Sejm podczas 9. posiedzenia (10-12 kwietnia) m.in. uchwalił nowelizację ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa.
Izba przeprowadziła także pierwsze czytania projektów dotyczących prawa do przerywania ciąży i skierowała je do dalszych prac w powołanej w tym celu Komisji Nadzwyczajnej. Rozpoczęły się też prace legislacyjne nad ustawą wprowadzającą tzw. wakacje składkowe dla najmniejszych firm.
Uchwalone ustawy
Podstawowym celem ustawy o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa jest przywrócenie przepisom regulującym sposób wyboru sędziów do KRS treści zgodnej z konstytucją i zapewnienie niezależności Rady od organów władzy ustawodawczej oraz władzy wykonawczej w procedurze powoływania sędziów. Ustawa usuwa też negatywne konsekwencje rozwiązania obowiązującego od 2018 r., które przewidywało wybór sędziowskiej części Rady przez Sejm. Podczas prac legislacyjnych rozpatrująca projekt Komisja Sprawiedliwości i Praw Człowieka przeprowadziła wysłuchanie publiczne.
Nowelizacja przewiduje m.in. przywrócenie wyboru 15 sędziów-członków KRS przez sędziów, jednak wyłaniani oni będą w procedurze, która nie była dotychczas stosowana. Sędziowska część Rady będzie wyłaniana w wyborach bezpośrednich i tajnych przez wszystkich sędziów pozostających w dniu głosowania w stanie czynnym. Do 2018 r. sędziów-członków KRS wybierały zgromadzenia ogólne lub zgromadzenia przedstawicieli, a w dotychczasowym stanie prawnym wybierani są oni przez Sejm. W nowej procedurze do KRS wybierani będą sędziowie wszystkich rodzajów sądów w proporcji odpowiadającej ich liczebności, tj. jeden sędzia Sądu Najwyższego, dwóch sędziów sądów apelacyjnych, trzech sędziów sądów okręgowych, sześciu sędziów sądów rejonowych, jeden sędzia sądu wojskowego, jeden sędzia Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz jeden sędzia wojewódzkiego sądu administracyjnego. Kandydatów na sędziów-członków KRS zgłaszać będą grupy sędziów oraz Naczelna Rada Adwokacka, Krajowa Rada Radców Prawnych i Krajowa Rada Notarialna, a procedurę wyborczą prowadzić będzie Państwowa Komisja Wyborcza. Ustawa przewiduje także przeprowadzenie obligatoryjnego wysłuchania publicznego z możliwością zadawania pytań kandydatom na członków Rady. Organem doradczym KRS będzie Rada Społeczna. Jej zadaniem będzie m.in. udział w rozpatrywaniu i ocenie kandydatów do pełnienia urzędu na stanowiskach sędziowskich i asesorskich. Członków Rady Społecznej wskazywać będą Naczelna Rada Adwokacka, Krajowa Rada Radców Prawnych, Krajowa Rada Notarialna, Krajową Rada Komornicza, Rada Główna Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Rzecznik Praw Obywatelskich, Krajowa Rada Prokuratorów przy Prokuratorze Generalnym i trzej przedstawiciele organizacji pozarządowych wskazani przez Radę Działalności Pożytku Publicznego. Sędziowie wybrani do KRS przez Sejm zakończą działalność w Radzie z dniem ogłoszenia wyników pierwszych wyborów sędziów-członków KRS na podstawie uchwalonych przepisów. Rozwiązanie takie zapewni ciągłość działania KRS. Pierwsze wybory według nowej procedury mają zostać zarządzone w terminie 21 dni i przeprowadzone w terminie trzech miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy. Kandydować w nich co do zasady nie będą mogli sędziowie, którzy objęli stanowisko w wyniku wniosku przedstawionego Prezydentowi przez KRS ukształtowaną w dotychczas obowiązującej procedurze. Zakaz ten nie dotyczy sędziów, którzy powrócili na urząd sędziego i poprzednio zajmowane stanowisko, o ile objęli je w inny sposób niż w wyniku wniosku o powołanie sędziego przedstawionego Prezydentowi przez ukształtowaną w wadliwy sposób KRS.
Ustawa o zmianie ustawy o samorządzie gminnym oraz niektórych innych ustaw przewiduje, że w przypadku wygaśnięcia mandatu wójta (burmistrza, prezydenta miasta) przed upływem kadencji jego funkcję, do czasu objęcia obowiązków przez nowo wybranego wójta, pełni zastępca wójta, a w gminach, w których powołano więcej niż jednego zastępcę – pierwszy zastępca. Dotychczas wygaśnięcie mandatu wójta było równoznaczne z odwołaniem jego zastępcy lub zastępców, a funkcję wójta do czasu objęcia obowiązków przez nowo wybranego wójta, pełniła osoba wyznaczona przez Prezesa Rady Ministrów. Po wejściu ustawy w życie zastępcy wójta będą odwoływani tylko w przypadku odwołania wójta w referendum albo w przypadku odwołania wójta przez Prezesa Rady Ministrów z powodu powtarzającego się naruszenia Konstytucji lub ustaw. Prezes Rady Ministrów będzie powoływał osobę pełniącą funkcję wójta jedynie w przypadku odwołania zastępcy wójta lub w przypadku, gdy zastępca wójta nie został powołany.
