Od ubiegłego roku Zarząd Zieleni realizuje w stolicy projekt „Szuwar Warszawski”, który ma chronić różnorodność biologiczną w mieście.
Właśnie rozpoczęto najważniejszy etap projektu, czyli przywracanie naturalnego stanu zbiornikom i ciekom wodnym. W efekcie poprawią się warunki życia ptaków, płazów i innych zanikających gatunków zwierząt związanych z siedliskami wodnymi w Warszawie.
Renaturyzacja zbiorników i cieków wodnych obejmuje wiele działań przyjaznych dla przyrody. To m.in. odtwarzanie strefy naturalnej roślinności w stawach, tworzenie zastawek zatrzymujących wodę i wypłyceń, miejscowe rozbetonowanie czy wypłaszczanie skarp zbiorników.
Prace związane z „Szuwarem Warszawskim” prowadzone są w pięciu dzielnicach: w Śródmieściu, na Mokotowie, Ursynowie, Żoliborzu i Bielanach. Do renaturyzacji wybrano zbiorniki wodne, w których zanikają chronione gatunki zwierząt – w szczególności płazy. Proces odbudowy naturalnych warunków przyrodniczych poprzedziły liczne badania i ekspertyzy. Prace we wszystkich lokalizacjach powinny zakończyć się w tym roku.
Bieżące prace prowadzone w ramach projektu
Na terenach objętych projektem, w okolicach zbiorników i cieków wodnych, na bieżąco usuwane są inwazyjne rośliny: rdestowce, klony jesionolistne, orzechy włoskie czy robinie akacjowe. Obce gatunki roślin wypierają rodzime, typowe dla lasów łęgowych. W rezultacie niszczą środowisko, w którym występują chronione gatunki zwierząt.
W ramach projektu prowadzona jest czynna ochrona rybitwy czarnej na Jeziorze Powsinkowskim w Wilanowie. To rzadki i chroniony w Unii Europejskiej gatunek ptaka wodnego, dla którego Jezioro Powsinkowskie stanowi jedyne miejsce gniazdowania w Warszawie i okolicy. Dzięki umieszczonym na wodzie platformom lęgowym udało się utrzymać jego populację w stolicy.
Podobna platforma pokryta roślinnością pojawiła się też na Kanale Piaseczyńskim w Parku Agrykola. To całoroczne miejsce do spoczynku, żerowania i rozrodu ptaków oraz płazów. Ze sztucznej wyspy mogą korzystać m.in. wędrujące w stronę Wisły nurogęsi.
Renaturyzacja zbiorników wodnych
Latem tego roku ZZW przystąpiło do realizacji najważniejszego założenia projektu „Szuwar Warszawski” – do przywracania naturalnego stanu środowiska wybranych zbiorników i cieków wodnych w Warszawie. Do zbiorników wodnych, w których linia brzegowa została mocno przekształcona przez człowieka, wprowadzana jest roślinność przybrzeżna i szuwarowa. Taka roślinność oczyszcza wodę i robi to na tyle skutecznie, że nie trzeba podejmować dodatkowych działań.
Jednym z zadań prowadzonych w ramach renaturyzacji jest budowa zastawek, które pomagają w retencji wody. Dzięki ograniczeniu odprowadzania wody z gleby poprawia się poziom wód gruntowych, a w efekcie zwiększa się zasób wód podziemnych. Najwięcej takich działań ZZW prowadzi w Lesie Kabackim. Jednostka zbuduje tu aż trzy zastawki na rowach odwadniających. Prace rozpoczną się w tym tygodniu. Odpływ wody w lesie w czasie suszy jest szczególnie dotkliwy dla roślin i zwierząt. Utrzymywanie terenów zabagnionych to jedna z form zapewniania im ochrony. Oczka wodne w otulinie rezerwatu przyrody stanowią prawdopodobnie najbogatszą ostoję płazów w Warszawie. Żyją w nich m.in. traszka grzebieniasta i kumak nizinny.
Zaawansowane prace renaturyzacyjne trwają na Żoliborzu w zbiornikach przy ul. Tołwińskiego – w tej lokalizacji prowadzone są roboty ziemne, a zbiorniki są częściowo opróżniane z wody. W rezerwacie przyrody Morysin w Wilanowie ZZW wyremontowało już zastawkę i zamontowało dodatkowe ogrodzenie. Jednostka prowadzi prace także przy Trasie Siekierkowskiej, na Stawach Brustmana na Bielanach i zbiornikach Moczydło 1 oraz Moczydło 2 na Ursynowie.
