Polska Stacja Antarktyczna im. H. Arctowskiego, zlokalizowana na Wyspie Króla Jerzego w Szetlandach Południowych, daje Polsce dostęp do największego naturalnego „laboratorium przyrody”, jakim jest Antarktyka.
Stacja umożliwia polskim naukowcom prowadzenie ambitnych, multidyscyplinarnych programów badawczych oraz współpracę z najlepszymi placówkami naukowymi z całego świata. Ekstremalne warunki klimatyczne panujące w Antarktyce, wysokie wymagania dotyczące ochrony środowiska i ogromne wyzwania logistyczne związane z utrzymaniem stacji badawczych i realizacją programów naukowych sprawiają, że rejon ten stał się również laboratorium testowania nowych technologii, np. w ramach polsko-norweskiego projektu monitoringu środowiskowego, w którym wykorzystywane są samoloty bezzałogowe. Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego przeznaczyło blisko 88 mln zł na przebudowę infrastruktury stacji, w tym budowę nowego budynku głównego.
Polska w elitarnej grupie 20 państw posiadających całoroczne stacje badawcze w rejonie Antarktyki
– Można śmiało powiedzieć, że Polska Stacja Antarktyczna im. H. Arctowskiego jest naszą wizytówką w tym rejonie świata, nieoficjalną ambasadą RP w Antarktyce – mówił wicepremier Jarosław Gowin, minister nauki i szkolnictwa wyższego. – Co roku odwiedzają ją oficjalne delegacje międzynarodowe, przedstawiciele programów antarktycznych innych państw i turyści z całego świata. Jednak nie to jest dla nas najważniejsze. Najważniejsze są dla nas szerokie możliwości badawcze, jakie istnienie stacji zapewnia polskim naukowcom – podkreślił szef resortu nauki.
Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego przeznaczyło dotację celową w wysokości blisko 88 mln złotych na realizację inwestycji budowlanej dotyczącej strategicznej infrastruktury badawczej stacji, w tym budowę nowego budynku głównego, co umożliwi dalszą pracę polskich badaczy w Antarktyce. Nasz kraj należy do elitarnej grupy 20 państw posiadających całoroczne stacje badawcze w rejonie Antarktyki. Gromadzone od 1977 dane z monitoringów i prowadzonych badań wykorzystywane są przez polskie i zagraniczne instytucje naukowe. Operator stacji – Instytut Biochemii i Biofizyki PAN, utrzymuje jeden z jeden z największych na świecie bank polarnych psychrofilnych szczepów mikroorganizmów, w tym o potencjale wskazującym na ich przydatność biotechnologiczną.
Ambitne cele naukowe
W oparciu o stację im. H. Arctowskiego oraz dwie polskie bazy terenowe „Lions Rump” i „Demay” prowadzone się badania naukowe w dziedzinach takich jak: oceanografia, geologia, glacjologia, geomorfologia, klimatologia, mikrobiologia, botanika, ekologia, ornitologia, genetyka, biologia, chemia morza i kartografia, a także stałe monitoringi środowiskowe.
„Strategia polskich badań polarnych” proponuje cztery główne kierunki rozwoju badań, z uwzględnieniem ich interdyscyplinarności. Są to:
1. Dalsze, pogłębione poznanie abiotycznych komponentów środowiska obszarów polarnych oraz prawidłowości i praw ich funkcjonowania, zwłaszcza:
– kriosfery (lodowce, wieloletnia zmarzlina, lód morski i pokrywa śnieżna) oraz wód lądowych;
– oceanów (zjawiska i procesy fizyczne oraz chemiczne w oceanach polarnych, akwenach szelfowych i fiordach);
– atmosfery (przebieg warunków pogodowych na tle cyrkulacji atmosferycznej, poznanie tendencji zmian w czasie, występowanie zjawisk ekstremalnych, stan i skład chemiczny atmosfery, w tym aerozoli i zanieczyszczeń antropogenicznych);
– litosfery (struktury skorupy ziemskiej oraz odtworzenie rozwoju budowy geologicznej w rożnych skalach czasowych, przebiegu procesów geomorfologicznych oraz ich skutków);
– krajobrazów (jako wyrazu interakcji czynników abiotycznych i biotycznych).
2. Zaawansowane rozpoznanie stanu i zmian biotycznych komponentów środowiska obszarów polarnych oraz rządzących nimi prawidłowości, tj.: ekosystemów morskich, lądowych i kriosfery (konsekwencji dla organizmów ją zasiedlających w obliczu jej kurczenia się).
3. Lepsze poznanie uwarunkowań, przebiegu oraz następstw procesów związanych z aktywnością człowieka w warunkach polarnych oraz społecznym wymiarem regionów polarnych jako element rozwoju polskich nauk społecznych i humanistycznych.
4. Zainicjowanie szerszych badań aplikacyjnych nad zastosowaniem zaawansowanych rozwiązań technicznych w ekstremalnych warunkach polarnych (także jako analogów warunków kosmicznych), testowanie materiałów, urządzeń i systemów technicznych, a także wykorzystanie polskich platform polarnych w badaniach kosmosu i obserwacjach astronomicznych.
Życie na Stacji
Podczas każdej z wypraw, obsługę stacji zapewnia 8 osób z tzw. grupy zimującej, pracujących na stacji ponad rok, 5 osób z tzw. grupy letniej, pracującej na stacji przez 7 miesięcy oraz 3 osoby pracujące w Polsce na rzecz utrzymania ciągłości pracy stacji. W każdej z grup bardzo ważny jest podział zadań, bez którego niemożliwe byłoby sprawne zarządzanie stacją i prowadzenie badań naukowych. W skład grupy zimowej wchodzą: kierownik wyprawy, energetyk, elektryk, mechanik samochodowy, operator PTS, informatyk, elektronik, ratownik medyczny, łącznościowiec, laborant, obserwator ekologiczny, obserwator morski, obserwator hydrochemiczny i glacjologiczny. Członkowie grupy letniej to z kolei: bosman (zajmujący się obsługą i naprawą sprzętu pływającego), asystent terenowy (wspierający naukowców w terenie), kucharz, administrator części hotelowej, pracownicy zajmujący się konserwacją i remontem zabudowań oraz sprzętu stacyjnego i obserwatorzy na Lions Rump (prowadzący monitoring ekologiczny ptaków i ssaków płetwonogich).
Współpraca zagraniczna
Polska Stacja Antarktyczna im. H. Arctowskiego jest bazą, w oparciu o którą są obecnie lub będą realizowane w najbliższych latach projekty badawcze i monitoringowe we współpracy z wieloma placówkami polskimi i zagranicznymi. W kooperacji uczestniczy kilkadziesiąt uniwersytetów i instytutów polskich (m.in. Uniwersytet Jagielloński, Uniwersytet Warszawski, Uniwersytet Wrocławski, Uniwersytet Łódzki, Instytut Paleobiologii PAN, Instytut Geofizyki PAN, Instytut Oceanologii PAN, Instytut Lotnictwa) i zagranicznych (Universidad de La Frontera, Australian Antarctic Division, The University of Western Ontario, Scott Polar Reaserch Institutue, Universidade de Brasília i wiele innych). Ponadto, na stacji w ciągu ostatnich 5 lat realizowane były 22 projekty naukowców z Chile, Brazylii, Japonii czy Korei Południowej.
(MNiSW)
