21 marca oprócz pierwszego dnia kalendarzowej wiosny przypada również Światowy Dzień Lasów.
To święto ustanowione przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w celu podnoszenia świadomości dotyczącej ich ważnej roli w globalnym ekosystemie. Niestety jak pokazują statystyki, nadal wiele jest w tym aspekcie do zrobienia. W Polsce podczas likwidacji dzikich wysypisk, powstających często właśnie w lasach, w 2019 r. zebrano odpady o masie porównywalnej do 17 000 samochodów osobowych średniej wielkości.
Lesistość, czyli stosunek powierzchni lasów do ogólnej powierzchni danego obszaru, wynosi w Polsce około 30 procent. To wynik na poziomie przeciętnej wartości dla wszystkich państw na świecie. Jednak o ile na 1 mieszkańca globu przypada średnio 0,62 ha lasów, to w naszym kraju ten współczynnik jest znacznie niższy – tylko 0,24 ha. Tymczasem drzewa pełnią istotną rolę nie tylko w gospodarce, ale także w procesie wytwarzania tlenu. Las o powierzchni 1 ha w ciągu doby może wyprodukować około 700 kg tego pierwiastka, zaspakajając zapotrzebowanie 2500 ludzi.
Niestety jednak nie wszyscy odpowiednio dbają o tak ważne, leśne ekosystemy. Znaczącym problemem związanym z kondycją lasów jest ich zaśmiecenie. Informacje dotyczące odkrywania kolejnych nielegalnych, dzikich wysypisk są codziennością. Na ścieżkach, polanach i wśród drzew lądują nie tylko pochodzące z domów odpady komunalne, ale także te przemysłowe. Na początku marca w małopolskim lesie został ujawniony pagórek, który powstał ze świeżego asfaltu.
Według danych Głównego Urzędu Statystycznego tylko w 2019 roku – w trakcie likwidowania dzikich wysypisk, które bardzo często znajdują się właśnie w lasach – zebrano ponad 25 500 ton odpadów komunalnych. To masa odpowiadająca ładowności 1 026 standardowych, 20-stopowych kontenerów morskich bądź wadze 17 000 samochodów osobowych średniej wielkości.
Jak zadbać o przyrodę?
Każdy ma wpływ na to, jak wygląda nasze najbliższe otoczenie, również okoliczne lasy. Ważne jest, by samemu dbać o ich czystość i nie wyrzucać w nieprzeznaczonych do tego miejscach odpadów. Niektóre rodzaje śmieci stanowią bowiem oprócz zagrożenia ekologicznego też pożarowe. Nierzadko widzi się osoby palące w lasach papierosy, mimo że poza nielicznymi wyjątkami jest to zabronione. A niedopałki mogą nie tylko wzniecić ogień, ale także stać się trującym pokarmem dla ptaków.
Istotnym działaniem, które może korzystnie wpłynąć na zasoby leśne, jest także odpowiednie segregowanie odpadów, zwłaszcza makulatury. Produkcja tylko jednej tony papieru wymaga bowiem ścięcia aż kilkunastu drzew. Tymczasem zużyte arkusze można przetwarzać 6-7 razy, zanim stracą one swoje właściwości. Dobrym rozwiązaniem jest również ograniczenie wykorzystania papieru, chociażby poprzez zastąpienie tradycyjnej korespondencji tą elektroniczną oraz niedrukowanie e-maili. Te niewielkie działania, realizowane powszechnie, pozwolą uratować tysiące roślin rocznie.
Łączą nas drzewa – akcja na Międzynarodowy Dzień Lasów
Pierwszy dzień wiosny to także Międzynarodowy Dzień Lasów. Tego dnia wystartuje ogólnopolska kampania „Łączą nas Drzewa”. Akcja ma skoncentrować uwagę Polaków na roli drzew w przyrodzie.
Zdrowe lasy to zdrowi ludzie, gdyż to zielone tereny wpływają korzystnie na zdrowie fizyczne i psychiczne każdego z nas. Lasy dostarczają świeże powietrze, bogatą w składniki odżywcze żywność, składniki do produkcji leków, czystą wodę i przestrzeń do rekreacji. Niestety, świat traci co roku 10 mln ha lasów (powierzchnia równa terytorium Islandii), a degradacja ziemi dotyka prawie 2 mln ha, czyli obszaru większego niż Ameryka Południowa.
