Czas na zakaz sprzedaży żywych karpi! Koniec z cierpieniem ryb!

Od lat w podejściu społecznym i politycznym do sprawy sprzedaży żywego karpia, jak w soczewce odbija się zmiana mentalna, która wydarzyła się w Polsce.

Jest ona efektem wielkiej pracy edukacyjnej i wyczulenia społecznego na sytuację zwierząt. Początki kampanii Klubu Gaja „Jeszcze żywy KARP” sięgają lat 90-tych, kiedy w okresie przedświątecznym masowo zabijano je na ulicach, na oczach przechodniów. Po latach działań Klubu Gaja, po stronie karpi stanęło prawo i konsumenci. Nadszedł czas by wprowadzić zakaz sprzedaży żywych karpi, biorąc pod uwagę zmianę społeczną, wiedzę na temat doświadczania cierpienia przez ryby oraz badania opinii publicznej.

Wieloletnie działania lobby producentów i sprzedawców żywego karpia nie przyniosły spodziewanych efektów. Absurd sprzedaży żywego stworzenia i sprawianie mu ogromnego cierpienia w imię „tradycji i świeżości” wraz ze zmianą społeczną przestał oddziaływać. W 2009 r. Sejm, na wniosek Klubu Gaja, znowelizował Ustawę o ochronie zwierząt. Od tego czasu ryby, tak jak wszystkie kręgowce, które odczuwają ból, strach i stres, podlegają ochronie. Potem kampania „Jeszcze żywy KARP” skupiła się na konsumentach. Sieci handlowe pod wpływem klientów zrezygnowały ze sprzedaży żywych karpi. Niestety nadal możemy spotkać sprzedawców oferujących żywe ryby na małych stoiskach i targowiskach. Dlatego ważny jest kolejny krok, by to zakończyć.

„Myślę, że nadszedł już czas na formalny, prawny zakaz sprzedaży żywego karpia. Społecznie i kulturowo jesteśmy już na to przygotowani. Handlowcy także wyczuli i zrozumieli zmianę społeczną, która zaszła w Polsce. Zostali producenci, którzy mieli wystarczająco dużo czasu, żeby przygotować się do nowej rzeczywistości. Nadszedł moment, aby uwolnić karpia od naszego okrucieństwa i bezmyślności” – mówi Jacek Bożek założyciel Klubu Gaja i pomysłodawca kampanii „Jeszcze żywy Karp”.

Prof. Marcin Urbaniak, kognitywista i zoopsycholog, wyjaśnia – „Wzmożona sprzedaż żywych ryb – głównie karpi – w okresie przedświątecznym powinna zostać systemowo zakazana ze względu na swoje okrucieństwo względem ryb. Ostatnie dekady zaowocowały dużą liczbą precyzyjnych badań nad percepcją bólu i doznawaniem cierpienia przez ryby, a także nad wyższymi zdolnościami poznawczo-społecznymi u wybranych grup ryb. Istnieją przekonujące dowody naukowe, że karpie i inne ryby dysponują na tyle złożonym układem nerwowym, że przetwarzają bodźce bólowe analogicznie, jak kręgowce lądowe, w tym człowiek. Wiemy od dawna, że ryby posiadają te same rodzaje receptorów bólowych, co ssaki i ptaki oraz mają wystarczającą złożoność układu nerwowego do odczuwania emocji strachu, lęku czy paniki. W rezultacie doświadczają jednakowo intensywnego stresu, bólu i cierpienia, jak np. towarzyszące nam psy czy koty. Na co dzień, w swojej pracy badawczej, analizuję co najmniej kilka dowodów naukowych, które jednoznacznie wskazują, jakie praktyki względem ryb powinny zostać zakazane bądź objęte rygorystycznymi warunkami”.

Polskie społeczeństwo gotowe jest na wprowadzenie zakazu sprzedaży żywych karpi. Potwierdzają to badania sondażu CBOS opublikowane przez Fundację Compassion in World Farming Polska, które pokazują, że 59,3 proc. Polek i Polaków popiera taki zakaz. Mamy nadzieję, że obietnice polityków o złożeniu projektu ustawy wprowadzającej zakaz sprzedaż żywych ryb zakończy cierpienia milionów karpi!

„Jeszcze żywy KARP”

Początki kampanii „Jeszcze żywy KARP” sięgają roku 1976, kiedy pierwszego karpia uratował założyciel Klubu Gaja – Jacek Bożek. Zabrał go z wanny w domu rodziców i wypuścił na wolność. Tak narodziła się idea, która w 1998 r. przekształciła się w szeroką kampanię społeczną Klubu Gaja.

