Prognoza ludności Polski w 2060 roku. Przerażające dane

Prognoza ludności na lata 2023–2060 ma na celu aktualizację wyników opracowania z 2014 r.

Od poprzedniej publikacji minęło 9 lat, w których nastąpiły duże zmiany w polityce prorodzinnej (m.in. Program Rodzina 500+), w infrastrukturze (rozwój kolei, dróg i autostrad), na rynku pracy tj. znaczący spadek bezrobocia rejestrowanego w Polsce.

Miało również miejsce wyjście Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej, a także napływ imigrantów oraz – w związku z konfliktem zbrojnym w Ukrainie – uchodźców ze wschodniej części Europy. Ponadto, od opublikowania poprzedniej wersji wystąpiło kilka istotnych zjawisk demograficznych. Jednym z nich jest znaczny spadek współczynnika dzietności w latach 2019–2022, który obniżył się z poziomu 1,42 do 1,26. Kolejnym czynnikiem istotnie wpływającym na wynik prognozy jest spadek oczekiwanego dalszego trwania życia w latach 2020 i 2021 związany z pandemią COVID-19. Bardzo ważnym elementem prognozowania ludności jest również ruch wędrówkowy, w którym nastąpiły istotne zmiany.

Warto nadmienić, iż od 2016 r. obserwowane jest dodatnie saldo oficjalnie zarejestrowanych migracji zagranicznych na pobyt stały. Wydaje się koniecznym, by uwzględnić możliwość dalszego jego wzrostu w znacznie większym stopniu, niż miało to miejsce w poprzedniej prognozie. Dodatkowo w 2021 r. przeprowadzony został spis ludności i mieszkań, którego wyniki pozwoliły na aktualizację liczby i struktury ludności Polski. Wyżej wymienione zjawiska sprawiły, że niezbędnym było opracowanie nowej wersji prognozy.

Prognoza ma charakter deterministyczny. W związku z tym zostały przygotowane trzy scenariusze przewidywanych zmian ludności Polski w latach 2023–2060. Zgodnie z zaleceniami ONZ (zawartymi w dokumencie Recommendations on Communicating Population Projections ) szerzej zostały zaprezentowane wyniki alternatywnych scenariuszy. Ma to na celu podkreślenie faktu, iż wyniki prognoz są obarczone błędem
predykcji. Ze względu na wykorzystanie prognozy w oficjalnych analizach, scenariusz średni, uznany przez
ekspertów z Rządowej Rady Ludnościowej za najbardziej prawdopodobny, został wskazany jako główny.
Pozostałe scenariusze mają natomiast pokazywać alternatywne ścieżki rozwoju demograficznego jakie
mogą być obserwowane w przyszłości.

Należy zaznaczyć, że prognoza została opracowana w oparciu o ludność według krajowej definicji oraz
o dane na temat ruchu naturalnego i wędrówkowego, które dotyczą prawnie udokumentowanych faktów i bazują na danych administracyjnych. W przypadku migracji zagranicznych uwzględnione zostały wyłącznie migracje na pobyt stały. Punktem wyjścia prognozy jest stan i struktura ludności według płci i roczników wieku na koniec 2022 r.

Nowością w prezentowanej prognozie jest obliczenie jej na poziomie powiatów. Zastosowana metoda pozwala na zapewnienie dokładnej spójności z wynikami na poziomie kraju. W związku z tym prognoza dla powiatów nie jest już oddzielnym opracowaniem, wyliczanym w oparciu o prognozę na poziomie województw jak miało to miejsce w poprzednich edycjach prognoz ludności.

