Słoń indyjski, słoń afrykański sawannowy i słoń afrykański leśny są już oficjalnie gatunkami zagrożonymi wyginięciem, z czego ostatni – krytycznie.
25 marca 2021 r. Grupa Specjalistów ds. Słoni Afrykańskich (AfESG) przekazała smutną informację o zmianie statusu zagrożenia, która wynika ze stale zmniejszającej się liczebności obu gatunków słoni afrykańskich. Rocznie ginie nawet 20 000 słoni, co daje liczbę 55 dziennie. Okazuje się, że utrata tych wspaniałych, majestatycznych olbrzymów będzie zapewne kwestią czasu.
Według szacunków, niecałe 100 lat temu, bo w 1930 r., w Afryce żyło około 10 milionów słoni. Dziś jest ich już tylko około 400 tysięcy.
Populacja słoni afrykańskich leśnych spadła o ponad 80% w ciągu ostatnich 93 lat, podczas gdy populacja afrykańskich słoni sawannowych zmniejszyła się o co najmniej 60% w ciągu ostatnich 50 lat. Oba gatunki odnotowały gwałtowne spadki populacji od 2008 r. z powodu znacznego wzrostu kłusownictwa, które nadal stanowi wielkie zagrożenie dla tych zwierząt.
Słoń leśny i sawannowy
Grupa Specjalistów ds. Słoni Afrykańskich (AfESG) nie tylko zaktualizowała status gatunków w Czerwonej Księdze Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody (IUCN), lecz także podkreśliła, że naukowcy są zgodni i od teraz będą uznawać słonie afrykańskie sawannowe i słonie afrykańskie leśne za dwa odrębne gatunki (wcześniej uważane za ten sam gatunek – słonia afrykańskiego). Słoń afrykański po raz pierwszy pojawił się na liście gatunków zagrożonych w 1986 r. (wtedy jeszcze jako jeden gatunek) i przez większość czasu był klasyfikowany jako narażony na wyginięcie (VU). Tymczasem słoń indyjski na liście IUCN już od 1986 r. ma status zagrożonego wyginięciem (EN).
Wezwanie do działania
Decyzja ekspertów oznacza, że oba nowo wyróżnione gatunki otrzymały status bardziej zagrożonych niż do tej pory. Słoń afrykański leśny jest obecnie klasyfikowany jako krytycznie zagrożony (CR), a słoń afrykański sawannowy jako zagrożony wyginięciem (EN). W związku ze zmianą statusu tych ikonicznych zwierząt, WWF i WCS (Wildlife Conservation Society) wzywają do wzmożenia działań ochronnych, bardziej skutecznego egzekwowania prawa, zwiększenia wysiłków w działaniach antykłusowniczych, przeciwdziałania nielegalnemu handlowi kością słoniową i zapewnienia ochrony naturalnych siedlisk wszystkich słoni w Afryce, szczególnie dla krytycznie zagrożonego słonia leśnego.
Popyt na kość słoniową
Zgodnie z poprzednią oceną IUCN, pochodzącą z 2008 r., populacja słoni żyjąca w Afryce Środkowej (czyli głównie słoni leśnych, stanowiących około 1/4 wszystkich słoni w Afryce) została sklasyfikowana jako bardziej zagrożona niż słoni sawannowych. Było to częściowo spowodowane tym, że kość słoniowa pochodząca ze słoni leśnych jest twardsza niż ta pochodząca od słoni sawannowych i przez to bardziej ceniona przez azjatyckich rzemieślników, ze względu na możliwość tworzenia szczegółowych i drobnych wzorów.
Wpływ pandemii na zagrożone gatunki
Podczas gdy rządy niektórych krajów, jak np. Chiny, poczyniły wielkie postępy, zamykając wiele rynków handlu kością słoniową na swoim terytorium, w tym zwiększając wysiłki na rzecz egzekwowania prawa, to w dalszym ciągu należy przede wszystkim zmniejszyć popyt na kość słoniową. W niektórych krajach afrykańskich, w związku z pandemią COVID-19, nastąpiło załamanie rynku turystycznego. To z kolei przełożyło się na znaczne ograniczenie dochodów tych państw i zmniejszenie środków na rzecz działań ochronnych (m.in. skutecznego egzekwowania prawa).
Jak uratować słonie?
Biorąc pod uwagę ogólną tendencję spadkową liczebności obu gatunków słoni afrykańskich, wszystkie osoby, organizacje i władze zaangażowane w ich ochronę, muszą zwiększyć swoje wsparcie dla państw, w których występują słonie, aby doprowadzić do ustabilizowania i powolnej odbudowy populacji tych niezwykłych zwierząt. Ponadto konieczne jest zwiększenie międzynarodowych wysiłków na rzecz powstrzymania handlu kością słoniową na każdym etapie, począwszy od lasów i sawann Afryki aż po miejsca na całym świecie, gdzie ostatecznie ona trafia. Biorąc pod uwagę nową klasyfikację IUCN – musimy działać szybko, bo czasu jest coraz mniej.
„Ochrona słoni afrykańskich stanowiła ważną część działań WWF od początku powstania organizacji. Teraz po raz pierwszy oba gatunki zostały sklasyfikowane osobno w Czerwonej Księdze IUCN. Ich nowy status jest pilnym wezwaniem do podjęcia natychmiastowych działań i odpowiedzi na główne zagrożenia dla tych zwierząt. Zróbmy to w trosce o przetrwanie słoni afrykańskich, aby zachować je dla nas i przyszłych pokoleń” – mówi dr Margaret Kinnaird z WWF.
