Minister kultury i dziedzictwa narodowego przekazał, że otwarta wystawa prezentuje znaleziska archeologiczne odkryte przed laty, gdy na Placu Piłsudskiego przeprowadzone były pierwsze badania archeologiczne.
„Prezentujemy kolejną wystawę, która wizualizuje architekturę Pałacu Saskiego, Pałacu Brühla oraz kamienic przy ul. Królewskiej – jak wyglądały kiedyś i jak najprawdopodobniej będą wyglądały po odbudowie. (…) Pałac Saski będzie mówił o polskiej tożsamości, ale także o polskiej współczesności. Będzie otwarty dla wszystkich Polaków” – powiedział wicepremier, minister kultury i dziedzictwa narodowego prof. Piotr Gliński podczas dzisiejszego wernisażu wystawy „Okruchy przeszłości” na Placu Piłsudskiego w Warszawie. Ekspozycja składa się z plansz prezentujących artefakty wydobyte podczas prac archeologicznych, jakie prowadzone były pod dawnym Pałacem Saskim w latach 2006-2008. Wystawa jest eksponowana na ogrodzeniu, za którym ruszyły prace ziemne poprzedzające odbudowę Pałacu Saskiego.
– Chcemy odbudować te budynki w tym samym stylu i materii, a więc z autentycznych historycznych materiałów. To będą piękne budowle, które wypełnią tę przestrzeń i staną się symbolem polskiej tożsamości – powiedział prof. Piotr Gliński.
Szef resortu kultury podziękował wszystkim osobom, które odpowiadają za projekt odbudowy Pałacu Saskiego. Zauważył, że prace przebiegają sprawnie, w związku z czym kolejne etapy są realizowane zgodnie z harmonogramem.
– Zapraszamy tutaj wszystkich, aby zapoznali się z tym, jak przebiega proces odbudowy Pałacu Saskiego. Chcę przypomnieć co w tej chwili, zgodnie z ustawą i wolą Polaków, jest realizowane. Pałac Brühla będzie siedzibą polskiego Senatu. W Pałacu Saskim chcielibyśmy ulokować siedzibę Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego. Reszta zostanie przeznaczona dla kultury i obywateli – zaznaczył minister kultury.
Wicepremier przekazał, że w odbudowanym Pałacu Saskim znajdą się filie Muzeum Historii Polski oraz Zachęty – Narodowej Galerii Sztuki. Wskazał, że będzie to miejsce otwarte dla organizacji pozarządowych, warszawiaków i wszystkich przyjezdnych.
– Będzie to miejsce kultury i pamięci historycznej. Przypominam, że właśnie tutaj mieszkał Fryderyk Chopin, tutaj mieściło się też Biuro Szyfrów. To miejsce wyjątkowe, w którym oprócz opowieści o Chopinie i polskich szyfrantach, będziemy również snuli opowieści o innych najważniejszych postaciach polskiej historii m.in. o Marii Skłodowskiej – Curie. Myślimy też nad tym, aby w Pałacu Saskim znalazła się przestrzeń dla małych księgarni – instytucji kultury, które giną i których funkcjonowanie musimy podtrzymać – podkreślił prof. Piotr Gliński.
Po uroczystości otwarcia wystawy wicepremier, minister kultury i dziedzictwa narodowego prof. Piotr Gliński obejrzał ekspozycję oraz teren prac ziemnych poprzedzających odbudowę Pałacu Saskiego. Dzięki specjalnym wizjerom umieszczonym na ogrodzeniu postęp prac na bieżąco obserwować może każda osoba przechodząca przez Plac Piłsudskiego.
O wystawie
Wystawa „Okruchy przeszłości” jest prezentowana na ogrodzeniu terenu inwestycji dotyczącej odbudowy Pałacu Saskiego, Pałacu Brühla oraz kamienic przy ul. Królewskiej w Warszawie. Składa się z wielkoformatowych plansz prezentujących artefakty wydobyte podczas prac archeologicznych, które prowadzone były pod dawnym Pałacem Saskim w latach 2006-2008. Są to przede wszystkim przedmioty codziennego użytku, które zostały odnalezione podczas prac wykopaliskowych. Zdjęciom towarzyszy opowieść o historii zabudowań zachodniej pierzei Placu Piłsudskiego – roli Pałacu Saskiego na przestrzeni dziejów, burzliwym przemianom społecznym i gospodarczym, jakie przetoczyły się przez ziemie polskie, a także symbolicznemu znaczeniu tego fragmentu Warszawy.
