17 czerwca 2025 roku prezydent Andrzej Duda podpisał Ustawę z 21 maja 2025 r. o zmianie ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych.
Wszystkie e-papierosy także te beznikotynowe już nie kupią niepełnoletni.
Nowe przepisy mają wejść w życie 1 lipca.
Zaprezentowane wyniki badania w sprawie używania e-papierosów przez uczniów są porażające i niestety zbieżne z wynikami badań zleconych przez Biuro Rzecznika Praw Dziecka. Już niemal co drugi uczeń w wieku 13-19 lat przyznaje, że używa e-papierosów codziennie. Dlatego Rzeczniczka Praw Dziecka Monika Horna-Cieślak popiera zapowiadane przez Ministerstwo Zdrowia prace nad maksymalnym ograniczeniem dostępu do tych używek dla młodych ludzi oraz wprowadzeniem całkowitego zakazu sprzedaży jednorazowych e-papierosów.
Palenie papierosów i wapowanie wśród młodzieży
Podczas konferencji prasowej pt. „Palenie papierosów i wapowanie wśród młodzieży” przedstawiono wyniki badania przeprowadzonego przez Stowarzyszenie Walki z Rakiem Płuc Oddział Szczecin na przełomie grudnia 2023 r. i stycznia br. wśród uczniów starszych klas szkół podstawowych oraz szkół średnich. W badaniu wzięło udział 342 uczniów w przedziale wiekowym 13-19 lat, przy czym 80,1% ankietowanych to młodzież niepełnoletnia.
E-papierosy są najpopularniejszą używką nikotynową wśród młodzieży w wieku szkolnym. Do ich codziennego używania przyznaje się blisko połowa uczniów (47,6%), co piąty (21,3%) sięga po e-papierosy jednorazowe – głównie ze względu na szeroką dostępność oraz atrakcyjne, słodkie smaki. Dominującym czynnikiem sięgania przez młodych ludzi po wyroby z nikotyną jest szukanie sposobu na rozładowanie stresu (34% wskazań). Ponad 7 na 10 (76,7%) uczniów biorących udział w badaniu ma już za sobą inicjację nikotynową. Co dziewiąty uczeń (11,4%) stwierdza, że codziennie pali tradycyjne papierosy, a 4,4% uczniów przyznaje się do codziennego używania podgrzewaczy tytoniu.
W porównaniu z tamtym badaniem używanie – szczególnie e-papierosów – staje się niestety jeszcze bardziej powszechne wśród nastolatków. Z badań dla RPD wynikało również, że małoletni nie mają większego kłopotu z zakupem e-papierosa mimo zakazu ich sprzedaży osobom nieletnim. Samodzielnie kupowało je aż 56% palących 16- i 17-latków, głównie w sklepach z e-papierosami, kioskach i supermarketach. Dla 3% z nich e-papierosy kupowali rodzice, a 36% korzystało z pomocy pełnoletnich znajomych. Badanie to przeprowadzono metodą CAWI na reprezentatywnej próbie 1012 polskich internautów w wieku od 16 do 19 lat.
Szacuje się, że w 2023 r w Polsce sprzedano ok. 100 mln sztuk e-papierosów.
Z powodu palenia papierosów co roku umiera na świecie ponad 8 milionów ludzi. Szkodliwe są nie tylko te tradycyjne, ale również jednorazowe e-papierosy
E-papierosy miały być przed laty zdrowszym zamiennikiem dla osób, które próbowały rzucić palenie. Dziś wiadomo, że również uzależniają, a ich nadużywanie niesie ze sobą poważne konsekwencje zdrowotne.
Czym jest jednorazowy e-papieros?
E-papieros to urządzenie elektroniczne, które podgrzewa specjalną ciecz i wytwarza aerozol lub mieszankę małych cząstek. Jest tak zaprojektowane, by naśladować wygląd papierosów i styl palenia. Urządzenia te mają:
- wbudowaną baterię, bez możliwości jej naładowania
- wbudowany zbiornik z płynem (ang. e-liquid) z nikotyną lub bez nikotyny, którego nie można uzupełnić lub wymienić.
Po podgrzaniu płynu do temp. 200–300°C dochodzi do odparowania składników roztworu inhalacyjnego. Użytkownicy wdychają aerozol z e-papierosów do płuc. Mogą go również wdychać osoby postronne, gdy użytkownik wydycha go w powietrze.