Podczas wydarzeń, które zostały zaplanowane do końca kwietnia (rozpoczną się po zniesieniu obostrzeń) zostaną posadzone drzewa i odbędzie się szereg leśnych imprez. Zorganizują je Lasy Państwowe wspólnie z Ministerstwem Klimatu i Środowiska. 21 marca ogólnopolską akcję „Łączą nas drzewa” zainauguruje prezydent Andrzej Duda, sadząc pamiątkowy dąb na terenie Nadleśnictwa Garwolin (RDLP Warszawa).
Po złagodzeniu obecnych obostrzeń wynikających z sytuacji epidemiologicznej w kraju, takie wydarzenia, z udziałem znanych osobistości, odbędą się także w każdej regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych.
– Chcemy zaakcentować, że wspólnotę narodową budujemy także w relacjach z ojczystą przyrodą. Przyroda to spuścizna, którą odziedziczyliśmy po przodkach i którą przekażemy następcom. Wyrazem naszej dbałości o przyrodę jest sadzenie drzew i dbałość o nie. Pokażemy, że łączą nas drzewa – zapowiada Edward Siarka, pełnomocnik rządu do spraw leśnictwa i łowiectwa.
Jednostki Lasów Państwowych zaplanowały kilkadziesiąt wydarzeń, które będą odbywały się po zniesieniu aktualnych ograniczeń. By dowiedzieć się o przywracanych leśnych spacerach, imprezach sportowych, akcjach sprzątania i warsztatach, warto śledzić strony regionalnych jednostek Lasów Państwowych. Aktualnie leśnicy zachęcają do wzięcia udziału w wydarzeniach online – licznych wirtualnych spacerach, webinarach i lekcjach o przyrodzie, oraz leśnych spacerów w gronie najbliższych.
Szereg propozycji została przygotowana w taki sposób, by można było z nich skorzystać samodzielnie i w gronie najbliższych członków rodziny. Taki charakter będzie miał spacer w Nadleśnictwie Radomsko. 24 kwietnia leśnicy rozlokują na liczącej ok. 3 km trasie kilka punktów, gdzie będą pokazywać różne ciekawostki. Na jednym ze stanowisk będzie można posadzić własne drzewo. Inną propozycją, obliczoną na kameralne odwiedziny w lesie, są leśne kąpiele. Tę prozdrowotną aktywność będzie można podjąć korzystając z instrukcji przygotowanej przez Lasy Państwowe.
– Przeszło rok przeżyliśmy w cieniu pandemii. Zamknięci w domach, pozbawieni światła słonecznego, ślęcząc przed ekranami. Brak nam kontaktu ze światem. Dlatego proponujemy Polakom, by ruszyli do lasu i na nowo poczuli łączność z przyrodą – mówi Andrzej Konieczny, dyrektor generalny Lasów Państwowych.
Podobnie jak w rozpoczęciu, tak też w podsumowaniu i zakończeniu serii wydarzeń weźmie udział prezydent. Pod koniec kwietnia z udziałem Andrzeja Dudy zostaną zasadzone ostatnie drzewa tegorocznej akcji.
Las to zdrowie
Jak wynika z Wielkoobszarowej Inwentaryzacji Stanu Lasów (dane od 2014 r. do 2018 r.) tereny leśne zajmują 29,6 proc. powierzchni kraju, a co ósme drzewo ma powyżej 100 lat. Jak wynika z poprzednich edycji wcześniej wspomnianej inwentaryzacji powierzchnia lasów państwowych wzrosła o 50,2 tys. ha do 7,15 mln ha.
Z tych samych danych wynika, że średnio zasoby drewna wzrosły z 262 m3/ha do 290 m3/ha. W ostatnich 10 latach w lasach państwowych co roku na każdym hektarze średnio przyrastało 9,19 m3 drewna z tego pozyskiwano 5,66 m3, czyli 3,63 m3 drewna pozostawało i powiększało zasoby.
Ponadto w okresie od 2009 r. do 2019 r. nastąpiło zwiększenie udziału gatunków liściastych z 29,2 proc. do niemal 32 proc.
Utrata i degradacja lasów powodują emisję dużej ilości gazów ocieplających klimat, a co najmniej 8 proc. roślin leśnych i 5 proc. zwierząt leśnych na całym świecie jest skrajnie zagrożonych wyginięciem. Dla wielu gatunków zwierząt i roślin jedyną szansą na przetrwanie są działania prowadzone przez ludzi. O znaczeniu czynnej, zaangażowanej ochrony przyrody wiedzą pracownicy Lasów. Od wielu lat w Polsce są realizowane projekty mające na celu zachowanie zagrożonych gatunków. Jako sztandarowy przykład można podać program ochrony żubra. Dzięki opiece polskich leśników i przyrodników obecnie w kraju jest ok. 2300 żubrów.
