W imieniu prezydenta Andrzeja Dudy minister Wojciech Kolarski uczestniczył w uroczystościach upamiętniających 79. rocznicę wyzwolenia niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego i zagłady Auschwitz–Birkenau.
Główne obchody odbyły się w sobotę wieczorem na terenie byłego obozu Auschwitz II–Birkenau. Minister Kolarski oddał hołd pomordowanym przez zapalenie znicza przy Międzynarodowym Pomniku Ofiar Obozu.
Wcześniej przed Ścianą Śmierci złożono wieniec od prezydenta.
W 2005 roku dzień 27 stycznia został ustanowiony przez Organizację Narodów Zjednoczonych Międzynarodowym Dniem Pamięci o Ofiarach Holokaustu.
Podczas II wojny światowej Polska straciła 6 mln obywateli, z czego ponad 3 mln to byli polscy Żydzi. Jako Polacy jesteśmy w szczególny sposób depozytariuszami pamięci o Zagładzie. Wypełniamy zobowiązanie wynikające z tragicznej historii, która rozegrała się na naszych ziemiach, troską otaczając miejsca pamięci, które są świadectwem dla żyjących i przyszłych pokoleń.
Międzynarodowy Dzień Pamięci o Ofiarach Holokaustu
Wicemarszałek Sejmu Włodzimierz Czarzasty wziął udział w obchodach 19. Międzynarodowego Dnia Pamięci o Ofiarach Holokaustu. Uroczystość odbyła pod pomnikiem Bohaterów Getta w Warszawie. W jej trakcie odmówiono modlitwę oraz złożono wieńce.
Podczas obchodów wicemarszałek Czarzasty odczytał list marszałka Sejmu Szymona Hołowni skierowany do uczestników wydarzenia. „Zbrodnia, która została dokonana na Narodzie Żydowskim wciąż poraża swoim ogromem, ale też precyzją planowania tzw. ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej. W zamierzeniach nazistów miała być tak totalna, że nawet po samym procesie unicestwienia ofiar nie mógł pozostać żaden ślad” – napisał marszałek Hołownia.
W przededniu 79. rocznicy wyzwolenia Niemieckiego Nazistowskiego Obozu Koncentracyjnego i Zagłady Auschwitz marszałek Szymon Hołownia podkreślił, że pamięć o Zagładzie „nie może odejść wraz z ostatnimi świadkami, a świadomość rozmiarów tego dramatu jest najważniejsza”. „Nie wolno traktować Holokaustu jako epizodu w historii Polski i świata. Jest niezaprzeczalną częścią dziedzictwa cywilizacji europejskiej. Zarazem stanowi przestrogę do czego może prowadzić nienawiść, banalizacja zła i przyzwolenie na radykalizm. Nie dość przypominania, że w określonych warunkach, to człowiek staje się twórcą systemów życia społecznego i państwowego, które mogą prowadzić do ludobójstwa. Dogłębne zrozumienie tej zasady, budzi zobowiązanie do szacunku dla człowieka, dla życia, jak również otwartego i zdecydowanego przeciwstawiania się wszelkim przejawom nienawiści” – podkreślił w korespondencji Marszałek Sejmu.
Międzynarodowy Dzień Pamięci o Ofiarach Holokaustu został uchwalony przez Zgromadzenie Ogólne ONZ 1 listopada 2005 r. Datę obchodów wyznaczono na 27 stycznia – rocznicę wyzwolenia obozu Auschwitz-Birkenau w 1945 r.
Międzynarodowy Dzień Pamięci o Ofiarach Holokaustu i 79. rocznica wyzwolenia niemieckiego obozu Auschwitz-Birkenau
27 stycznia obchodzimy Międzynarodowy Dzień Pamięci o Ofiarach Holokaustu, ustanowiony przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w 2005 roku, by uczcić pamięć Żydów zamordowanych przez Niemców podczas II wojny światowej. Data święta, wyznaczona na 27 stycznia, upamiętnia wyzwolenie przez oddziały Armii Czerwonej w 1945 r. niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau – obecnie jednego z najważniejszych Miejsc Pamięci o Zagładzie.
