W poniedziałek, 19 kwietnia 2021 r., przypada 78. rocznica wybuchu powstania w getcie warszawskim.
Tego dnia o godz. 12.00 zostaną uruchomione syreny alarmowe, a Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN organizuje z tej okazji akcję społeczno-edukacyjną Żonkile.
W celu upamiętnienia powstania w getcie warszawskim 19 kwietnia o godz. 12.00 na terenie Warszawy zostaną uruchomione syreny alarmowe. Wyemitowany zostanie sygnał dźwiękowy ciągły, trwający 1 minutę.
Akcja Żonkile
Do obchodów 78. rocznicy wybuchu powstania w getcie warszawskim przyłączyło się również Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN. Już po raz dziewiąty organizuje z tej okazji akcję społeczno-edukacyjną Żonkile. Ze względu na pandemię, większość aktywności wokół akcji przenosi się do internetu.
W tym roku do grona ambasadorów akcji Żonkile dołączyli: aktorka Magdalena Boczarska, aktorka Katarzyna Zielińska, wokalistka, autorka tekstów i producentka muzyczna Kayah, aktor Bartosz Bielenia oraz reportażysta Mariusz Szczygieł.
Do akcji Żonkile mogą dołączyć wszyscy, z każdego miejsca na świecie, przypinając wirtualny żonkil, oglądając wideo-spacer, słuchając debaty czy koncertu. Także w przestrzeni miejskiej akcja będzie widoczna, a uczniowie skorzystają ze specjalnie przygotowanych rocznicowych materiałów edukacyjnych.
– Pandemia ogranicza organizację otwartych, dużych spotkań, ale program tegorocznej akcji Żonkile jest bardzo bogaty. Przed nami koncerty, debaty, wykłady, pokazy filmowe skierowane zarówno do młodszej jak i dorosłej publiczności. I choć będziemy w nich mogli uczestniczyć tylko online, to jestem przekonany, że będzie to czas głębokiej refleksji i wspólnego wspomnienia o jednym z dwóch ważnych warszawskich powstań. Dołączmy do akcji Żonkile. Pokażmy, że łączy nas pamięć – mówi Rafał Trzaskowski, prezydent Warszawy.
Dlaczego żonkile są symbolem pamięci o powstaniu? Jednym z ocalałych z getta był Marek Edelman, ostatni dowódca ŻOB. 19 kwietnia, w rocznicę powstania, składał bukiet żółtych kwiatów pod Pomnikiem Bohaterów Getta na Muranowie. Żonkil stał się symbolem szacunku i pamięci o powstaniu. Organizowana przez Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN akcja ma na celu rozpowszechnianie tego symbolu oraz szerzenie wiedzy na temat samego powstania.
Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN – pełny program:
18 kwietnia:
- 18:00, dyskusja na żywo na stronie Facebook Muzeum POLIN
„Jakby wybuchło, to razem ze mną. I tyle”
Sylwia Chutnik, Karolina Szymaniak i Zuzanna Hertzberg porozmawiają o kobietach walczących w powstaniu w getcie warszawskim.
Program obchodów 19 kwietnia 2021:
8:00: premiery materiałów na kanale YouTube: słuchowisk na podstawie opowiadań: „Pamięć drobinek” Zofii Staneckiej oraz „Historia z pewnej ulicy” Justyny Bednarek dla uczniów i uczennic klas 1-3 szkoły podstawowej, filmu „Będę pisać” dla uczniów i uczennic klas 4-6 szkoły podstawowej oraz filmu „Muranów – Dzielnica Północna” dla uczniów i uczennic klas 7-8 szkół podstawowych oraz szkół ponadpodstawowych.
9:30 premiera filmu „Będę pisać” dla uczniów i uczennic klas 4-6 szkoły podstawowej.
11:00 premiera filmu „Muranów – Dzielnica Północna” dla uczniów i uczennic klas 7-8 szkół podstawowych oraz szkół ponadpodstawowych. Filmy edukacyjne będą streamowane na profilu Centrum Edukacyjne oraz w serwisie YouTube.
12:00 transmisja na żywo spod pomnika Bohaterów Getta
O 12.00 w Warszawie na znak pamięci o wydarzeniach z kwietnia 1943 r. zostaną włączone syreny.