Tradycja zakupu żywego karpia wzięła się z niedostatków PRL z lat 50. Była to jedyna świeża ryba sprzedawana wprost z aut, dowożona do fabryk, na kilkanaście dni przed Wigilią – trafiała do wanny, gdyż nie było wtedy lodówek. Praktyka kupowania żywych karpi utrzymuje się nadal. Co roku tony karpi transportowanych i sprzedawanych jest często bez wody, w stłoczeniu. Ryby pakuje się żywcem do foliowych reklamówek, zanim trafią do domów gdzie są nieumiejętnie zabijane.

Klub Gaja pierwszy zwrócił uwagę na los karpi zabijanych na ulicach, na oczach przechodniów i dzieci. Organizował akcje i happeningi. Co roku wysyłał listy i petycje do administracji publicznej o przestrzeganie istniejącego prawa, które zaczęły odnosić skutek. Zwiększono kontrolę weterynaryjną i handlową w punktach sprzedaży na tyle, by zabijanie ryb odbywało się nie na oczach klientów oraz by trudnili się tym przeszkoleni sprzedawcy. Jednak zapis obowiązującej wtedy ustawy o ochronie zwierząt nie chronił ryb. Dlatego Klub Gaja konsekwentnie dążył do rozwiązania tego problemu.

W 2009 r. Sejm, na wniosek Klubu Gaja, znowelizował Ustawę o ochronie zwierząt. Zmieniony art. 2 wskazuje teraz, iż ustawa chroni także ryby, tak jak wszystkie kręgowce, które odczuwają ból, strach i stres. Pakowanie żywych ryb do foli, trzymanie w stłoczonych i w zbyt małych basenach i inne przypadki mogą być teraz zgłaszane m.in. do inspekcji weterynaryjnej czy na policję.

Od 2010 r.  Klub Gaja skupił się na konsumentach, by nie kupowali żywych karpi. Zaangażowanie publicysty i kucharza Roberta Makłowicza w kampanię zwiększyło społeczne zainteresowanie tym tematem. Kampanię wsparli aktorzy: Magdalena Różczka, Julia Pietrucha, Magdalena Popławska i Bartłomiej Topa. W 2011 r. wyłączyli się do kampanii opowiadaniem – Olga Tokarczuk i miniaturą dramatyczną – Artur Pałyga. W 2013 r. do kampanii dołączyli aktorzy: Magdalena Cielecka, Maja Ostaszewska, Olga Frycz, Magdalena Kumorek, Maja Bohosiewicz, Marek Kaliszuk i Daniel Wieleba, a także urzędnicy państwowi, ludzie mediów i matki z dziećmi.

W 2014 r. odbyło się pierwsze szkolenie policjantów na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Funkcjonariusze z Komendy Wojewódzkiej Policji w Katowicach oraz Komend Miejskich i Powiatowych Policji Garnizonu Śląskiego zapoznali się z przepisami ustawy o ochronie zwierząt oraz jej praktycznym stosowaniem i egzekwowaniem.

W 2016 r. Sąd Najwyższy stanął w obronie karpi i wydał orzeczenie uchylające wyroki sądów niższej instancji, które uznały, że przetrzymywanie ryb bez wody nie jest znęcaniem się nad nim. To był przełomowy krok w polepszeniu losu karpi! Sąd Najwyższy powiedział także, że (…) oba Sądy w sposób nieprawidłowy interpretują charakter prawny czynu zabronionego znęcania się nad zwierzętami z art. 35 ust. 1a ustawy (…) „ryby, co nie ulega wątpliwości, są kręgowcami i w związku z tym, jak wskazał ustawodawca, są zdolne do odczuwania cierpienia i podlegają ochronie przewidzianej w ustawie o ochronie zwierząt na równi z innymi zwierzętami kręgowymi oraz wymagają humanitarnego traktowania”.

W 2017 r. dzięki interwencji Klubu Gaja oraz Kancelarii adw. Karoliny Kuszlewicz nie wprowadzono proponowanej zmiany w projekcie nowelizacji ustawy o ochronie zwierząt, która zdecydowanie pogorszyłaby standardy ochrony karpi. Za znęcanie uważa się „transport żywych ryb lub ich przetrzymywanie w celu sprzedaży bez dostatecznej ilości wody uniemożliwiającej oddychanie”. Przepis ten wymagał zamiany słowa „uniemożliwiającej” na „umożliwiającej”. Tymczasem projekt w ogóle usunął „wodę”.

