Za zmiany w systemie podatkowym planowane w ramach Polskiego (Rozk)Ładu zapłacą mieszkańcy gmin, powiatów i województw.
Jeżeli program wejdzie w życie, dochody samorządów w całym kraju spadną o 145 mld zł w ciągu 10 lat. Już w 2022 r. odnotują mniejsze wpływy o ponad 15 mld zł. Najwięcej straci Warszawa.
26 lipca 2021 r. został opublikowany projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw. Jak wynika z przedstawionej do projektu ustawy Oceny Skutków Regulacji (OSR), za zmiany w systemie podatkowym będące elementem tzw. „Polskiego Ładu” zapłacą jednostki samorządu terytorialnego.
– Przez zmianę ustaw podatkowych rząd szykuje kompletną zmianę ustroju naszego kraju. Samorządy mają zostać sprowadzone tylko do roli wykonawczej, a na końcu i tak o podziale środków będzie decydować polityka. Rządzący będą podejmować decyzje, a my, jak w czasach PRL, wykonywać polecenia. Rząd taktyką salami chce doprowadzić do uduszenia samorządów – mówi Rafał Trzaskowski, prezydent m.st. Warszawy.
Problem dotyczy nie tylko dużych miast, ale także mniejszych jednostek samorządowych. – Odchodząc od samorządności i przenosząc decyzje na poziom centrali, nie mamy szans na dobre decyzje. Teraz mieszkańcy mogą bezpośrednio do mnie napisać w sprawie 5 latarń przy ich domach. Do kogo będą mogli się zwrócić, jeśli decyzje będą zapadać gdzieś na górze? Nasza gmina, podobnie jak inne, dotuje dentystę i cmentarz komunalny. Kto się tym zajmie przy centralnie wydawanych środkach? – zastanawia się Dorota Zmarzlak, wójt gminy Izabelin.
Samorządy tracą, rząd zyskuje
Łączne negatywne skutki dla dochodów jednostek samorządu terytorialnego (gmin, powiatów i województw) obliczone i podane przez autorów w OSR wyniosą -145 mld zł (liczone w okresie 10 lat). Ten sam dokument wskazuje, że władze centralne w ciągu dekady zyskają na proponowanych rozwiązaniach łącznie +27 mld zł.
Polskie samorządy już w 2022 r. odnotują mniejsze dochody z PIT w kwocie 15 mld 370 mln zł w porównaniu do sytuacji, gdyby takie zmiany nie weszły w życie. Największa strata w dochodach z PIT dotyczy Warszawy i sięga kwoty – 1 mld 716 mln zł. To odpowiednik rocznych dochodów stolicy pobieranych z opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi i rocznym dochodom z biletów komunikacji miejskiej. W przeliczeniu na mieszkańca oznacza to ponad 1 tys. zł mniej dla każdej warszawianki i każdego warszawiaka.
Niby-rekompensaty
Problem ubytku dochodów dostrzegają nawet pomysłodawcy tzw. „Polskiego Ładu”. Świadczy o tym przedstawienie przez nich 31 sierpnia br. projektu ustawy o wsparciu jednostek samorządu terytorialnego w związku z Programem Polski Ład. Projekt ten nie przewiduje jednak trwałego mechanizmu rekompensaty ubytku dochodów bieżących samorządów z tytułu zmian podatkowych w PIT będących zasadniczym elementem programu.
Jedynym wsparciem związanym z ubytkiem dochodów bieżących jest propozycja jednorazowego przekazania w 2021 r. kwoty 8 mld zł do podziału między samorządy w ramach subwencji ogólnej. Przekłada się na zmniejszenie planowanej utraty dochodów bieżących w okresie 10 lat z 145 mld zł do 137 mld zł.
Katastrofalny skutek dla Warszawy
Najwięcej w rezultacie planowanych zmian ma stracić Warszawa. Stolica będzie mierzyć się z drastycznym obniżeniem możliwości realizacji zadań, bowiem pozbawiona zostanie środków budżetowych na łączną kwotę przekraczającą 15 mld zł w latach 2022-2031 w stosunku do sytuacji, gdyby nie wprowadzono Polskiego (Rozk)Ładu.
Tabela 1. Zestawienie skutków finansowych dla m.st. Warszawy wynikających z projektów ustaw dotyczących Polskiego Ładu oraz wsparcia JST w związku z Polskim Ładem w latach 2022-2031 (w mln zł)
| Lp. | 2022 | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 | 2027 | 2028 | 2029 | 2030 | 2031 | Łącznie 2022-2031 | |
| 1 | Polski Ład – skutki w zakresie dochodów dla m.st. Warszawy | -1700 | -1700 | -1700 | -1700 | -1600 | -1600 | -1600 | -1600 | -1500 | -1500 | -16 200 |
| 2 | Projekt ustawy o wsparciu JST w związku z Programem Polski Ład – wyliczenie dla m.st. Warszawy | 458 | 40 | 40 | 40 | 40 | 40 | 40 | 40 | 40 | 40 | 818 |
| 2.1 | Jednorazowe wsparcie w ramach kwoty 8 mld zł w 2021 z przeznaczeniem na 2022 r. | 458 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 458 |
| 2.2 | Wsparcie w ramach 60% kwoty subwencji rozwojowej przysługującej każdej JST | 0 | 40 | 40 | 40 | 40 | 40 | 40 | 40 | 40 | 40 | 360 |
| 1-2 | Skutek dla m.st. Warszawy | -1 242 | -1660 | -1660 | -1660 | -1560 | -1560 | -1560 | -1560 | -1460 | -1460 | -15 382 |
Źródło: Urząd m.st. Warszawy
Tylko w roku 2022 Warszawa straci na Polskim (Rozk)Ładzie ponad 1 mld 240 mln zł i to już po uwzględnieniu przedstawionej przez rząd ustawy o wsparciu jednostek samorządu terytorialnego w związku z Programem Polski Ład.
Rysunek 1. Skutek finansowy wprowadzenia polskiego Ładu dla Warszawy w 2022 r. (w mln zł)
Jeżeli rządowy program wejdzie w życie, Warszawa zostanie zmuszona do cięć wydatków, które obejmą wszystkie dziedziny życia – szczególnie te, które oferowało miasto ze swojej inicjatywy – od tworzenia kolejnych bezpłatnych miejsc w miejskich żłobkach, poprzez dopłaty do placówek oświatowych, transport publiczny, dopłaty do in-vitro, darmowe szczepienia przeciw grypie dla seniorów, po stypendia sportowe i naukowe czy ofertę kulturalną.
– Jako samorząd staramy się wspierać, to co rząd niszczy – na przykład organizacje pozarządowe czy system oświaty rujnowany przez ministra Czarnka. Dopłaty do edukacji z budżetu miasta są ogromne, poza wynagrodzeniami dla nauczycieli, są to także wszystkie dodatkowe zajęcia, warsztaty czy stypendia dla uczniów. Główne wsparcie psychologiczne, terapeutyczne dla uczniów pokrywa budżet miasta. Warszawa dofinansowuje także służbę zdrowia i kulturę. Tak drastyczne uszczuplenie dochodów samorządów, jakie spowoduje Polski Ład, nie może pozostać bez wpływu na te obszary. Niestety ze szkodą dla nas wszystkich – podkreśla Rafał Trzaskowski.
(UMW)
