Marszałek Sejmu Szymon Hołownia, korzystając z ustawowych uprawnień, zlecił Najwyższej Izbie Kontroli przeprowadzenie kontroli finansowania kościołów i innych związków wyznaniowych ze środków publicznych.
Ze szczególnym uwzględnieniem finansowania Kościoła katolickiego, w okresie od 12 listopada 2019 r. do 12 listopada 2023 r.
W piśmie do prezesa NIK Marszałek Sejmu wskazał przesłanki, którymi kierował się, występując do Izby o kontrolę. Szymon Hołownia podkreślił, że Konstytucja, obowiązujące w Polsce akty prawa międzynarodowego oraz ustawy gwarantują wolność myśli, sumienia i wyznania, jednocześnie zakazując dyskryminacji z powodu przekonań religijnych. Jak zaznaczył, polska konstytucja gwarantuje równouprawnienie kościołów i innych związków wyznaniowych oraz nakazuje zachowanie przez władze publiczne bezstronności w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych, z jednoczesnym obowiązkiem zapewnienia swobody ich wyrażania w życiu publicznym. Władze mają też konstytucyjny obowiązek ukształtowania stosunków między państwem a kościołami i związkami wyznaniowymi „na zasadach poszanowania ich autonomii oraz wzajemnej niezależności”, a także „współdziałania dla dobra człowieka i dobra wspólnego”.
„Z powyższych przepisów wynika, że niedopuszczalne jest „zobowiązywanie kogokolwiek do finansowego wspierania obcych mu wspólnot religijnych, w szczególności zobowiązanie do płacenia podatku kościelnego na rzecz wspólnoty religijnej, z którą podatnik się nie utożsamia” – podkreślił Marszałek Sejmu, wskazując, że obywatele mają prawo do swobodnego świadczenia na rzecz kościołów i innych związków wyznaniowych oraz instytucji charytatywno-opiekuńczych.
Hołownia przypomniał też, że w Polsce brakuje systemowych rozwiązań prawnych w zakresie finansowania kościołów i innych związków wyznaniowych ze środków publicznych, gwarantujących wolność sumienia i religii.
Biorąc pod uwagę powyższe przesłanki, Marszałek Sejmu zwrócił się do Najwyższej Izby Kontroli o zbadanie wydatków publicznych na poszczególne kościoły i inne związki wyznaniowe, ze szczególnym uwzględnieniem Kościoła katolickiego, dokonywanych w od 12 listopada 2019 r. do 12 listopada 2023 r. przez podmioty ustawowo podlegające kontroli NIK. Izba na wniosek marszałka skontroluje także m.in. środki wydatkowane w ramach subwencji oświatowej na finansowanie nauki religii oraz na utrzymanie i wynagrodzenia kapelanów zatrudnionych w służbach, inspekcjach i strażach. Kontroli podlegać mają także m.in. wydatki z Funduszu Kościelnego, ulgi, zwolnienia i preferencje podatkowe oraz celne stosowane względem kościołów i innych związków wyznaniowych i inne formy wsparcia finansowego lub majątkowego ze środków publicznych.