Ustawa stanowi także m.in., że wygaśnięcie mandatów radnego oraz wójta w przypadku wyrobu na posła na Sejm, senatora albo posła do Parlamentu Europejskiego następuje z chwilą ogłoszenia obwieszczenia o wyniku wyborów albo postanowienia Marszałka Sejmu albo Senatu o obsadzeniu mandatu, nie zaś, jak dotychczas, z dniem, w którym odbywały się wybory.
Ustawą o ratyfikacji Protokołu między Rzecząpospolitą Polską a Ukrainą o zmianie Umowy między Rzecząpospolitą Polską a Ukrainą o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych i karnych z dnia 24 maja 1993 r., podpisanego w Warszawie dnia 19 września 2023 r. Sejm wyraził zgodę na ratyfikację przez Prezydenta dokumentu, który rozszerza zakres współpracy między obu państwami o wykonywanie kar i środków o charakterze nieizolacyjnym. Jak wskazano w uzasadnieniu projektu, obywatele Ukrainy skazywani w Polsce na kary inne niż kara bezwzględnego pozbawienia wolności, powracający na terytorium swojego państwa, pozostawali w praktyce bezkarni, ponieważ dotychczasowa umowa nie przewidywała możliwości przekazania do wykonania na terytorium drugiej strony tego rodzaju kar.
Ustawa o zapewnianiu spełniania wymagań dostępności niektórych produktów i usług przez podmioty gospodarcze wdraża do polskiego porządku prawnego dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady UE z dnia 17 kwietnia 2019 r. w sprawie wymogów dostępności produktów i usług. Celem dyrektywy jest harmonizacja wymogów dotyczących dostępności wybranych produktów i usług, eliminująca rozbieżności między wymaganiami obowiązującymi w poszczególnych państwach członkowskich. W uzasadnieniu projektu wyjaśniono, że ustawa odnosi się do dostępności produktów i usług dla wszystkich konsumentów, a jej przepisy odwołują się przede wszystkim do osób ze szczególnymi potrzebami, zwłaszcza do osób z niepełnosprawnościami. Jak podkreślono, dotychczas kwestie dostępności produktów i usług nie były regulowane kompleksowo w prawie polskim. Ustawa formułuje wymagania dostępności w stosunku do takich grup produktów jak konsumenckie systemy sprzętu komputerowego ogólnego przeznaczenia i ich systemy operacyjne, terminale płatnicze, terminale samoobsługowe przeznaczone do świadczenia usług objętych ustawą (np. bankomaty i wpłatomaty, automaty biletowe i urządzenia do odprawy), a także smartfony i tablety oraz czytniki książek elektronicznych. Ustawą określa także wymagania dostępności dla usług telekomunikacyjnych, dostępu do audiowizualnych usług medialnych, a także usług autobusowego i autokarowego, lotniczego, wodnego oraz kolejowego transportu pasażerskiego w zakresie stron internetowych, usług świadczonych za pomocą urządzeń mobilnych, w tym aplikacji mobilnych, biletów elektronicznych i usług elektronicznych systemów sprzedaży biletów. Przepisy ustawy obejmą także usługi bankowości detalicznej, rozpowszechniania książek elektronicznych oraz handlu elektronicznego. Powyższe wymogi nie będą dotyczyć usług świadczonych przez mikroprzedsiębiorców. W ustawie określono też nowe wymagania funkcjonalne wobec produktów udostępnianych na rynku oraz oferowanych i świadczonych usług. Obowiązki nałożone ustawą co do zasady wejdą w życie od dnia 28 czerwca 2025 r.
