Komisja Europejska rozpoczęła konsultacje w sprawie populacji wilków w Europie.
Do 22 września 2023 roku zaproszone przez KE społeczności lokalne, naukowcy i naukowczynie oraz inne zainteresowane strony powinny przedstawić dane na temat populacji tego gatunku.
– Skupienie watah wilków w niektórych regionach Europy stało się realnym zagrożeniem dla zwierząt gospodarskich i potencjalnie także dla ludzi. Wzywam władze lokalne i krajowe do podjęcia działań tam, gdzie jest to konieczne. Rzeczywiście obecne prawodawstwo UE już im to umożliwia – powiedziała Ursula von der Leyen, Przewodnicząca Komisji Europejskiej.
Zdaniem KE powrót wilka do obszarów Unii Europejskiej, w których był on nieobecny przez dłuższy czas, coraz częściej prowadzi do konfliktów z lokalnymi społecznościami rolniczymi i łowieckimi, zwłaszcza w miejscach, w których nie zastosowano odpowiednich środków mogących zapobiec atakom na zwierzęta.
– Fundacja WWF Polska we współpracy z RDOŚ-ami, co roku przygotowuje listy hodowców, do których przed rozpoczęciem sezonu pasterskiego są przekazywane specjalne grodzenia elektryczne. W przypadku szkody wyrządzonej przez gatunek chroniony, w tym przypadku wilka, poszkodowany może ubiegać się o odszkodowania ze Skarbu Państwa – komentuje Rafał Rzepkowski, specjalista ds. ochrony gatunków z Fundacji WWF Polska.
Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska może wydać zgodę na płoszenie i odstraszanie zbytnio zbliżającego się osobnika. W ściśle określonych sytuacjach, w których nie ma alternatywy np. w przypadku całkowitej nieskuteczności odstraszania, ciężkiej choroby zwierzęcia itp. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska może wydać zgodę na eliminację – środek ten zawsze powinien być jednak traktowany jako ostateczność. Zdrowe osobniki, z reguły nie mają żadnego powodu, by atakować człowieka. Od II Wojny Światowej w Polsce nie odnotowano żadnego przypadku zagryzienia człowieka przez wilka.
Jako gatunek rodzimy, wilk jest integralnym elementem dziedzictwa przyrodniczego Europy. Odgrywa ważną i pozytywną rolę w jej ekosystemach. Jeden z najpopularniejszych i najbardziej krzywdzących stereotypów mówi o tym, że wilk jest szkodnikiem, jednak korzyści z działalności wilka są ogromne. Reguluje on populację zwierzyny płowej, której niekontrolowany rozród powoduje znaczne szkody w lasach (zarówno dzikich, jak i gospodarczych). Szacuje się, że leśnicy wydają rocznie ok. 100-150 mln złotych na ochronę lasów przed zwierzętami roślinożernymi. Ich zbyt intensywne żerowanie w jednym miejscu zubaża bioróżnorodność lasu i negatywnie wpływa na wiele gatunków. Wilki zmuszają stada jeleniowatych i innych zwierząt kopytnych do migracji. Dodatkowo eliminują słabe osobniki co wzmacnia zdrowie całego stada i zapobiega rozprzestrzenianiu groźnych chorób. Wilk jest przy tym bardzo pracowity, ponieważ tylko jedno na dziesięć polowań kończy się powodzeniem w przypadku jeleniowatych i jedno na pięć w przypadku dzików. Resztki, jakie pozostawia wilk, pomagają przetrwać innym zwierzętom.
Wilki, podobnie jak inne duże drapieżniki w Polsce, mają coraz mniej miejsca do życia przez działalność człowieka. Zabieramy im ich domy dziwiąc się jednocześnie, że zwierzęta te coraz częściej pojawiają się pod naszymi osadami. Kolejne autostrady, osiedla, przecinanie lasów drogami i brak wiedzy na temat zwyczajów wilków prowadzą do niepotrzebnych konfliktów. Większości z nich można skutecznie przeciwdziałać. Wilk nie z własnej woli coraz częściej jest sąsiadem człowieka.
