Polski rząd na poniedziałkowym posiedzeniu Rady Unii Europejskiej sprzeciwił się poparciu Nature Restoration Law – unijnego prawa, którego celem jest odbudowa przyrody.
Mimo to rozporządzenie, które ma pomóc Polsce w walce z suszą, powodziami oraz zwiększyć bezpieczeństwo żywnościowe, został przyjęty głosami 20 państw członkowskich UE.
Polska, jako jedno z kilku państw Unii Europejskiej, sprzeciwiła się poparciu NRL i stanęła w tej sprawie m.in. obok Węgier Viktora Orbana. Przeciw zagłosowały także: Włochy, Finlandia, Szwecja i Holandia, a Belgia wstrzymała się od głosu. Pomimo sprzeciwu kilku krajów, NRL zostało przyjęte głosami 20 państw członkowskich co jest bardzo dobrą wiadomością zarówno dla rolników i rolniczek jak i mieszkanek i mieszkańców miast.
Jak podkreślają organizacje pozarządowe i naukowcy to prawo jest kluczowe dla ochrony i przywracania ekosystemów nie tylko na terenie Polski, ale całej Unii Europejskiej. Nature Restoration Law dotyczy bowiem: lasów, rzek, miast, bezpieczeństwa żywnościowego, a nawet zwiększenia bezpieczeństwa państwa w związku z zagrożeniem ze wschodu. Bez inwestycji w zasoby takie jak gleby, wody i różnorodność biologiczna trudno będzie produkować żywność i utrzymać konkurencyjne rolnictwo.
– Nature Restoration Law ma nas osłonić przed negatywnymi skutkami zmiany klimatu, które już teraz dotykają Polskę. Niestety mimo poparcia trzech czwartych społeczeństwa, apeli naukowców i organizacji pozarządowych polski rząd zdecydował się utrzymać szkodliwą linię swoich poprzedników z PiS i stanął po stronie krajów, które odmówiły poparcia tego prawa. Na szczęście większość krajów UE wykazała się większą odpowiedzialnością i dalekowzrocznością – mówiła Marta Klimkiewicz z Fundacji ClientEarth Prawnicy dla Ziemi.
Projekt NRL zyskał poparcie wielu środowisk naukowych i społecznych, a także zdecydowanej większości polskiego społeczeństwa. 75 proc. obywatelek i obywateli uważa, że Polska powinna poprzeć przepisy dotyczące odbudowy zasobów przyrodniczych – to badanie Instytutu Spraw Publicznych. 75 proc. wyborców Koalicji Obywatelskiej uważa, że europosłowie powinni zaangażować się we wzmocnienie ochrony przyrody i zasobów naturalnych, a 86 proc. jest przekonanych, że rolą Unii Europejskiej jest wyznaczanie standardów w tym zakresie – to z kolei wyniki najnowszego badania More in Common.
– Całkowicie niezrozumiałe jest działanie wbrew tak jasnym oczekiwaniom społeczeństwa oraz własnym obietnicom wyborczym, które były składane jeszcze w ubiegłym roku – oceniła decyzję polskich władz Justyna Choroś z Ogólnopolskiego Towarzystwa Ochrony Ptaków. – Polski rząd nie skorzystał z szansy, by ramię w ramię z innymi krajami głosować za. Na szczęście jesteśmy częścią europejskiej rodziny i dziś jest pierwszy dzień pracy nad wprowadzaniem prawa o odtwarzaniu przyrody. Nieodmiennie jako organizacje pozarządowe podtrzymujemy swoją gotowość do pracy nad wdrażaniem Nature Restoration Law w Polsce – dodaje.
– Dzisiejsze głosowanie to wielki sukces dla przyrody, a jednocześnie wielka porażka naszego rządu. Mimo obietnic wyborczych Polska stanęła po stronie przeciwników ochrony przyrody, wbrew interesowi i woli polskiego społeczeństwa. Odpowiedzialność za tę decyzję obarcza rząd, który do końca blokował poparcie przez Polskę tego przełomowego prawa – ocenia Augustyn Mikos z Pracowni na rzecz Wszystkich Istot.
Przedstawiciele i przedstawicielki organizacji pozarządowych apelujących o poparcie NRL, w ramach kampanii „Natura Ratuje Ludzi”, wskazywali, że proponowane takiego rodzaju działania jak choćby odtwarzanie mokradeł czy odbudowa lasów mogą pomóc w budowie ogłoszonej niedawno przez rząd „Tarczy Wschód”, której jednym z elementów obronnych mają być zapory naturalne, utrudniające mobilność przeciwnika.
– Rozporządzenie ws. odbudowy zasobów przyrodniczych oznacza zdrowsze lasy, swobodnie płynące rzeki, więcej terenów zielonych w miastach. Oznacza mniej susz, powodzi i fal upałów, czystsze powietrze i wodę, bezpieczne rolnictwo i gospodarkę opartą na stabilnych fundamentach. Szacunkowe korzyści płynące z odbudowy są średnio 8-10 razy większe niż jej koszty. Wysokie korzyści przyniesie nam tylko dobrze zaplanowane i w pełni wdrożone prawo. Wzywamy Ministerstwo Klimatu i Środowiska do jak najszybszego rozpoczęcia prac nad przygotowaniem planu odbudowy zasobów przyrodniczych, na którego wypracowanie mamy dwa lata, oraz włączenie do prac, od samego początku, szerokiego grona interesariuszy – komentuje Dariusz Gatkowski, WWF Polska.
