Jeden z najbardziej znanych zabytków Gdańska został otwarty dla turystów po gruntownym remoncie.
Inwestycja, której koszt wyniósł ponad 21 mln zł, objęła zarówno fasadę i elewację jak i modernizację wnętrza Żurawia. Była to pierwsza tak kompleksowa renowacja tego obiektu od czasu jego odbudowy po II wojny światowej. Została sfinansowana przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię w ramach funduszy EOG oraz ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. W uroczystości otwarcia Żurawia uczestniczyła podsekretarz stanu w MKiDN Marta Cienkowska.
Po ponad trzech latach remontu Żuraw – zabytkowy dźwig portowy i dawna brama Gdańska, a zarazem jedna z filii Narodowego Muzeum Morskiego – we wtorek, 30 kwietnia, ponownie otworzył się dla zwiedzających.
Modernizacja Żurawia – Oddział Narodowego Muzeum Morskiego
Zabytkowy dźwig portowy Gdańska, wybudowany w XV w., nazywany Żurawiem, jest jedną z ikon historycznej architektury Gdańska i jedynym tego rodzaju zachowanym obiektem w Europie. Zabytek został wyremontowany w ramach projektu „Konserwacja, remont i modernizacja Żurawia Gdańskiego – oddziału Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku wraz z utworzeniem nowej wystawy stałej”, finansowanego z funduszy Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. To największy remontu gdańskiego Żurawia od czasów jego powojennej odbudowy. Całkowity koszt projektu to ponad 21 mln zł.
Realizacja projektu objęła m.in. konserwację murów ceglanych, naprawę pokrycia dachowego i konstrukcji drewnianej, a także przebudowę wszystkich kondygnacji we wnętrzach obu baszt oraz części wyciągu drewnianego. Modyfikacji uległ przebieg ścieżki zwiedzania Żurawia. Udostępnione zostały sale ekspozycyjne w obydwu basztach oraz wyciąg w części centralnej, gdzie prezentowane są mechanizmy kół deptakowych. Dodatkowo, na trzecim poziomie wyciągu stworzono zamkniętą platformę widokową na miasto i port. W baszcie północnej na poziomie czwartym, w przestrzeni poddasza, zaprojektowano salę do działań edukacyjnych w miejscu obecnego magazynu eksponatów. W baszcie południowej znajdą się natomiast pomieszczenia administracyjne, socjalne oraz serwerownia.
Narracja nowej wystawy stałej przedstawia życie portowe miasta w okresie jego świetności oraz historię kontaktów handlowych gdańszczan z kupcami z innych miast europejskich. W ramach projektu zaplanowano także przygotowanie różnorodnej oferty kulturalno-edukacyjnej oraz współpracę z partnerami z Norwegii: Muzeum Vest i Muzeum Lindesnes. Zrealizowano działania związane z wymianą doświadczeń m.in. warsztaty stolarskie, modelarskie oraz szkolenia z zakresu ciesielstwa i konserwacji historycznych budynków. Stworzono także wspólny film o tematyce historyczno-edukacyjnej.
O co chodzi z tym Żurawiem
Czym właściwie jest Gdański Żuraw? Najkrócej mówiąc, to kawał historii, to jeden z symboli Gdańska. Jest najstarszym zachowanym dźwigiem portowym w Europie, zbudowanym w latach 1442-1444. Obecnie jest on jednym z oddziałów Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku i jedną z tzw. bram wodnych Głównego Miasta.
Czasy jego największej świetności przypadają na przełom XVI i XVII w. Wówczas to Gdańsk był jednym z ważniejszych portów Europy, a Żuraw – jego największy dźwig – codziennie przeładowywał tony towarów.
W 1945 roku, podczas wojny, budynek został zniszczony, spłonęła cała drewniana konstrukcja, a ceglane mury zostały zniszczone w 60%. Po wojnie, budynek został odbudowany, zachowując swój pierwotny rozmiar, odtworzono także centralną część drewnianą i mechanizm dźwigowy.