Wilki w Europie
Wzrost populacji drapieżników może skutkować zmianą statusu ochrony tych zwierząt na obszarze Unii Europejskiej. Na razie trwa gromadzenie danych.
Powrót wilka do regionów UE, w których jest on od dawna nieobecny, w coraz większym stopniu prowadzi do konfliktów z lokalnymi społecznościami rolniczymi i myśliwskimi, zwłaszcza tam, gdzie środki zapobiegające atakom na zwierzęta gospodarskie nie są szeroko wdrażane.
Komisja rozpoczyna dziś nowy etap prac nad sprostaniem wyzwaniom związanym z powrotem wilków.
Komisja zaprasza społeczności lokalne, naukowców i wszystkie zainteresowane strony do przedłożenia do 22 września 2023 r. aktualnych danych na temat populacji wilków i jej skutków. Prosimy o wykorzystanie następującego adresu e-mail (aktywnego od popołudnia): EC-WOLF-DATA-COLLECTION@ec.europa.eu.
Na podstawie zgromadzonych danych Komisja podejmie decyzję w sprawie wniosku w sprawie zmiany, w stosownych przypadkach, statusu ochrony wilka w UE oraz aktualizacji ram prawnych, aby w razie potrzeby wprowadzić większą elastyczność w świetle ewolucji tego gatunku.
Będzie to uzupełnieniem obecnych przewidzianych w przepisach UE możliwości podejmowania działań przez władze lokalne i krajowe w razie potrzeby oraz zapewni znaczne finansowanie unijne na te środki, jak wyszczególniono we wspólnym piśmie wysłanym przez komisarza Sinkevičiusa i komisarza Janusza Wojciechowskiegodo wszystkich unijnych ministrów rolnictwa i środowiska w listopadzie 2021 r. Niektóre środki okazały się skuteczne w zapobieganiu ryzyku drapieżnictwa lub jego znacznemu ograniczaniu, jeżeli są właściwie wdrażane i dostosowane do konkretnego kontekstu, w którym są stosowane.
Przeprowadzony przez Komisję przegląd danych naukowych dotyczących wilka w UE stanowi integralną część dogłębnej analizy, którą Komisja prowadzi w odpowiedzi na rezolucję Parlamentu Europejskiego z 24 listopada 2022 r. W kwietniu 2023 r. Komisja rozpoczęła gromadzenie danych od grup ekspertów i kluczowych zainteresowanych stron, a także danych zgłoszonych przez organy krajowe na podstawie obowiązujących przepisów unijnych i międzynarodowych. Dane te nadal jednak nie dają Komisji pełnego obrazu sytuacji wystarczającej do opracowania dalszych działań, a Komisja rozszerza dziś zakres niniejszych konsultacji.
Kontekst ogólny
Komisja zdaje sobie sprawę, że powrót wilka do regionów UE, w których był on przez długi czas nieobecny, może prowadzić do konfliktów z lokalnymi społecznościami rolniczymi i łowieckimi, zwłaszcza tam, gdzie środki zapobiegające atakom na zwierzęta gospodarskie nie są szeroko wdrażane.
Jako gatunek rodzimy wilk stanowi nieodłączny element dziedzictwa naturalnego Europy i odgrywa ważną rolę w jej ekosystemach. Zgodnie z dyrektywą siedliskową większość populacji wilków w Europie korzysta ze ścisłej ochrony, z możliwością odstępstwa. System ten wdraża wymogi międzynarodowej konwencji berneńskiej o ochronie gatunków dzikiej flory i fauny europejskiej oraz ich siedlisk, której stronami są UE i państwa członkowskie.
Unijne i regionalne platformy na rzecz współistnienia umożliwiają zainteresowanym stronom promowanie sposobów minimalizowania konfliktów między interesami ludzkimi a obecnością gatunków dużych drapieżników poprzez wymianę wiedzy i współpracę w sposób otwarty, konstruktywny i oparty na wzajemnym szacunku. Ponadto zgodnie z dyrektywą siedliskową państwa członkowskie mogą pod pewnymi warunkami odstąpić od zakazów systemu ścisłej ochrony, w tym w celu ochrony interesów społeczno-gospodarczych.