Ustawa o zmianie ustawy o wsparciu kredytobiorców, którzy zaciągnęli kredyt mieszkaniowy i znajdują się w trudnej sytuacji finansowej oraz ustawy o finansowaniu społecznościowym dla przedsięwzięć gospodarczych i pomocy kredytobiorcom przewiduje rozszerzenie możliwości skorzystania z rozwiązań, jakie zapewnia Fundusz Wsparcia Kredytobiorców (FWK) oraz zapewnia kontynuację tzw. wakacji kredytowych, czyli możliwości zawieszenia obowiązku dokonywania płatności rat kredytu hipotecznego. W ustawie zliberalizowano przesłanki do uzyskania wsparcia z FWK, m.in. obniżając stosunek wydatków kredytobiorcy związanych z obsługą miesięcznej raty kredytu mieszkaniowego do miesięcznego dochodu gospodarstwa domowego kredytobiorcy (tzw. wskaźnik Rata do Dochodu) z 50% do 40%. Ponadto ustawa przewiduje zwiększenie kwoty dochodu uprawniającej do uzyskania wsparcia lub pożyczki na spłatę zadłużenia. Będzie ono możliwe, jeżeli miesięczny dochód gospodarstwa domowego pomniejszony o miesięczne koszty obsługi kredytu mieszkaniowego nie będzie przekraczał dwuipółkrotności kryteriów określonych w ustawie o pomocy społecznej. W obecnym stanie prawnym dochód nie może przekroczyć dwukrotności tej kwoty. Ustawa wydłuża możliwy okres udzielania wsparcia z 36 do 40 miesięcy oraz zwiększa wartości maksymalnego wsparcia z poziomu 2000 zł do poziomu 3000 zł. Przedłużono także obowiązywanie mechanizmu wakacji kredytowych na rok 2024.
Ustawa o zmianie ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych umożliwia podmiotom dokonującym obrotu wyrobami tytoniowymi niebędącymi wyrobami akcyzowymi stosowanie zabezpieczeń na opakowaniach jednostkowych tych wyrobów. Uchwalenie ustawy wykonuje przepisy Unii Europejskiej i ma związek z objęciem od 20 maja 2024 r. Systemem Śledzenia Ruchu i Pochodzenia Wyrobów Tytoniowych (tzw. Track&Trace) wszystkich wyrobów tytoniowych, w tym wyrobów niebędących wyrobami akcyzowymi.
Ustawa zmieniająca ustawę o zmianie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami przewiduje, że nowelizacja uchwalona w dniu 13 lipca 2023 r. wejdzie w życie z dniem 1 maja 2025 r., tj, o rok później niż pierwotnie zakładano. Nowelizacja ta liberalizuje zasady prowadzenia amatorskich poszukiwań zabytków.
Stanowisko Senatu
Sejm przyjął poprawkę Senatu o charakterze redakcyjnym do ustawy o zmianie ustawy o rachunkowości oraz niektórych innych ustaw. Ustawa nakłada obowiązek sporządzania sprawozdania o podatku dochodowym na wszystkie duże przedsiębiorstwa wielonarodowe, mające siedzibę lub miejsce sprawowania zarządu na terytorium Polski oraz na przedsiębiorstwa wielonarodowe spoza Europejskiego Obszaru Gospodarczego, prowadzące działalność gospodarczą na terytorium Polski za pośrednictwem oddziału lub jednostki zależnej.
Pierwsze czytania
Sejm przeprowadził pierwsze czytanie czterech poselskich projektów dotyczących prawa do przerywania ciąży. Izba przeprowadziła nad projektami łączną dyskusję.
Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny przewiduje uchylenie przepisu przewidującego karalność przerywania ciąży za zgodą kobiety z naruszeniem przepisów ustawy oraz przepisu przewidującego karalność czynu polegającego na udzieleniu kobiecie ciężarnej pomocy w przerwaniu ciąży lub nakłanianiu jej do tego. Wnioskodawcy proponują, aby karalne było przerwanie ciąży za zgodą kobiety, jeśli od początku ciąży upłynęły 24 tygodnie, chyba że badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu. Karze nie podlegałoby również dokonanie aborcji, a także pomocnictwo i podżeganie, jeśli kobieta w ciąży jest dla sprawcy osobą najbliższą.
Poselski projekt ustawy o bezpiecznym przerywaniu ciąży dotyczy zagwarantowania prawa do świadczenia opieki zdrowotnej w ramach systemu opieki zdrowotnej w postaci przerywania ciąży do końca 12. tygodnia jej trwania, a w określonych przypadkach (tj. w przypadku zagrożenia życia lub zdrowia, wystąpienia nieprawidłowości rozwojowych lub genetycznych płodu bądź podejrzenia, że ciąża jest następstwem czynu zabronionego) także po upływie 12. tygodnia. Aborcja będzie mogła zostać przeprowadzona metodą farmakologiczną albo poprzez zabieg chirurgiczny. Jak wskazano w uzasadnieniu, projekt przewiduje także wprowadzenie dodatkowych regulacji w zakresie klauzuli sumienia oraz dekryminalizację przerywania ciąży za zgodą osoby w ciąży oraz udzielania osobie w ciąży pomocy w jej przerwaniu.
Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży przewiduje m.in., jak wskazano w uzasadnieniu, odwrócenie skutków orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z 2020 r. w sprawie dopuszczalności przerywania ciąży poprzez przywrócenie możliwości przerwania ciąży w przypadku gdy wyniki badań wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkich i nieodwracalnych wad płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu. Projekt przewiduje także m.in. włączenie do nauczania szkolnego w zakresie wiedzy o życiu seksualnym człowieka nauczania o metodach i środkach antykoncepcji.