15:00 „W sukience i mundurze”
filmowa opowieść o bojowniczkach autorstwa przewodniczki Katarzyny Jankowskiej. Streaming na Facebooku MuzeumPOLIN i w serwisie YouTube
18:00 „Stawiam pomnik tym, którzy zginęli”
Rozmowa Krystyny Budnickiej i Mikołaja Grynberga. Streaming na Facebooku MuzeumPOLIN
20:30 „Córki, matki, robotnice”
Koncert Pawła Szamburskiego i Joanny Halszki Sokołowskiej. Streaming na Facebooku Muzeum POLIN i w serwisie YouTube
Teatry w rocznicę powstania w getcie
Ponad 30 teatrów z całej Polski odpowiedziało na apel Gołdy Tencer – dyrektorki Teatru Żydowskiego w Warszawie, o wspólne upamiętnienie rocznicy wybuchu powstania w getcie warszawskim. 19 kwietnia będą publikowane nagrane przez aktorów interpretacje poezji o Zagładzie, w tym wiersze z tomu „Dzieci getta” Stefanii Ney (Stefanii Grodzieńskiej). Utwory zostaną zamieszczone na profilach FB teatrów biorących udział w projekcie, a Teatr Żydowski będzie emitował zmontowane materiały od 19 kwietnia przez cały tydzień.
Upamiętnienie grupy Oneg Szabat
W 78. rocznicę wybuchu powstania w getcie warszawskim Żydowski Instytut Historyczny w symboliczny sposób uhonoruje grupę Oneg Szabat, która przyczyniła się do ukrycia bezcennego zbioru – tak zwanego Archiwum Ringelbluma. Kolekcja, zawierająca ponad 35 tys. stron dokumentów, na które składają się między innymi akta oficjalnych instytucji, dzienniki, listy oraz zdjęcia, jest wpisana na listę UNESCO „Pamięć Świata” – jako zabytek światowego dziedzictwa. Upamiętnienie Oneg Szabat odbędzie się 19 kwietnia 2021 roku przy ul. Nowolipki 28 – dokładnie w miejscu odnalezienia Podziemnego Archiwum Getta Warszawskiego. Centralnym elementem upamiętnienia jest kopia strony z pamiętnika Dawida Grabera, która wyłania się z pustki. To na niej młody członek grupy Oneg Szabat zapisał w sierpniu 1942 roku swoje wezwania do świata: „To, czego nie mogliśmy wykrzyczeć przed światem, zakopaliśmy pod ziemią”.
Powstanie w getcie warszawskim, które wybuchło 19 kwietnia 1943 roku i trwało do 16 maja. Było największym zbrojnym zrywem Żydów podczas II wojny światowej, a zarazem pierwszym powstaniem miejskim w okupowanej Europie.
Powstanie w getcie warszawskim
1940 r. Niemcy ogrodzili murem część centrum Warszawy i stłoczyli tam prawie pół miliona Żydów ze stolicy i okolic. Uwięzieni w getcie umierali wskutek głodu, chorób, niewolniczej pracy i ginęli w egzekucjach. Latem 1942 r. została zorganizowana Wielka akcja likwidacyjna. Niemcy wywieźli z getta do ośrodka zagłady w Treblince prawie 300 tysięcy Żydów. Wśród tych, którzy pozostali, narodziła się idea zbrojnego oporu. 19 kwietnia 1943 r. dwa tysiące Niemców wkroczyło do getta, by je ostatecznie zlikwidować. Przeciwstawiło się im kilkuset młodych ludzi z konspiracyjnych Żydowskiej Organizacji Bojowej (ŻOB) i Żydowskiego Związku Wojskowego. Powstańcy, pod dowództwem Mordechaja Anielewicza, byli wycieńczeni i słabo uzbrojeni. Wielu wiedziało, że nie mają szans, ale woleli zginąć w walce, by ocalić swoją godność. Przez cztery tygodnie Niemcy równali getto z ziemią, paląc dom po domu. Schwytanych bojowców i mieszkańców zabijali lub wywozili do obozów. 8 maja Anielewicz i kilkudziesięciu powstańców zostali otoczeni i popełnili samobójstwo. Nielicznym Żydom udało się wydostać kanałami z płonącego getta. 16 maja Niemcy na znak zwycięstwa wysadzili Wielką Synagogę przy ul. Tłomackie. Getto warszawskie przestało istnieć.