Najważniejsze dane

• Wyniki „Prognozy ludności na lata 2023–2060” wskazują na wyraźny ubytek ludności do 2060 r. W scenariuszu głównym przewiduje się spadek do 30,4 mln osób (natomiast w scenariuszach alternatywnych odpowiednio do 26,7 mln w niskim oraz do 34,8 mln w wysokim).
• Będzie postępował proces starzenia się ludności Polski, co oznacza wzrost odsetka osób w wieku 65 lat i więcej oraz duży spadek liczby dzieci i młodzieży (0–17 lat). Jedynie w scenariuszu wysokim przewiduje się utrzymanie liczby osób poniżej 18 lat na poziomie zbliżonym do 2022 r.
• Kurczyć będą się zasoby ludności w wieku produkcyjnym. Według wyników prognozy spadek ten do 2060 r. wyniesie od 25% w scenariuszu niskim do 40% w scenariuszu wysokim. W konsekwencji doprowadzi to do zwiększenia współczynnika obciążenia demograficznego ludnością w wieku nieprodukcyjnym. W 2022 r. na 100 osób w wieku produkcyjnym (kobiety 18–59, mężczyźni 18-64) przypadało 70 osób w wieku nieprodukcyjnym (0–17, 60+/65+). W 2060 r. będzie to już 105 osób (według scenariusza głównego).
• Z wyjątkiem niskiego scenariusza, przewiduje się znaczny wzrost imigracji. W scenariuszach średnim i wysokim Polska będzie krajem imigracyjnym przez cały horyzont prognozy, tj. w latach 2023–2060 utrzymywać się będzie dodatnie saldo migracji.
• Prognozowany jest (oprócz scenariusza wysokiego) wyraźny spadek liczby urodzeń, co związane będzie przede
  wszystkim ze spadkiem liczby kobiet w wieku prokreacyjnym. Przewiduje się, że pomiędzy 2022 r. a 2060 r. ich liczba spadnie z 8,7 do 6,3 mln w scenariuszu wysokim i do 4,8 mln w niskim.
• Wyniki prognozy wskazują na zmniejszenie liczby ludności we wszystkich województwach. Największy relatywny spadek prognozowany jest dla województwa świętokrzyskiego – do 2060 r. liczba mieszkańców zmniejszy się o 30,6%.
  Z kolei najmniejszy ubytek ludności przewiduje się dla województwa mazowieckiego oraz pomorskiego – ponad 7% do 2060 r.
• Przewiduje się dalszy znaczny napływ ludności na obszary podmiejskie położone wokół głównych ośrodków miejskich (postęp suburbanizacji).

Współczynnik dzietności

W latach 2015–2017 nastąpił znaczny wzrost wartości współczynnika dzietności z poziomu 1,29 do 1,45.
Po tym okresie wartość współczynnika zaczęła się obniżać i w 2022 r. wyniosła 1,26.

Liczba urodzeń w danym roku zależna jest od liczby kobiet w wieku prokreacyjnym (15–49 lat), a także od struktury według wieku i cząstkowych współczynników płodności, tj. natężenia urodzeń w poszczególnych rocznikach wieku matek w danym roku. Po 1990 r. najwyższa płodność przesunęła się z grupy wieku 20–24 lata (36,4% urodzeń żywych w 1990 r.) do grupy 25–29 lat (31,9% urodzeń żywych w 2021 r.) oraz do grupy 30–34 lata (33,9% urodzeń żywych w 2021 r.). Znaczący wzrost płodności nastąpił również w najstarszych grupach wieku. Przykładowo w roku 1990 w grupie wieku 35–49 rodziło jedynie 8,9% kobiet, a w roku 2021 już 17%.

Zobacz więcej na GUS.

Warto zwrócić również uwagę na zmiany w rozkładzie urodzeń według kolejności. W 2021 r. udział urodzeń
pierwszych wyniósł jedynie 44%, natomiast urodzeń drugich 34%, a trzecich ponad 15%. Obecnie kobiety w grupie wieku 25–29 lat zazwyczaj rodzą pierwsze dziecko, a w drugiej połowie XX wieku najczęściej rodziły już drugie. Podobne przesunięcie można zaobserwować w przypadku starszych grup wieku. Kobiety w wieku 35–39 lat rodzą najczęściej drugie dziecko, podczas gdy w latach 60. i 70. rodziły już piąte z kolei.
Kluczowe wydaje się zatem pytanie, czy współczynnik dzietności na obserwowanym poziomie zostanie utrzymany, czy też będzie dalej spadał. Nie można również wykluczyć, że w kolejnych latach nastąpi powrót do wyraźnej tendencji wzrostowej.
(źródło GUS)