśli po drugiej stronie nie ma miejsca do kontynuowania jazdy to najczęstsze przyczyny tragicznych wypadków z udziałem pojazdów szynowych. Za takie wykroczenia będzie grozić minimalna grzywna w wysokości 2 tys. zł. Ponowne popełnienie tego wykroczenia w ciągu 2 lat będzie oznaczało grzywnę w podwójnej wysokości.
Większa kara za wyprzedzanie na zakazie
Kierujący pojazdem mechanicznym nie stosujący się do zakazu wyprzedzania będzie podlegał grzywnie nie niższej niż 1 tys. zł. Ponowne takie wykroczenie w ciągu dwóch lat będzie oznaczało grzywnę w wysokości 2 tys. zł.
Większa kara za jazdę bez prawa jazdy
Prowadzenie pojazdu mechanicznego bez wymaganego uprawnienia będzie skutkowało karą aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny nie niższej niż 1,5 tys. zł. Jeśli sprawca ww. wykroczenia w ciągu 2 lat popełni takie wykroczenie ponownie, to grzywna wyniesie dwukrotność tej kary.