Koalicja 10% to zespół największych polskich organizacji pozarządowych zajmujących się ochroną przyrody, takich jak Fundacja ClientEarth Prawnicy dla Ziemi, Fundacja WWF Polska, Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków, Pracownia na rzecz Wszystkich Istot i wiele innych. Organizacje te współpracują, aby promować i wspierać inicjatywy mające na celu ochronę środowiska i przywrócenie naturalnych ekosystemów. Z inicjatywy Koalicji 10% apel do premiera podpisało aż 229 polskich organizacji społecznych.
Odbudowa zasobów przyrodniczych (Nature Restoration Law)
Projekt rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie odbudowy zasobów przyrodniczych (Nature Restoration Law)
22 czerwca 2022 r. Komisja Europejska (KE) przedstawiła wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie odbudowy zasobów przyrodniczych (Nature Restoration Law) wraz z towarzyszącą mu oceną wpływu. Wniosek jest powiązany z Unijną strategią na rzecz bioróżnorodności 2030 „Przywracanie przyrody do naszego życia”.
Nadrzędnym celem projektowanego rozporządzenia jest przyczynianie się do ciągłej, długoterminowej i trwałej odbudowy różnorodnej biologicznie i odpornej przyrody na obszarach lądowych i morskich UE poprzez odbudowę ekosystemów, jak również przyczynianie się do osiągnięcia przez UE celów w zakresie łagodzenia zmiany klimatu i przystosowania się do niej oraz wypełnienie międzynarodowych zobowiązań Unii. Na państwach członkowskich spoczywać będzie obowiązek przygotowania i realizacji Krajowych Planów Odbudowy.
Cele wyznaczone w projekcie rozporządzenia w zakresie rolnictwa i rybołówstwa dotyczą odbudowy ekosystemów rolniczych i morskich do 2030 r. (kolejne progi czasowe to 2040 r. i 2050 r.), poprzez m.in.
- zwiększenie odsetka gruntów rolnych z elementami krajobrazu o wysokiej różnorodności;
- zwiększenie liczebności pospolitych ptaków krajobrazu rolniczego zwiększenie zasobów węgla organicznego w glebach mineralnych;
- odbudowę gleb organicznych użytkowanych rolniczo poprzez m.in. ponowne nawodnienie osuszonych torfowisk;
- zwiększenie liczebności motyli na obszarach trawiastych.
W toku negocjacji, w ramach trilogów pomiędzy przedstawicielami Rady UE (Prezydencja), Parlamentu Europejskiego i Komisji Europejskiej nad przedmiotowym rozporządzeniem przepisy odnoszące się do ekosystemów rolniczych zostały złagodzone oraz zwiększono elastyczność dla państw członkowskich.
W projekcie tym, w zakresie wskaźników dotyczących zwiększenia:
- zasobów węgla organicznego w glebach mineralnych,
- liczebności motyli na obszarach trawiastych
- odsetka gruntów rolnych z elementami krajobrazu o wysokiej różnorodności,
– umożliwiono państwom członkowskim wybór dwóch z trzech wskaźników, w ramach których będą musiały podejmować działania mające na celu osiągnięcie pozytywnego trendu.
Nowe przepisy nadal wskazują na potrzebę przywracania osuszonych torfowisk, co wiąże się z wprowadzeniem działań odtworzeniowych na powierzchni, co najmniej 30% osuszonych torfowiskach do 2030 r., z czego co najmniej 1/4 powierzchni musi zostać ponownie nawodniona. W odniesieniu do kolejnych przedziałów czasowych cel odtworzenia torfowisk złagodzono w stosunku do wersji KE, ustanawiając go na poziomie 40% do 2040 r. oraz 50% do 2050 r. (w wersji KE było to 50% do 2040 r. i 70 % do 2050 r.). Również złagodzono cel ponownego nawodnienia w tych latach, ustanawiając go na poziomie co najmniej 1/3 obszarów, które będą podlegały odtworzeniu (w wersji KE dotyczyło to 1/2 powierzchni, która podległa odtworzeniu).
Dodano zapisy zapewniające dobrowolny charakter zobowiązań z zakresu nawodnień względem rolników i prywatnych właścicieli gruntów. Jednakże p.cz. zobowiązane będą do stosowania zachęt (tj. wsparcia finansowego) do ponownego nawadnia tak, aby stało się ono atrakcyjną opcją dla rolników i prywatnych właścicieli gruntów.
Dodatkowo, w przypadku ponownego nawadniania osuszonych torfowisk, uwzględniono zapisy umożliwiające obniżenie celów ze względu na znaczący negatywny wpływ np. na infrastrukturę lub interes publiczny albo jeżeli to ponowne nawodnienie nie może odbyć się na gruntach innych niż rolnicze.
W projekcie doprecyzowano także, że w zakresie wszystkich powyższych wskaźników państwa członkowskie zobowiązane będą do podejmowania działań w celu osiągnięcia poszczególnych wskaźników.
Planowane zakończenie prac nad unijnym projektem rozporządzenia przewidywane jest na 2024 rok.