Szkodliwe substancje zawarte w płynach
Płyny do napełniania e-papierosów zawierają głównie dwa składniki: glikol propylenowy i glicerynę roślinną, które po podgrzaniu w drogach oddechowych wykazują działanie toksyczne. Płyny różnią się między sobą smakiem i zapachem, a także zawartością nikotyny lub jej brakiem. To, że są jej pozbawione, nie oznacza, że są bezpieczne. Wśród substancji zawartych w e-papierosach uszkadzających układ oddechowy znajdują się m.in.:
- środki zapachowe
- alkohole
- aldehydy
- THC
- CBD
- olej z haszyszu butanowego
Zdarza się, że w składach płynów do e-papierosów mogą znajdować się też substancje psychoaktywne:
- opioidy
- kokaina
- metamfetamina
- mefedron.
Mieszanka tych składników może prowadzić do powstania niezidentyfikowanych substancji o nieprzewidywalnym działaniu na organizm.
W aerozolach i płynach do e-papierosów wykryto również metale ciężkie, które mogą pochodzić z materiałów użytych do wykonania urządzenia. Ich wchłanianie jest szczególnie szkodliwe w okresie rozwoju. Badania PATH Youth Study przeprowadzone w USA w 2022 roku wśród nastolatków wskazują na ścisły związek pomiędzy wapowaniem a ilością metali ciężkich (kadm, ołów i uran) przedostających się do organizmu.
Obecnie istnieje ponad 8 000 różnych rodzajów płynów o owocowych lub słodkich smakach (m.in.: czekolada, popcorn, guma balonowa, wanilia). Mają one zachęcić przede wszystkim młode osoby do spróbowania e-papierosa.
E-papierosy z nikotyną
Większość e-palaczy, w tym nastolatków wybiera e-papierosy z dodatkiem nikotyny. Dopuszczalna jej zawartość w płynie to 20 mg/ml, ale dawka ta jest często przekraczana. Dlatego palacz traci łatwo kontrolę nad tym, ile dziennie dostarcza do organizmu nikotyny. Jest ona silnie uzależniającą substancją psychoaktywną, szczególnie dla osób do 25 roku życia. Zawarta w e-papierosach nikotyna wpływa na funkcjonowanie mózgu. W okresie dojrzewania palenie e-papierosów z nikotyną może zaszkodzić tym częściom mózgu, które odpowiadają za uwagę, uczenie się, nastrój i kontrolę impulsów.
Jednorazowym papierosem można się zaciągnąć ok. 700 do 800 razy. To ekwiwalent wchłoniętej nikotyny równy wypaleniu 2 do 3 paczek papierosów.
Skutki zdrowotne
Osoby używające e-papierosów są szczególnie narażone na:
- podrażnienie górnych i dolnych dróg oddechowych
- zapalenie oskrzeli, kaszel, zmiany rozedmowe w płucach
- zwiększone ryzyko wystąpienia zapalenia płuc
- zmniejszenie wydajności układu odpornościowego
- zmiany behawioralne
- upośledzenie pamięci
- skurcze i drżenie mięśni
- podrażnienie oczu
- podrażnienie błony śluzowej gardła i jamy ustnej
- rozwój stanu zapalnego w drogach oddechowych
- wzrost ryzyka zachorowania na raka dróg moczowych.
Niebezpieczne dla nastolatków
Po e-papierosy coraz chętniej sięga młodzież, często w wieku poniżej 18 lat. Z badania przeprowadzonego wśród nastolatków przez Stowarzyszenie do Walki z Rakiem Płuca (Oddział Szczecin) wynika, że e-papierosów używa blisko połowa (47,6%) badanych uczniów, z czego co piąty (21,3%) używa smakowych, jednorazowych e-papierosów. Ponieważ u młodych osób łatwiej dochodzi do rozwoju uzależnienia, palący nastolatek staje się często palącym dorosłym. Używanie nikotyny w okresie dojrzewania może również zwiększać ryzyko występowania uzależnienia od innych substancji psychoaktywnych w przyszłości.
Wg Światowej Organizacji Zdrowia Polska jest w gronie europejskich krajów z najwyższym odsetkiem palących wśród osób nieletnich.
Jak uchronić dzieci przed paleniem
- Daj dobry przykład. Jeśli palisz, nigdy nie jest za późno na rzucenie palenia.
- Porozmawiaj ze swoim dzieckiem lub nastolatkiem o tym, dlaczego e-papierosy są szkodliwe.
- Posłuż się konkretnymi argumentami i przykładami, które zobrazują negatywne skutki palenia. Wspomnij o długoterminowych konsekwencjach zdrowotnych, takich jak problemy z płucami czy sercem.
- Nie traktuj papierosów elektronicznych jako strategii walki z tradycyjnym nałogiem palenia tytoniu.
- Powiedz dziecku, jaki jest twój stosunek do wszystkich wyrobów tytoniowych. Uzasadniaj, dlaczego nie są one bezpieczne i wyraź zdecydowany sprzeciw dla ich stosowania.
- Porozmawiaj z nauczycielami na temat egzekwowania zakazu palenia na terenie szkoły.
