Doskonali inżynierowie i budowniczy urządzeń hydrotechnicznych, artyści przekształcający środowisko do swoich potrzeb oraz mistrzowie małej retencji.
Mowa o bobrach, których międzynarodowe święto przypada 7 kwietnia.
Bóbr jeszcze w XIX w. znajdował się na skraju wyginięcia.
W tym dniu warto zwrócić uwagę na te ciekawe i użyteczne dla środowiska zwierzęta. Uznawane za doskonałych inżynierów bobry kojarzone są głównie z tamami i żeremiami.
Bobry sprzymierzeńcami, np. Poznania
Na terenie Miasta mamy trzy główne cieki wodne zamieszkiwane przez rodziny bobrów: Dolina Bogdanki, Dolina Cybiny oraz Strumień Junikowski. Możemy tam obserwować korzyści wynikające z bytowania bobrów. Budowane tamy i żeremia wpływają na retencję czyli zdolność do gromadzenia zasobów wodnych i przetrzymywania ich przez dłuższy czas. Dzięki temu w naturalny sposób powstają liczne rozlewiska, zasilające lasy w wodę, co z kolei wpływa na niższe koszty inwestycji Miasta w działania na rzecz retencji.
Tunele bobrowe
Kojarzone z tamami i żeremiami bobry, to też świetni podziemni budowniczowie. Nad jeziorem Rusałka można obserwować sieć tuneli bobrowych. Połączone ze sobą podziemne przejścia stanowią sieć korytarzy, którymi zwierzęta poruszają się, gdzie składują pożywienie. I choć dziury bobrowe to ciekawe miejsca obserwacji bytowania bobrów, to z uwagi na bezpieczeństwo spacerowiczów są regularnie zabezpieczane przez pracowników lasów poznańskich.
Moje życie to bagno
Przekształcając otoczenie poprzez budowę imponujących tam (konstrukcji budowanych w poprzek rzeki w celu spowolnienia i ostatecznie zatrzymania spływu wód, jednak niebędących miejscem ich bytowania) i żeremi (nawodnych budowli tworzonych m.in. z gałęzi, łodyg i liści, pełniących funkcję bobrowego domku) bobry zapewniają sobie bezpieczeństwo, ukrywają podwodne wejścia i zatapiają magazyny pokarmu na zimę. Ponadto podwyższony poziom wody ułatwia tym gryzoniom spławianie drewna i skraca drogę ucieczki w przypadku żerowania na lądzie.
Podnoszenie poziomu wód gruntowych przez działalność bobrów ma jeszcze inne korzyści przyrodnicze – przyczynia się do utrzymania małej retencji. Powstawanie naturalnych spiętrzeń wody powoduje, że znacząco zwiększa się bioróżnorodność na danym obszarze. Tam, gdzie dzięki bobrom odnawiają się siedliska bagienne, tam pojawiają się rzadkie gatunki ptaków, takie jak żuraw, kszyk czy słonka.
Bobry w woj. śląskim
Populacja bobra w tym regionie liczy ponad 7 tysięcy osobników w prawie 2 tysiącach rodzin. Najwięcej bobrów zamieszkuje północną część regionu – są to powiaty częstochowski, kłobucki, lubliniecki, myszkowski oraz samą Częstochowę. Stosunkowo duża populacja zlokalizowana jest również w okolicach Rybnika, Żor i Wodzisławia Śląskiego, a także miast Sosnowiec i Jaworzno. Sporo bobrów ma swoje siedliska również na Podbeskidziu. Natomiast najbardziej zabobrzonym powiatem jest Sosnowiec – w tym mieście największa jest liczba potwierdzonych stanowisk bobrów w przeliczeniu na 100 km2.