Centralne obchody upamiętniające 79. rocznicę wyzwolenia niemieckiego obozu Auschwitz-Birkenau z udziałem byłych więźniów, jak co roku odbyły się na terenie Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau. W uroczystości wziął udział minister kultury i dziedzictwa narodowego Bartłomiej Sienkiewicz.
Muzeum Auschwitz-Birkenau – centralne obchody
Uroczystości upamiętniające rocznicę wyzwolenia niemieckiego obozu Auschwitz-Birkenau rozpoczęły się przy jednym z oryginalnych baraków murowanych na terenie byłego obozu Auschwitz II-Birkenau, który niedawno został poddany konserwacji. Po wygłoszeniu świadectwa Ocalałej z obozu oraz okolicznościowych przemówieniach i podziękowaniu opiekuna Miejsca Pamięci – Piotra Cywińskiego uczestnicy wydarzenia przeszli przed Międzynarodowy Pomnik Ofiar Obozu, gdzie zapalając znicze oddali hołd Ofiarom Zagłady. Wydarzenie zwieńczyła wspólna modlitwa w intencji zgładzonych, ocalonych i o pokój na świecie.
Przewodnim motywem 79. rocznicy w Państwowym Muzeum Auschwitz-Birkenau jest człowiek, czego wizualnym symbolem są twarze ludzi więzionych w Auschwitz uwiecznione na rysunkach wykonanych w czasie istnienia obozu oraz po wojnie.
Likwidacja i wyzwolenie KL Auschwitz
Już od sierpnia 1944 r. do połowy stycznia 1945 r. z KL Auschwitz ewakuowano około 65 tys. więźniów i więźniarek, wśród nich niemal wszystkich przebywających w obozie Polaków, Rosjan i Czechów (ok. 15 tys. osób). Zatrudniono ich w różnych zakładach przemysłowych na terenie Trzeciej Rzeszy. W drugiej połowie 1944 r. władze SS przystąpiły także do zacierania śladów i niszczenia dowodów zbrodni popełnionych w Auschwitz. We wrześniu, październiku i listopadzie zgładzono część więźniów Żydów z tzw. Sonderkommando, zmuszanych do obsługi krematoriów i komór gazowych, którzy byli bezpośrednimi świadkami eksterminacji.
W połowie stycznia 1945 r. Niemcy rozpoczęli ostateczną likwidację obozu. Od 17 do 21 stycznia z KL Auschwitz i jego podobozów w pieszych kolumnach ewakuacyjnych wyprowadzono około 58 tys. więźniów. Zarówno piesze, jak i kolejowe trasy ewakuacyjne usłane zostały tysiącami zwłok więźniów zastrzelonych oraz zmarłych z wycieńczenia lub przemarznięcia. Ocenia się, że w trakcie całej akcji zginęło co najmniej 9 tys. więźniów, choć ich liczba może sięgać nawet 15 tys.
20 stycznia 1945 r. wysadzono krematoria: II i III, a 26 stycznia – znajdujące się dotąd w stanie pełnej zdatności do użytku krematorium V. 23 stycznia podpalono tzw. Kanadę II – kompleks baraków-magazynów z mieniem pozostałym po ofiarach eksterminacji. W niepewnej sytuacji znalazło się blisko 9 tys. więźniów, w większości chorych i skrajnie wyczerpanych, pozostawionych w obozie macierzystym (Stammlager, Auschwitz I), Birkenau (Auschwitz II) i podobozach. Nie nadawali się oni do ewakuacji pieszej, dlatego władze SS dążyły do ich zgładzenia. Pomiędzy wymarszem z obozu ostatnich kolumn ewakuacyjnych, a nadejściem żołnierzy Armii Czerwonej, SS zdążyła wymordować m.in. w podobozach: „Fürstengrube” w Wesołej, „Tschechowitz-Vacuum” w Czechowicach i „Blechhammer” w Blachowni Śląskiej około 700 żydowskich więźniów. Wyzwolenia doczekało ok. 7 tys. więźniów.
Niemiecki nazistowski obóz KL Auschwitz-Birkenau w ciągu niemal pięciu lat istnienia pochłonął około 1,1 mln ofiar z 1,3 mln wszystkich więźniów. Około 90% z nich stanowili Żydzi pochodzący z całej Europy. Śmierć w obozie poniosło także co najmniej 70 tys. Polaków, 20 tys. Romów, 15 tys. jeńców sowieckich oraz 10-15 tys. więźniów innych narodowości.
Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau
Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau, oficjalnie otwarte 14 czerwca 1947 r., zostało utworzone staraniem byłych więźniów, co formalnie potwierdziła ustawa polskiego sejmu z 2 lipca 1947 r. o upamiętnieniu „męczeństwa Narodu Polskiego i innych Narodów”. Organizatorem Muzeum jest Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Miejsce Pamięci obejmuje obszar dwóch zachowanych części obozu Auschwitz I i Auschwitz II-Birkenau. W granicach Muzeum znajdują się poobozowe obiekty i ruiny, włącznie z ruinami komór gazowych i krematoriów, kilkanaście kilometrów obozowego ogrodzenia i dróg wewnętrznych oraz rampa kolejowa w Birkenau.
Zło nie rodzi dobra, ale nie zwycięży dobra
Przewodnim motywem obchodów był człowiek, czego wizualnym symbolem były twarze ludzi więzionych w Auschwitz uwiecznione na rysunkach wykonanych w czasie istnienia obozu oraz po wojnie.
Na początku obchodów rocznicowych głos zabrała Ocalała z Auschwitz Halina Birenbaum.
Halina Birenbaum urodziła się w 1929 r. w Warszawie. W trakcie II wojny światowej została osadzona w getcie warszawskim, a następnie w kilku niemieckich obozach koncentracyjnych. Kolejno na Majdanku, gdzie straciła matkę, Auschwitz-Birkenau, Ravensbrück, a także Neustadt-Glewe. Jej ojciec zginął w Treblince. Spośród wszystkich jej krewnych wojnę przeżył tylko jej brat. W 1947 r. wyjechała do Izraela, gdzie rozwijała twórczość literacką.
– Wzruszona do głębi stoję tu dziś razem z Wami – w miejscu, z którego można było wyjść jako dym z komina. Uroczystość wyzwolenia odbywa się w tym roku przed barakiem numer 27, moim barakiem, gdzie spałam na górnej pryczy naprzeciw drzwi – powiedziała.
– Od mojego wyzwolenia w wieku 15 lat, do dziś obecnych 94 i pół, opowiadam i piszę, opisuję te dzieje, opowiadam w różnych krajach i w różnych językach. Doczekałam wyzwolenia i długiego życia podczas następnych wojen. Boleśnie odczuwam cierpienia i tragedie obecnych wojen, obecnych ludzi. Napad Rosji na Ukrainę. U nas napady terrorystyczne, barbarzyńskie ataki Hamasu i wojna ze wszystkich stron. Padają synowie i córki tych ocalałych nielicznych z Zagłady. Już po odbudowaniu nowego życia, w nowej ojczyźnie Izrael – podkreśliła.
– Zło nie rodzi dobra, ale dobro nie da się zwyciężyć. Świat nie da się zgładzić, nie da się zniszczyć. Musi być czujny, musi być nieobojętny. Jestem pewna, że takim właśnie będzie. Shalom – zakończyła swoje wystąpienie Halina Birenbaum.
Marszałek Senatu RP Małgorzata Kidawa-Błońska na początku swojego wystąpienia powiedziała, że „to miejsce tragicznie wrosło w historię Polski i Europy, będąc niemym świadkiem Zagłady Żydów – Szoa, ludobójstwa Romów z całego kontynentu, miejscem kaźni dziesiątek tysięcy Polaków i obywateli prawie wszystkich europejskich krajów.”
– Powinniśmy przede wszystkim pamiętać, jak doszło do powstania obozów zagłady. Zaczęło się od tego, że ludzie niewystarczająco reagowali na mowę nienawiści, która, jak pokazała historia II wojny światowej, ma niszczącą moc. Można z całą odpowiedzialnością powiedzieć, iż do Auschwitz-Birkenau doprowadziły słowa odbierające człowieczeństwo drugiemu człowiekowi, które przez lata zatruwały serca, umysły i sumienia, i które w końcu zrodziły absolutne zło –mówiła.
