Królewska Szwedzka Akademia Nauk postanowiła przyznać nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki w 2020 roku w 1/2 Rogerowi Penrose’owi, a drugą połowę wspólnie otrzymali Reinhard Genzel i Andrea Ghez.
Roger Penrose otrzymał nagrodę „za odkrycie, iż formowanie się czarnej dziury jest solidną prognozą ogólnej teorii względności”.
Reinhard Genzel i Andrea Ghez otrzymali nagrodę „za odkrycie supermasywnego, kompaktowego obiektu w centrum naszej galaktyki”.
Roger Penrose wynalazł genialne metody matematyczne do zgłębienia ogólnej teorii względności Alberta Einsteina. Pokazał, że teoria ta prowadzi do powstania czarnych dziur, tych „potworów” w czasie i przestrzeni, które wychwytują wszystko, co w nie wchodzi.
Reinhard Genzel i Andrea Ghez odkryli, że niewidzialny i niezwykle ciężki obiekt rządzi orbitami gwiazd w centrum naszej galaktyki. Supermasywna czarna dziura jest jedynym znanym obecnie wytłumaczeniem.
Trzej laureaci dzielą się tegoroczną nagrodą Nobla w dziedzinie fizyki za swoje odkrycia dotyczące jednego z najbardziej egzotycznych zjawisk we wszechświecie – czarnej dziury.
Roger Penrose użył genialnych metod matematycznych, aby udowodnić, że czarne dziury są bezpośrednią konsekwencją ogólnej teorii względności Alberta Einsteina. Einstein sam nie wierzył, że czarne dziury naprawdę istnieją, te superciężkie potwory, które chwytają wszystko, co w nie wchodzi. Nic nie może uciec, nawet światło.
W styczniu 1965 roku, dziesięć lat po śmierci Einsteina, Roger Penrose udowodnił, że czarne dziury naprawdę mogą się tworzyć i opisał je szczegółowo; w ich sercu czarne dziury skrywają osobliwość, w której wygasają wszystkie znane prawa natury. Jego przełomowy artykuł jest nadal uważany za najważniejszy wkład do ogólnej teorii względności od czasów Einsteina.
Reinhard Genzel i Andrea Ghez przewodzą grupie astronomów, która od wczesnych lat 90. XX wieku skupiała się na regionie zwanym Strzelcem A w centrum naszej galaktyki. Orbity najjaśniejszych gwiazd najbliżej środka Drogi Mlecznej zostały zmapowane z coraz większą precyzją. Pomiary tych dwóch grup zgadzają się, ponieważ obie znalazły niezwykle ciężki, niewidzialny obiekt, który ciągnie za sobą plątaninę gwiazd, powodując ich zawrotną prędkość. Około czterech milionów mas Słońca jest upakowanych razem w regionie nie większym niż nasz Układ Słoneczny.
Korzystając z największych teleskopów świata, Genzel i Ghez opracowali metody patrzenia przez ogromne chmury międzygwiazdowego gazu i pyłu do centrum Drogi Mlecznej. Poszerzając granice technologii, udoskonalili nowe techniki, aby skompensować zniekształcenia powodowane przez atmosferę ziemską, budując unikalne instrumenty i angażując się w długoterminowe badania. Ich pionierska praca dostarczyła nam najbardziej przekonujących dowodów na istnienie supermasywnej czarnej dziury w centrum Drogi Mlecznej.
Czy wiedziałeś?
- W latach 1901-2019 przyznano 113 nagród Nobla w dziedzinie fizyki. Nie została ona przyznana sześciokrotnie: w 1916, 1931, 1934, 1940, 1941 i 1942 roku.
- 47 nagród z dziedziny fizyki przyznano pojedynczo laureatom.
32 nagrody z fizyki zostały podzielone między 2 laureatów.
34 nagrody z dziedziny fizyki zostały podzielone między 3 laureatów. - Jak dotąd 3 kobiety otrzymały tę Nagrodę: Marie Curie w 1903 r., Maria Goeppert-Mayer w 1963 r. oraz Donna Strickland w 2018 r.