Prace prowadzone w ramach projektu to największa renowacja zabytku od czasu powojennej odbudowy. Jej efekty są imponujące. Przez ponad 3 lata realizacji inwestycji (2020-2024) nie tylko odnowiono wewnętrzną i zewnętrzną część zabytku, ale też zaprojektowano zapierającą dech w piersiach wystawę.
Nowości na zewnątrz…
W listopadzie ubiegłego roku zakończono renowację fasady i dachu Żurawia. Po wielu miesiącach prac spod zasłony rusztowań wyłoniły się odrestaurowane i oczyszczone ceglane elewacje oraz dach pokryty w całości nową, ceramiczną dachówką.
Największą zmianą i niemałym zaskoczeniem dla oglądających jest przede wszystkim drewniana część Żurawia, czyli wyciąg dawnego dźwigu. Po zakończeniu prac konserwatorskich i renowacji konstrukcja ma jaśniejszy, brązowy kolor, wyraźnie kontrastujący z niemal czarną barwą sprzed remontu.
Podczas renowacji południowej baszty Żurawia dokładnie odrestaurowano XVII-wieczny zegar słoneczny, którego jasną tarczę na tle ceglanej ściany można dostrzec w najwyższej części elewacji.
…i wewnątrz Żurawia
Zewnętrznej renowacji Żurawia towarzyszył kompleksowy remont i modernizacja wnętrza. W budynku wyburzono wszystkie żelbetowe stropy i schody, pochodzące jeszcze z lat 60. XX w., a w ich miejscu położono nowe konstrukcje spełniające współczesne warunki techniczne. Całkowicie wymieniono również wszystkie instalacje.
Goście odwiedzający Żuraw będą mogli zobaczyć w części odnowionych wnętrz fragmenty oryginalnych XV-wiecznych murów, które w trakcie prac oczyszczono ze starej warstwy tynku. Odrestaurowano i zabezpieczono drewnianą konstrukcję wyciągu oraz cały potężny mechanizm dźwigowy, zbudowany z czterech kół deptakowych o średnicach 6 i 6,5 m. Wszystkie okna budynku wymieniono na nowe, odpowiadające obecnym wymaganiom termicznym.
Nowa wystawa ma szansę być obowiązkowym punktem programu dla każdego, kto odwiedzi Gdańsk. To właśnie „złoty wiek” gdańskiego portu, który rozpoczął się pod koniec XVI wieku, ma być głównym tematem wystawy. Została ona zaprojektowana w taki sposób, by zwiedzający poczuli się jak w oryginalnych XVII-wiecznych wnętrzach. W sześciu salach na trzech piętrach Żurawia goście poznają m. in. tajniki nawigacji przy wpływaniu statkiem do portu, rodzaje przywożonych do Gdańska towarów, procedury transakcyjne w komorze palowej, dawne techniki budowy statków oraz rozrywki portowego miasta w historycznej tawernie. Wirtualnym przewodnikiem po wystawie ma być XVII-wieczny gdański kupiec i armator Hansie Kross.
Niespodzianki w trakcie modernizacji
Podczas modernizacji odkryto niesamowite przedmioty. W okolicach Walentynek w 2024 roku odnaleziono odlaną z cyny plakietkę miłosną w kształcie turkawki. Pod sylwetką ptaka umieszczona jest szarfa z łacińską inskrypcją „AMOR VINCIT OMNIA”, czyli „Miłość zwycięża wszystko”. Na grzbiecie turkawki można zauważyć ślady po dwóch oderwanych uchwytach, które służyły do zawieszania plakietki na łańcuszku lub przypinania do ubrania. Moda na plakietki miłosne dotarła do Gdańska z Europy Zachodniej, na co wskazuje znaczna liczba tego typu zawieszek odkrytych w XIV-XV wiecznych miastach Holandii i Anglii.
Z kolei w 2023 roku natrafiono na tzw. kamień wysokiej wody z 1651 roku. Kamień wysokiej wody pokazywał, do jakiego poziomu doszła woda w czasie powodzi wiosną 1651 roku. Jest to najstarszy kamień tego typu, który udało się odnaleźć w Gdańsku.
Nie pozostaje nic innego jak zaplanować wycieczkę do Gdańska! Miłego zwiedzania!