Od kilku lat szczególną troską otoczone są także leśne kuraki – głuszec i cietrzew, dla których leśnicy prowadzą ośrodki hodowli, dbają o ich siedliska, czy wypuszczają na wolność kolejne ptaki. To także przez leśników i ornitologów realizowane są projekt ochrony rybołowa czy sokoła wędrownego, gatunków ptaków szponiastych, które bez wsparcia ze strony zniknęły by z polskiego krajobrazu.
Leśnicy w swoich licznych projektach ochronnych uwzględniają również rośliny. W ostatnich latach leśnicy prowadzą prace dotyczące restytucji cisa czy jarzęba brekinii. Aż 15 spośród 17 regionalnych dyrekcji Lasów Państwowych uczestniczyło w programie ochrony cisa pospolitego. Dziś dzięki działalności leśników cis nie jest już gatunkiem zagrożonym wyginięciem.
Warto podkreślić, że wiele działań jest prowadzonych w ramach programu „Ochrony gatunków i siedlisk przyrodniczych w Lasach Państwowych”. Realizacja tych zadań odbywa się w 100 lokalizacjach na terenie kraju, dotyczy ochrony 30 cennych gatunków i 30 rodzajów siedlisk.
Ponadto w lasach, by zwiększyć różnorodność biologiczną, pozostawia się coraz więcej martwego drewna. Przez ostatnią dekadę odnotowano wzrost z ok. 5,7 m3/ha do ok. 8,4 m3/ha.
Podczas tegorocznych obchodów organizatorzy MDL podkreślają, że zdrowe lasy to zdrowi ludzie. Lasy zapewniają korzyści zdrowotne, świeże powietrze, bogatą w składniki odżywcze żywności, składniki do produkcji leków, a także czystą wodę i przestrzeń do rekreacji. Według ONZ w krajach rozwiniętych do 25 proc. wszystkich leków jest pochodzenia roślinnego, a w krajach rozwijających się liczba ta sięga 80 proc.
Zalesione tereny zapewniają również żywność, szczególnie jest to ważne w przypadku rdzennych mieszkańców. W takich społecznościach średnio konsumują ponad 100 rodzajów roślinności rosnącej w lasach. (Badanie przeprowadzone w Afryce wykazało, że dieta dzieci mających kontakt z lasami jest co najmniej o 25 proc. bardziej zróżnicowana niż dzieci, które tego kontaktu nie mają). Natomiast w Polsce, jak wynika z analizy branżowego pisma „Forest Policy and Economics”, przeciętne polskie gospodarstwo zbiera od 26 do 30 kg „leśnych skarbów” rocznie, przeważnie grzybów i jagód oraz orzechów.
Przedstawiciele ONZ i FAO nawołują do odtworzenia zdegradowanych terenów. „Możemy wyjść z planetarnego, zdrowotnego i gospodarczego kryzysu. Odbudujmy planetę w tej dekadzie” podkreślają organizatorzy MDL. I dodają, że jest to możliwe. Jako przykład ONZ podaje Wielki Zielony Mur dla Sahary i inicjatywę Sahelu, zapoczątkowane przez Unię Afrykańską w 2007 r., to reakcja na dostosowanie się do zmian klimatu i łagodzenia jego skutków. Sadzenie zielonej ściany ma na celu odtworzenie 100 mln ha zdegradowanych gruntów, zapobiegnięcie emisji 250 mln ton CO2 i utworzenie 10 mln zielonych miejsc pracy do 2030 r., jednocześnie zazieleniając krajobrazy w pasie o długości 8 tys. km na suchych terenach Afryki.
W Polsce leśnicy w ciągu ostatnich lat przywracali las na terenach, które zostały zniszczone w sierpniu w 2017 r. To wtedy huraganowy wiatr powalił i połamał prawie 10 mln m3 drzew, uszkodził niemal 120 tys. ha lasów, w tym 39,2 tys. ha zaliczono do całkowitego odnowienia. Leśnicy, by odtworzyć na tych terenach las potrzebowali ponad 217 mln sadzonek drzew.
Należy podkreślić, że oprócz prac na pohuraganowych terenach leśnicy każdego roku w całym kraju sadzą 500 mln młodych drzewek. Na potrzeby polskich lasów rocznie w szkółkach leśnych produkowanych jest 800 mln sadzonek różnych gatunków drzew (51 proc. są to gatunki iglaste, 49 proc. gatunki drzew liściastych).