- John Bardeen jest jedyną osobą, która dwukrotnie otrzymała Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki, w latach 1956 i 1972. Marie Curie otrzymała dwukrotnie Nagrodę Nobla, raz z fizyki w 1903 i raz z chemii w 1911.
- 25 lat – to najmłodszy laureat z fizyki, Lawrence Bragg, kiedy wraz z ojcem otrzymał ją w 1915 roku.
- 96 lat to wiek najstarszego laureata fizyki, Arthura Ashkina.
Rodzinni laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki
Małżeństwa:
Marie Curie i Pierre Curie otrzymali Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki w 1903 roku. Marie Curie otrzymała Nagrodę Nobla po raz drugi w 1911 roku, tym razem otrzymując Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii. (Jedna z córek Marie i Pierre’a Curie, Irène Joliot-Curie, wraz z mężem Frédéricem Joliotem otrzymała w 1935 roku Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii).
Ojciec i syn: (wszyscy otrzymali Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki)
William Bragg i Lawrence Bragg, 1915
Niels Bohr, 1922 i Aage N. Bohr, 1975
Manne Siegbahn, 1924 i Kai M. Siegbahn, 1981
J. J. Thomson, 1906 i George Paget Thomson, 1937
Nagroda Nobla w dziedzinie fizyki (z ostatnich 5 lat):
Nagroda Nobla w dziedzinie fizyki 2019
„Za wkład w nasze zrozumienie ewolucji wszechświata i miejsca Ziemi w kosmosie”
James Peebles „za odkrycia teoretyczne w kosmologii fizycznej”
Michel Mayor i Didier Queloz „za odkrycie egzoplanety krążącej wokół gwiazdy typu słonecznego”
Nagroda Nobla w dziedzinie fizyki 2018
„Za przełomowe wynalazki w dziedzinie fizyki z wykorzystaniem lasera”
Arthur Ashkin „za pęsetę optyczną i ich zastosowanie w układach biologicznych”
Gérard Mourou i Donna Strickland „za ich metodę generowania ultrakrótkich impulsów optycznych o wysokiej intensywności”
Nagroda Nobla w dziedzinie fizyki 2017
Rainerowi Weiss, Barry C. Barish i Kip S. Thorne „za decydujący wkład w detektor LIGO i obserwację fal grawitacyjnych”
Nagroda Nobla w dziedzinie fizyki 2016
David J. Thouless, F. Duncan M. Haldane i J. Michael Kosterlitz „za teoretyczne odkrycia topologicznych przejść fazowych i topologicznych faz materii”
Nagroda Nobla w dziedzinie fizyki 2015
Takaaki Kajita i Arthur B. McDonald „za odkrycie oscylacji neutrin, które pokazują, że neutriny mają masę”
O Nagrodzie Nobla
Nagrody Nobla przyznawane są od 1901 roku. Alfred Nobel ufundował to prestiżowe wyróżnienie.
Instytut Karolinska w Solnie pod Sztokholmem złożony z wybitnych profesorów wybiera laureatów w każdym roku.
Nagrody Nobla przyznawane są z dziedzin: fizjologii lub medycyny, fizyki, chemii, literatury, ekonomii oraz za zasługi dla społeczeństw i ludzkości, czyli Pokojowa Nagroda Nobla.
Laureaci otrzymają po 10 milionów koron (950 tys. euro).
Ceremonia wręczenia Nagrody Nobla
Podczas ceremonii wręczenia Nagrody Nobla 10 grudnia laureaci otrzymują: dyplom Nobla, Medal Nobla i dokument potwierdzający kwotę Nagrody Nobla. Każdy dyplom Nobla jest unikalnym dziełem sztuki, stworzonym przez czołowych szwedzkich i norweskich artystów i kaligrafów. Medale Nobla są wykonane ręcznie z niezwykłą precyzją i wykonane z 18-karatowego złota pochodzącego z recyklingu.
Od 1926 r. ceremonia odbywa się w sali koncertowej w Sztokholmie. Król Szwecji przekazuje nagrodę laureatowi.