Poselski projekt ustawy o świadomym rodzicielstwie zakłada możliwość przerywania ciąży w podmiocie leczniczym udzielającym świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych w okresie pierwszych 12 tygodni jej trwania, a w przypadku zagrożenia życia lub zdrowia, wystąpienia dużego prawdopodobieństwa ciężkich i nieodwracalnych wad płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu, bądź gdy ciąża jest następstwem czynu zabronionego, także po upływie 12. tygodnia. Projekt dopuszcza przerywanie ciąży także poza podmiotem leczniczym.
Sejm skierował powyższe projekty do powołanej podczas tego samego posiedzenia Komisji Nadzwyczajnej do rozpatrzenia projektów ustaw dotyczących prawa do przerywania ciąży.
Sejm rozpoczął prace legislacyjne nad rządowym projektem ustawy o zmianie ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej oraz niektórych innych ustaw. Jego celem jest zapewnienie spójności przepisów krajowych z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady UE ustanawiającym obowiązki w zakresie należytej staranności w łańcuchu dostaw unijnych importerów cyny, tantalu i wolframu, ich rud oraz złota pochodzących z obszarów dotkniętych konfliktami i obszarów wysokiego ryzyka oraz rozporządzeniem PE i Rady UE ws. kontroli środków pieniężnych wwożonych do Unii lub wywożonych z Unii. Sejm skierował projekt do Komisji do Spraw Energii, Klimatu i Aktywów Państwowych oraz Komisji Finansów Publicznych.
Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw ma na celu wprowadzenie dla przedsiębiorców tzw. wakacji składkowych, tj. urlopu od składek na ubezpieczenia społeczne przez jeden miesiąc w ciągu roku dla najmniejszych firm. Osoby korzystające z „wakacji składkowych” nadal pozostaną uczestnikami systemu ubezpieczeń społecznych, a zatem nie dotkną ich potencjalne konsekwencje wynikające z czasowego braku uczestnictwa w tym systemie. Zwolnienie z obowiązku składkowego nie będzie też wymagało formalnego zawieszenia działalności. W okresie „wakacji” składki będą finansowane z budżetu państwa w ramach dotacji do Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Z „wakacji składkowych” skorzystać będą mogły osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów Prawa przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych. Zwolnienia dotyczyć będą najmniejszych przedsiębiorców, którzy pod względem wielkości i skali działalności spełniają warunki zbliżone do definicji mikroprzedsiębiorcy. Projekt został skierowany do Komisji Gospodarki i Rozwoju oraz Komisji Polityki Społecznej i Rodziny.
Uchwały Sejmu
Sejm podjął uchwałę w sprawie powołania i wyboru składu osobowego Komisji Nadzwyczajnej do rozpatrzenia projektów ustaw dotyczących prawa do przerywania ciąży.
Izba dwiema uchwałami dokonała też zmian w składach osobowych komisji sejmowych.
Sejm zdecydował ponadto o odwołaniu trzech członków Komisji ds. reprywatyzacji nieruchomości warszawskich: Łukasza Kondratki, Wiktora Klimiuka i Jana Mosińskiego.
Pozostałe decyzje Sejmu
Sejm odrzucił wniosek o wyrażenie wotum nieufności wobec Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji Marcina Kierwińskiego.
Informacja bieżąca i pytania w sprawach bieżących
Sejm na wniosek klubu Lewica wysłuchał informacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie stanu przygotowań systemu obrony cywilnej do ochrony przed skutkami ewentualnego konfliktu zbrojnego.
Posłowie zapoznali się też z odpowiedziami na pytania w sprawach bieżących m.in. dotyczące zapowiedzi medialnych ws. ograniczenia przez rząd inwestycji z programu Kolej Plus oraz „Programu rozwoju infrastruktury kolejowej”; rządowego programu finansowania procedury in vitro; ustawy dotyczącej opracowywania planów ogólnych; działań polskiego rządu związanych z odroczeniem terminu wejścia w życie Krajowego Systemu e-Faktur; stanu prac rządu nad projektem rozporządzenia dotyczącego dopłat państwa do interwencyjnego skupu zbóż w 2024 r.; realizacji projektu pn. Regiony Rewitalizacji Edycja 3.0 oraz liczby kapelanów, których wynagrodzenia finansowane są z budżetu państwa, ze szczególnym uwzględnieniem kapelanów w Krajowej Administracji Skarbowej.
Pozostałe informacje
Sejm zapoznał się też z informacją Ministra Spraw Zagranicznych na temat śmierci Damiana Sobola podczas niesienia przez niego pomocy humanitarnej ofiarom konfliktu w Strefie Gazy.
