Współczesny ogród zoologiczny nie jest jak dawniej menażerią – kolekcją zwierząt do podziwiania.
To miejsce ważne dla ochrony przyrody, miejsce hodowania zagrożonych gatunków, by mogły powrócić do natury.
Po co chodzić do zoo, jeśli zwierzęta można obejrzeć w internecie lub na wakacjach? Takie pytania słychać nie od dziś i słychać w nich powątpiewanie w sens istnienia ZOO. Oczywiście nie dotyczy to wszystkich, bo skąd brałoby się corocznie w Warszawskim ZOO aż 700–800 tysięcy zwiedzających?
Jednak chcielibyśmy, by opinię o zasadności istnienia zoo ludzie wyrabiali sobie dopiero po uzyskaniu wiedzy: czym zoo zajmuje się na co dzień. Przyjmowanie zwiedzających to tylko jeden z elementów działalności zoo. Dlatego Warszawski Ogród Zoologiczny wyszedł z inicjatywą powołania specjalnego święta: Dnia Misji Ogrodów Zoologicznych, które będzie okazją do edukowania i informowania o tym, co ważnego robią ogrody zoologiczne i jakie zadania stoją przed nimi w przyszłości.
W każdą rocznicę otwarcia Miejskiego Ogrodu Zoologicznego w Warszawie, czyli 11 marca, ZOO chce świętować nie tylko kolejny jubileusz, ale zależy też na tym, by przy tej okazji uświadamiać społeczeństwo jaka jest misja Warszawskiego ZOO i jaka powinna być rola nowoczesnego ogrodu zoologicznego w ochronie przyrody.
Ochrona zwierząt to proces długotrwały i wymagający olbrzymiej wiedzy. To nie jest tylko oprotestowanie kolejnej budowy czy wycinki drzew, bo przecież potrzebne są działania także po akcji protestacyjnej. A że przyroda dzisiaj sama się nie obroni – to chyba nie ulega wątpliwości. Zwierzęta nie mogą same protestować, tym bardziej rośliny. Jednak chcąc im skutecznie pomagać trzeba zdobyć wiedzę lub posłuchać osób zajmujących się tym profesjonalnie – naukowo, inaczej można zaszkodzić (co w historii ochrony środowiska zdarzało się niejednokrotnie). Ekosystemy bywają bardzo wrażliwe, a jeśli chcemy je odtwarzać musimy podejść do tego kompleksowo, bo to skomplikowany „system naczyń połączonych”. Działania związane z ponownym wprowadzaniem zwierząt do środowiska wymagają przemyślanego planowania i potem precyzyjnego działania.
Ogrody zoologiczne są jednym z elementów w tym procesie, na końcu którego jest wypuszczanie zwierząt do natury.
Przy czym żaden pojedynczy ogród zoologiczny czy ośrodek hodowlany nie jest w stanie wypracować tego, co cała sieć ogrodów zoologicznych. Dlatego odpowiedzialne ogrody zoologiczne zrzeszają się w organizacje, które koordynują ich działania poprzez prowadzenie programów hodowlanych, ksiąg rodowodowych, organizowanie konferencji, szkoleń i systemów wymiany wiedzy. Ale cała działalność hodowlana to tylko część tego, co robią ogrody zoologiczne. Szkolą studentów medycyny weterynaryjnej i studiów przyrodniczych, współpracują z uczelniami i placówkami badawczymi. Edukują rzesze dzieci i młodzieży podczas codziennych lekcji w zoo i pikników edukacyjnych i na koniec – otwierając się dla zwiedzających dają im szansę czerpania wiedzy o zwierzętach i przyrodzie w komfortowy i bezpieczny sposób. To, czy zwiedzający zechcą czegoś się dowiedzieć podczas wizyty w zoo zależy od nich samych, tak działa cały system edukacji.
Zwierzęta budzą u wrażliwych ludzi silne emocje i chęć pomagania im. To wspaniale, jednak takie osoby nie zawsze wiedzą jak pomagać. Warto wówczas słuchać autorytetów, a wybierać ich spośród prawdziwych ekspertów. Bo chociaż znany aktor czy prezenter z You Tuba występuje w klipie nawołującym do ochrony zwierząt, to ekspertem nie jest. Ważne jest to jaka organizacja i jacy eksperci za nim stoją.
Usankcjonowanie Dnia Misji Ogrodów Zoologicznych pomoże wszystkim ogrodom zoologicznym szerzej i głośniej przekazywać komunikaty dotyczące roli współczesnych zoo. Tylko skoordynowane działanie wielu ogrodów zoologicznych ma szanse na realną i skuteczną ochronę ginących gatunków. Ogrody będą miały też okazję zaznaczyć różnice między ogrodami zoologicznymi, a komercyjnymi zwierzyńcami, gdyż prawo nie rozróżnia tych placówek. Ogrody zoologiczne jako członkowie międzynarodowych organizacji muszą trzymać poziom będący warunkiem przynależności do tych organizacji. Muszą więc wypełniać zadania: hodowla zagrożonych gatunków, współpraca i udział w programach międzynarodowych, edukacja przyrodnicza, działalność naukowa. Natomiast komercyjne parki zwierząt muszą zachować wysoką atrakcyjność i przychody będące podstawą ich bytu. Opinia publiczna często nie rozróżnia tych celów i wynikających z nich strategii działania. Świętowanie Dnia Misji Ogrodów Zoologicznych pozwoli na pokazanie również tego aspektu i sprowokuje do szerszego dyskutowania o ogrodach zoologicznych i stosunku ludzi do zwierząt.
Ogrody Zoologiczne mają wspólne cele, wartości i muszą spełniać podobne kryteria, ale w szczegółach różnią się miedzy sobą.
Miejski Ogród Zoologiczny w Warszawie traktuje marzec jako miesiąc misji ogrodów zoologicznych, a swoje wartości zdefiniował w następujący sposób:
Misja Warszawskiego Ogrodu Zoologicznego
„Chronimy przyrodę, by ocalić wspólny świat ludzi i zwierząt. Naszą misję realizujemy współpracując z ogrodami zoologicznymi i instytucjami naukowymi z całego świata. Pasją, wiedzą i doświadczeniem służymy walce o przetrwanie ginących gatunków. Łączymy modelową hodowlę z badaniami naukowymi i edukacją ekologiczną. Prowadzimy Ptasi Azyl i ośrodek CITES dla zwierząt potrzebujących pomocy. Jesteśmy wizytówką bogatej historii Warszawy i częścią jej przyszłości – zieloną wyspą w sercu stolicy.
Motto: Działajmy wspólnie, by chronić przyrodę!”
Wizja
Zanim nadejdą czasy, kiedy ogrody zoologiczne staną się niepotrzebne, a zwierzęta wrócą do swoich naturalnych środowisk, będziemy dla nich domem. Najlepszym z możliwych.
Jakie w przyszłości będzie miejsce ogrodów zoologicznych w ochronie przyrody? Dyrektor Warszawskiego ZOO Andrzej Kruszewicz odpowiada:
„Postępująca cywilizacja zagarnia i przekształca kolejne połacie ziemi. Ludzkość powinna zintensyfikować i zdywersyfikować działania na rzecz ochrony przyrody – same parki narodowe i ogrody zoologiczne nie wystarczą. Potrzebne są nowoczesne centra hodowlane dla najbardziej zagrożonych gatunków, ośrodki rehabilitacji dla zwierząt dzikich i centra edukacyjne. Mogą one współistnieć w ramach jednej organizacji, chociaż specjalizacja jest pożądana”.
(org.)