W 2020 r. zapadł przełomowy wyrok za znęcanie się nad karpiami w Sądzie Rejonowym Warszawa-Mokotów w sprawie, o którą 10 lat walczyła adw. Karolina Kuszlewicz. Sąd uznał, że gdy ryby trzymane są bez wody, pakowane do worków foliowych bez wody, rzucane do pojemników, dochodzi do cierpienia tych zwierząt. To sygnał, że wymiar sprawiedliwości przestał godzić się na bezkarne krzywdzenie karpi.

Zmiana społeczna to długofalowy proces, dlatego Klub Gaja konsekwentnie, co roku zwraca uwagę opinii publicznej na niepotrzebne cierpienie karpi w okresie przedświątecznym, zachęca konsumentów do świadomych wyborów i nie kupowania żywych karpi. Zakończmy ten zwyczaj! Czas na zakaz sprzedaży żywych karpi!

Żywy karp odchodzi w zapomnienie!

Jak wynika z najnowszego badania IBRiS z listopada 2023 roku, 71,5% Polek i Polaków nie planuje zakupu żywego karpia na święta.

– To pokazuje, że jesteśmy w dobrym momencie, aby wprowadzić w Polsce zakaz sprzedaży żywych ryb. Zakończy on cierpienie milionów karpi ‒ mówi Cezary Wyszyński, prezes Fundacji Viva! Żywe ryby są ciągle pakowane do foliówek bez wody, nieumiejętnie ogłuszane i stłoczone w nienatlenionych zbiornikach ‒ dodaje.

71,6% badanych uważa, że przenoszenie żywych ryb w reklamówkach bez wody powoduje ich cierpienie.

– Dzięki kampaniom społecznym Polki i Polacy są coraz bardziej świadomi, że ryby też czują. Nie zgadzają się na znęcanie się nad nimi – mówi Magda Góra z Vivy! W naszą kampanię „Krwawe święta” angażuje się najwięcej osób niebędących na co dzień aktywistami i aktywistkami organizacji ochrony zwierząt. Nic w tym dziwnego, gdyż cierpienie karpi odbywa się na oczach konsumentów – dodaje.

W lutym 2021 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi Śródmieścia uznał sprzedawców Krzysztofa B. i Marcina L. za winnych znęcania się nad karpiami na Rynku Bałuckim.

Jest to efekt kontroli przeprowadzonej w 2018 roku przez aktywistów Fundacji Viva! na stoiskach z żywymi karpiami na łódzkich targowiskach. Ryby były trzymane w brudnej, zakrwawionej wodzie, rzucane, zabijane i patroszone bez ogłuszania.

Niestety to powszechny widok na targowiskach, który może zakończyć jedynie ustawowy zakaz sprzedaży żywych ryb. Dlatego w Dzień Ryby 20 grudnia 2021 roku Fundacja Viva! złożyła do kancelarii premiera RP petycję o wprowadzenie zakazu sprzedaży żywych ryb. Podpisało się pod nią ponad 20 tysięcy osób.

W 2021 roku Viva! wystosowała także pisma do lokalnych samorządów w sprawie wprowadzenia zakazu sprzedaży żywych ryb na miejskich targowiskach i terenach podległych miastu. Najszybciej zareagował Poznań, gdzie po zarządzeniu Spółki „Targowiska” żywe ryby zniknęły z rynków Jeżyckiego, Łazarskiego, Wildeckiego, Racjonalizatorów i Świt, z placów Bernardyńskiego i Wielkopolskiego oraz z targowiska przy ul. Bukowej. Także na terenach miejskich we Wrocławiu i Łodzi nie będzie sprzedaży żywych ryb .

W grudniu 2020 roku doczekaliśmy się zmiany wytycznych Głównego Lekarza Weterynarii w sprawie sprzedaży i transportu żywych ryb. Nowe zawierają kluczowy zapis: karpie należy transportować w opakowaniach z wodą z możliwością przyjęcia naturalnej pozycji przez rybę.

– Jak wynika z badań CBOS z 2018 roku, aż 86% Polek i Polaków popiera wprowadzenie zakazu transportu żywych ryb bez dostatecznej ilości wody umożliwiającej oddychanie. To dowodzi, że społeczeństwo nie zgadza się na znęcanie się nad rybami ‒ mówi Cezary Wyszyński, prezes Fundacji Viva!.