Bobry jako gatunek chroniony
Jeszcze w XX w. bobry były zagrożone wyginięciem, a światowa populacja liczyła tylko 1200 sztuk. Obecnie populacja bobra jest wzrostowa, a gatunek ten zamieszkuje wszystkie dogodne siedliska, w tym większość cieków na terenie województwa śląskiego. Opuszczone stanowiska są praktycznie natychmiast ponownie zasiedlane przez tego ssaka, w związku z tym działania nakierowane na jego odłów są nieskuteczne. Bóbr jest gatunkiem objętym ochroną częściową, oznacza to, że zakazane jego zabijanie oraz niszczenie, usuwanie lub uszkadzania tam, nor czy żeremi bez odpowiednich zezwoleń.
Wyniki inwentaryzacji bobra europejskiego na obszarze województwa śląskiego z 2021 r. w ocenie konfliktowości bobrów pokazują, że jakkolwiek oczywiście istnieją sytuacje konfliktowe, to w naszym regionie obecność tego gatunku nie wpływa znacząco negatywnie na działalność rolną lub rybacką, czy stwarzanie zagrożenia powodziowego.
W przypadku wystąpienia szkody wywołanej w wyniku działalności bobrów w użytkach zielonych, gruntach rolnych, w drzewostanie lub w innych rodzajach mienia, można liczyć na odszkodowanie, które w imieniu Skarbu Państwa wypłaca regionalna dyrekcja ochrony środowiska. Szacowanie szkody połączone jest z oględzinami terenu, na którym wystąpiły. Ewentualna wypłata odszkodowania następuje na wniosek poszkodowanego, zwierający określone informacje o przedmiocie szkody oraz niezbędne dokumenty.
Chroniąc bobry i zapobiegając wystąpieniu szkód związanych z ich obecnością na danym obszarze, najlepsze efekty przynosi bieżąca konserwacja cieków, zapewniająca swobodny spływ wód. Utrzymanie stałego przepływu wody można uzyskać również, montując rury przelewowe w tamach bobrowych.
Międzynarodowy Dzień Bobrów po raz pierwszy obchodzony był w 2009 r. z inicjatywy amerykańskiej organizacji Beavers: Wetlands & Wildlife. Na święto bobrów wybrano 7 kwietnia – dzień urodzin Dorothy Richards (1894 -1985), amerykańskiej badaczki tych wyjątkowych zwierząt.
O bobrach
Celem święta jest zwrócenie uwagi na rolę w przyrodzie i ochronę tych wielkich gryzoni, zarówno bobra europejskiego jak i kanadyjskiego.
Bóbr europejski (Castor fiber) jest największym polskim gryzoniem, o czym świadczą silnie wykształcone, stale rosnące siekacze. Potrafi ścinać nimi nawet duże drzewa. Żywi się przybrzeżnymi roślinami, korą z młodych gałązek, a zimą – łykiem drzew liściastych, zgromadzonym w lecie.
ZOBACZ WIĘCEJ: Międzynarodowy Dzień Bobrów. Czy wiesz, że…
Długość ich ciał może dochodzić do 100 cm, w tym ogona to około 10–20 cm. Tylne łapy są duże (kilkanaście cm długości), palce połączone są błoną pławną, dzięki czemu bóbr jest doskonałym pływakiem. Przednie łapy są dużo drobniejsze, często pomagają sobie nimi np. przy jedzeniu. Spłaszczony, szeroki ogon jest pokryty łuskami, niekiedy bóbr ciągnie go za sobą, zostawiając charakterystyczny ślad. Ogon również jest pomocny w pływaniu, dodatkowo służy jako ster.
Ciężko spotkać te gryzonie, gdyż bóbr jest zwierzęciem skrytym, aktywnym głównie nocą, o zmierzchu i o świcie. Występuje nad wodami – rzekami, strumieniami, jeziorami, w wilgotnych lasach i zaroślach. Wejście do ich nor, ze względu na bezpieczeństwo znajduje się pod wodą, budują także kopce z gałęzi i mułu – żeremia. Żyją w rodzinach, wspólnie budują tamy.
