Na wystawie w Gmachu Głównym Muzeum Narodowego w Krakowie prezentowanych jest ponad 170 prac zebranych w całej Polsce, do których kluczem jest romantyzm.
Jacek Malczewski (1854–1929) – jeden z najbardziej oryginalnych malarzy w dziejach polskiej sztuki – stworzył około 2000 obrazów (do dziś przetrwało 1200), a ile rysunków i szkiców, tego chyba nikt nie zliczył.
O wystawie „Jacek Malczewski romantyczny”
W 2022 roku przypada 200. rocznica pierwszego wydania „Ballad i romansów” Adama Mickiewicza uznawanych za manifest polskiego romantyzmu. Rok 2022 został również ogłoszony Rokiem Romantyzmu Polskiego. Z tej okazji Muzeum Narodowe w Krakowie prezentuje wystawę poświęconą temu nurtowi w twórczości Jacka Malczewskiego. Na ekspozycji prezentowanych jest ponad 170 prac malarza ze zbiorów muzealnych i z kolekcji prywatnych. Wzbogacają je zdjęcia archiwalne artysty i teksty literackie korespondujące z jego pracami.
Wystawa koncentruje się na trzech kluczowych zagadnieniach, które ukształtowały twórczość Malczewskiego:
- mesjanizm – inspirowany zwłaszcza poezją podziwianego przez malarza Juliusza Słowackiego, czego najlepszym przykładem jest seria prac nawiązujących do poematu „Anhelli”. Malarstwo Malczewskiego wprost odnosi się do poezji Wieszcza i jej tematyki, dotyczącej syberyjskich zesłańców, ale też dokonuje jej aktualizacji. Artysta wpisuje w nią doświadczenia swojej generacji, ukształtowanej przez Powstanie Styczniowe i pamięć o losach powstańców, zesłanych przez carat na Syberię.
- fascynacja folklorem i ludowymi legendami – którą Malczewski odkrywał na swój oryginalny sposób, odnajdując w niej tak różne treści, jak: symbolika natury, duchowość czy powracające w ludowych legendach fantastyczne postaci rusałek.
- rozważania o sztuce, natchnieniu, odpowiedzialności i wyjątkowości artysty – z jednej strony jest on indywidualnością, geniuszem, tworzącym dzięki romantycznemu natchnieniu, a z drugiej – postacią publiczną, pełniącą w czasie zaborów funkcję duchowego przywódcy narodu, odpowiedzialnego za trwanie kanonu polskości i wzywającego do odzyskania niepodległości. Twórca pokazuje w swoich obrazach, jak niezwykłe konsekwencje miało połączenie tych – wydawałoby się sprzecznych – ról, jakim było wyzwaniem i w jaki sposób potrafił mu sprostać.
Jacek Malczewski był „poetą malarstwa i malarzem poezji” znajdującym właśnie w poezji, szczególnie tej z okresu romantyzmu, nieskończone źródło inspiracji. Była to twórczość wielowątkowa, będąca świadectwem jego wielkiej fantazji oraz wrażliwości neoromantyka i wyrafinowanego humanisty, malarza na wskroś przesiąkniętego polskością.
Realizacja wystawy „Jacek Malczewski romantyczny” została dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Będzie dostępna dla zwiedzających do 31 lipca br.
Jacek Malczewski
Jacek Malczewski urodził się 1854 r. w Radomiu, w zubożałej rodzinie szlacheckiej herbu Tarnawa. W 1871 r. rozpoczął naukę w Gimnazjum św. Jacka w Krakowie. Od 18. roku życia uczył się rysunku najpierw u Leona Piccarda, potem – jako wolny słuchacz – w klasie Władysława Łuszczkiewicza w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych. Za radą Matejki podjął regularne studia w tej szkole pod kierunkiem mistrza. Rok później wskutek konfliktu z nim wyjechał do Paryża. Spędził tam rok, studiując w École des Beaux-Arts. Wrócił do Krakowa i w latach 1877–1879 znów kształcił się w klasie Matejki.
W pierwszej połowie lat 80., po krótkiej podróży do Włoch, Malczewski mieszkał w Krakowie, Radomiu, we Lwowie i w zaprzyjaźnionych domach ziemiańskich w Królestwie Polskim, Galicji i na Podolu. W 1884 r. wziął udział w wyprawie archeologicznej Karola Lanckorońskiego do Azji Mniejszej. Tam zetknął się z kulturą antyczną, która wywarła wpływ na jego późniejszą twórczość. W latach 1885–1886 studiował w Monachium, a po powrocie zamieszkał na stałe w Krakowie. Uczył w Akademii Sztuk Pięknych, a gdy popadł w konflikt z jej władzami, podjął pracę w założonej przez siebie szkole rysunku i w szkołach artystycznych dla kobiet. Był członkiem Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka”, Grupy „Zero” i wiedeńskiej „Sezession”. Zmarł w Krakowie w 1929 r. Został pochowany w krypcie zasłużonych na Skałce.
Jacek Malczewski to jeden z najbardziej oryginalnych malarzy w dziejach polskiej sztuki – stworzył około 2 000 obrazów (do dziś przetrwało 1 200), ale też rysunki i szkice. W swojej twórczości mieszał humor z patosem, ironię z melancholią, erotykę ze śmiercią. Polski mit narodowy połączył z miologią antyczną. Roztaczał wizje patriotyczne, historyczne, antyczne, biblijne, ludowe i fantastyczne.
„Nie jest to jednak kolejna ekspozycja monograficzna, zrealizowana w oparciu o powszechnie znane prace, ale prezentacja, która zwraca uwagę na zakorzenienie malarstwa artysty w tradycji romantyzmu. Konstrukcja wystawy koncentruje się na trzech kluczowych zagadnieniach, które ukształtowały twórczość Malczewskiego, o romantycznej proweniencji. Pierwsze z nich to mesjanizm, inspirowany zwłaszcza poezją podziwianego przez malarza Juliusza Słowackiego, czego najlepszym przykładem jest seria prac nawiązujących do poematu Anhelli. Malarstwo Malczewskiego nie tylko odnosi się wprost do poezji Wieszcza i jej tematyki dotyczącej syberyjskich zesłańców, ale dokonuje także jej aktualizacji. Artysta wpisuje w nią doświadczenia swojej generacji, ukształtowanej przez Powstanie Styczniowe i pamięć o losach powstańców, zesłanych przez carat na Syberię. Jackowi Malczewskiemu bliska była też romantyczna fascynacja kulturą ludową, którą odkrywał na swój oryginalny sposób, odnajdując w niej tak różne treści, jak symbolika natury, duchowość czy powracające w ludowych legendach fantastyczne postaci rusałek. Trzecie zagadnienie związane jest z postacią artysty: z jednej strony indywidualności, geniusza, tworzącego dzięki romantycznemu natchnieniu, a z drugiej – postaci publicznej, pełniącej w czasie zaborów funkcję duchowego przywódcy narodu, odpowiedzialnego za trwanie kanonu polskości i wzywającego do odzyskania niepodległości. Malczewski pokazuje w swoich obrazach, jak niezwykłe konsekwencje miało połączenie tych – wydawałoby się sprzecznych – ról i jakim było wyzwaniem, ale też, w jaki sposób potrafił mu sprostać” – pisze Dyrektor MNK prof. dr hab. Andrzej Szczerski.
(org.)