Realizacja projektu pn. „Ochrona zagrożonych gatunków związanych z siedliskami wodnymi na terenie Warszawy” jest możliwa dzięki dofinansowaniu w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2014-2020.
Szuwar Warszawski, czyli ochrona rybitw czarnych i ptaków warszawskiej Wisły
Pierwszym działaniem w ramach projektu było umieszczenie 20 platform lęgowych na Jeziorze Powsinkowskim w Wilanowie. Platformy z drewna, trzciny i faszyny służą przede wszystkim rybitwie czarnej – rzadkiemu i chronionemu w Unii Europejskiej gatunkowi ptaka wodnego, dla którego Jezioro Powsinkowskie stanowi jedyne miejsce gniazdowania w Warszawie i okolicy. Tym sposobem udało się utrzymać populację lęgową tego ptaka w stolicy. Gniazda na tratwach założyły też m.in. mewy śmieszki i perkozy dwuczube.
W 2020 roku na Kanale Piaseczyńskim w Parku Agrykola założono także specjalną platformę porośniętą roślinnością. To dodatkowe, całoroczne miejsce służące do spoczynku, żerowania i rozrodu dla zamieszkujących okolice chronionych gatunków ptaków i płazów. Ze sztucznej wyspy mogą korzystać wędrujące w stronę Wisły nurogęsi, a także łyski, krzyżówki, mewy, rybitwy, brodźce piskliwe, łabędzie, a z płazów – żaby zielone.
Projekt zakładał także selektywne usuwanie podrostu inwazyjnych gatunków roślin w Warszawie, takich jak rdestowce, klony jesionolistne, orzechy włoskie czy robinie akacjowe. Wypierają one rodzime rośliny typowe dla lasów łęgowych i tym samym degradują stanowiska występowania chronionych gatunków ptaków i innych zwierząt. Działanie to objęło obszar Natura 2000 Dolina Środkowej Wisły na Pradze-Północ i Pradze-Południe, Mokotowie i w Śródmieściu. Dodatkowo zadbano o ochronę miejsc gniazdowania sieweczki rzecznej na wilanowskim brzegu.
Szuwar Warszawski, czyli renaturyzacja stawów w stolicy
Najważniejszym elementem projektu „Szuwar Warszawski”, którego realizacja planowana jest na ten rok, ostatni rok trwania projektu, jest przywrócenie naturalnego stanu wybranych zbiorników i cieków w Warszawie.
– Obecnie wchodzimy w najważniejszy etap projektu, czyli odtworzenie stref naturalnej roślinności i szuwarów w wybranych zbiornikach wodnych na terenie Warszawy, w których obserwujemy zanikanie chronionych gatunków zwierząt. Chcemy poprawić jakość tych siedlisk i chronić różnorodność biologiczną. Chodzi szczególnie o płazy, których brak wskazuje na degradację ekologiczną danego terenu. Ich wymieranie obserwowane jest niestety w miastach na całym świecie. W Warszawie mamy jeszcze miejsca, gdzie możemy usłyszeć rechot żab i mamy nadzieję, że dzięki temu projektowi będzie ich coraz więcej– mówi Łukasz Poławski, koordynator projektu, ekolog Zarządu Zieleni Warszawy.
W tym roku powstały koncepcje techniczne renaturyzacji, które poprzedzono licznymi badaniami i ekspertyzami przyrodniczymi. W przyszłym roku planowane jest odtworzenie naturalnej roślinności, tworzenie wypłyceń, miejscowe rozbetonowanie i łagodzenie skarp zbiorników. Działania obejmą Stawy Brustmana (Bielany), zbiorniki wodne przy ul. Tołwińskiego (Żoliborz), Kanał Piaseczyński w Parku Agrykola (Śródmieście), zbiorniki przy Trasie Siekierkowskiej (Mokotów) oraz stawy w otulinie rezerwatu przyrody Las Kabacki im. S. Starzyńskiego (Ursynów). W tej ostatniej lokalizacji prowadzonych będzie kilka działań. Oczka wodne w otulinie rezerwatu to prawdopodobnie najbogatsza ostoja płazów w Warszawie, gdzie spotkać można m.in. traszkę grzebieniastą czy kumaka nizinnego. Dlatego w celu jej ochrony planowany jest wykup prywatnych gruntów otaczających zbiorniki. W samym rezerwacie przyrody Las Kabacki na rowach odwadniających w ramach projektu pojawią się zastawki mające zatrzymywać wodę, której odpływ jest szczególnie dotkliwy w okresie suszy. Utrzymanie terenów zabagnionych to również działanie ochronne występujących tam roślin i zwierząt wodnych.