Wystawa została przygotowana w trzech wersjach językowych: polskiej, angielskiej oraz ukraińskiej. Ekspozycja została dostosowana do potrzeb osób z niepełnosprawnościami, przede wszystkim osób z dysfunkcją wzroku – na planszach wystawy umieszczono specjalne oznaczenia oraz treści zapisane alfabetem Braille’a naprowadzające osoby niewidome i niedowidzące na możliwość skorzystania z dostępu do wystawy za pomocą popularnej aplikacji Seeing Assistant Home.
Pałac Saski – rys historyczny i odbudowa
Pałac Saski wybudowano na polecenie króla Augusta II Sasa. Powstał w wyniku rozbudowy XVII-wiecznego pałacu Jana Andrzeja Morsztyna. Pracami kierowali Carl Friedrich Poppelmann i Joachim Daniel Jauch, zaś autorem dekoracji pałacu był Louis de Silvestre. Przebudowany pałac tworzył jedno z założeń urbanistycznych Osi Saskiej ciągnącej się od Krakowskiego Przedmieścia do Koszar Mirowskich. Po śmierci Augusta III Sasa w 1763 roku pałac utracił status rezydencji królewskiej i podupadał. Sasi wynajmowali pomieszczenia pałacowe na mieszkania i biura. Na początku XIX w. w prawym skrzydle Pałacu Saskiego mieszkał Fryderyk Chopin wraz z rodziną.
Budynek został częściowo zniszczony w czasie powstania listopadowego. W 1837 roku Pałac Saski został kupiony przez rosyjskiego kupca Jana Skwarcowa, który zlecił gruntowną przebudowę gmachu w stylu klasycystycznym według projektu Adama Idźkowskiego. To on stworzył Pałac Saski w najbardziej znanym kształcie – w miejscu rozebranej środkowej części kompleksu wstawiono charakterystyczną kolumnadę w stylu korynckim. W 1864 roku spadkobiercy Skwarcowa sprzedali pałac carskiej armii, która do 1915 roku zajmowała budynek jako siedzibę rosyjskiego Dowództwa III Warszawskiego Okręgu Wojskowego.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w Pałacu Saskim został ulokowany Sztab Generalny Wojska Polskiego. W 1923 roku przed budynkiem ustawiono pomnik księcia Józefa Poniatowskiego, a dwa lata później pod kolumnadą w centralnym punkcie pałacu umieszczono Grób Nieznanego Żołnierza. W 1928 roku plac Saski przemianowano na plac Marszałka Józefa Piłsudskiego. W latach 30. XX wieku Pałac Saski był siedzibą Biura Szyfrów, z którym współpracowali Marian Rejewski, Jerzy Różycki i Henryk Zygalski. To właśnie w budynku Pałacu Saskiego złamano kod Enigmy.
Podczas II wojny światowej budynek przejął sztab hitlerowski. Pałac Saski zajmował Wehrmacht, a Pałac Brühla był siedzibą gubernatora dystryktu warszawskiego Ludwika Fischera. Po upadku powstania warszawskiego gmach Pałacu Saskiego został wysadzony w powietrze przez żołnierzy niemieckich. Ładunków wybuchowych nie podłożono jedynie pod fragmentem kolumnady – w miejscu Pomnika Nieznanego Żołnierza.
Spółka celowa Pałac Saski została powołana zgodnie z zapisami Ustawy z 11 sierpnia 2021 r. o przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie odbudowy Pałacu Saskiego, Pałacu Brühla oraz kamienic przy ul. Królewskiej w Warszawie. Odbudowa Pałacu Saskiego stanowi realizację deklaracji Prezydenta RP Andrzeja Dudy z 11 listopada 2018 r., która zakończyła wieloletnią debatę publiczną nad potrzebą odbudowy historycznych gmachów przy pl. Piłsudskiego. Odbudowane gmachy będą dopełnieniem odbudowy zniszczonej w czasie II wojny światowej stolicy, a w konsekwencji symbolem umocnienia jedności wspólnoty obywatelskiej.