– Kolejne pokolenia muszą mówić o tym, co tu się stało, zwłaszcza że obecnie, często przy użyciu nowych technologii, stwarzających poczucie anonimowości, łatwo jest negować i relatywizować tragiczną historię, manipulując faktami, a tym samym mówiąc kłamstwa o ludziach. Niech pamięć o tym, co stało się w obozie Auschwitz-Birkenau, będzie dla każdego z nas zobowiązaniem do budowania świata, w którym miłość zwycięży nienawiść, otwartość i empatia pokonują stereotypy i uprzedzenia, a każdy człowiek będzie szanowany przez innych oraz chroniony przez mądre i skutecznie egzekwowane prawo – podkreśliła Małgorzata Kidawa-Błońska.
Ambasador Izraela dr Yacov Livne swoje wystąpienie rozpoczął od słów: „Stoję tu jako przedstawiciel państwa żydowskiego. Sześć milionów z nas zostało zamordowanych tylko za to, że byliśmy Żydami”. Wymienił także kilkoro członków swojej rodziny zamordowanych w czasie Zagłady.
– Stoję tutaj jako przedstawiciel tych, którzy zostali nazwani „Untermenschen”, ich ciała i godność zostały naruszone, ich życie zabrane, a ich własność zrabowana. Świat z wygody zignorował te prześladowania i rzeź, nie zdając sobie sprawy z niebezpieczeństw wynikających z obojętności – mówił ambasador.
– Pozwolę sobie podkreślić: stoję tutaj jako ambasador kraju, który każdego dnia upewnia się, że drugi Holokaust nigdy więcej się nie wydarzy. Wraz z naszymi partnerami musimy wykazać się mądrością i jednością w świecie, który stał się bardziej niebezpieczny i mniej przewidywalny – powiedział dr Yacov Livne.
Na zakończenie głos zabrał dyrektor Muzeum Auschwitz dr Piotr M. A. Cywiński.
– Wierzyliśmy w świat bardziej sprawiedliwy, bardziej przyjazny i bardziej ludzki. W świat, którego fundamentem staną się prawa Człowieka. Wierzyliśmy w pamięć, żyjąc w czasach powojenności. Dziś widzimy, jak cały nasz świat się zmienia – mówił.
– Wszyscy stoimy na ogromnym zakręcie historii. Oto dziś jedni wyzwoliciele atakują drugich. Gwałcą i mordują. A w Izraelu, w świecie ocalałym z Zagłady, pokoju nie widać nawet na horyzoncie. Rozpaliły się na skalę ogólnoświatową konflikty i wojny. Stworzony po wojnie globalny system bezpieczeństwa jest dziś jedynie swoim własnym cieniem. Europa nie potrafiła zjednoczyć swych wysiłków i ustrzec się przed powrotem antysemityzmu, rasizmu, ksenofobii – powiedział Piotr Cywiński.
– Wierząc, że powojenność nie odeszła w niepamięć, że zbudowana powojenna tożsamość niesie w pamięci tym głośniejsze ostrzeżenia, w czym trudniejszych czasach przyszło nam żyć, musimy dziś głębiej odkryć i zrozumieć, że pamięć i tożsamość są zupełnie nierozłączne. Możemy mieć trudności z przewidywaniem przyszłości. Ale jej tworzenie zaczyna się od decyzji dzisiejszych, każdego z nas – podkreślił.
Druga część obchodów rocznicowych miała miejsce przy Pomniku Ofiar na terenie byłego obozu Auschwitz II-Birkenau, gdzie rabini oraz duchowni różnych wyznań chrześcijańskich odmówili modlitwy, a uczestnicy ceremonii złożyli przy ruinach, upamiętniając wszystkie ofiary Auschwitz.
Wcześniej 27 stycznia Ocalali wraz z dyrekcją oraz pracownikami Miejsca Pamięci Auschwitz złożyli wieńce na dziedzińcu Bloku 11 na terenie byłego obozu Auschwitz I.
Do momentu wyzwolenia terenów obozowych przez żołnierzy Armii Czerwonej, niemieccy naziści zamordowali w Auschwitz ok. 1,1 mln osób, głównie Żydów, a także Polaków, Romów, sowieckich jeńców wojennych oraz ludzi innych narodowości. Dziś dla świata Auschwitz jest symbolem Zagłady i okrucieństw II wojny światowej. W 2005 r. Organizacja Narodów Zjednoczonych uchwaliła dzień 27 stycznia Międzynarodowym Dniem Pamięci o Ofiarach Holokaustu.
