Unia Europejska. Koniec z plastikowymi sztućcami i słomkami

Sprzedaż jednorazowych sztućców, patyczków do uszu, słomek i mieszadełek z plastiku zostanie zakazana w 2021 roku.

• 90% zebranych i przetworzonych plastikowych butelek jeszcze przed 2029 r.
• Bardziej rygorystyczne stosowanie zasady, wedle której zanieczyszczający płaci.

Parlament zatwierdził zakaz sprzedaży wyrobów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych, takich jak talerze, sztućce, słomki i patyczki do uszu.

Porozumienie zawarte w sprawie projektu dyrektywy między Parlamentem i Radą UE poparło 560 posłów, 35 było przeciw, a 28 wstrzymało się od głosu.

Do 3 lipca producenci muszą opróżnić magazyny z plastikowych produktów.

Następujące produkty jednorazowego użytku wykonane z tworzywa sztucznego zostaną od 2021 roku objęte zakazem sprzedaży w UE:

• Sztućce (widelce, noże, łyżki i pałeczki)
• Talerzyki i inne naczynia
• Słomki do napojów
• Patyczki do uszu
• Rączki do balonów
• Tworzywa sztuczne ulegające oksydegradacji i pojemniki do żywności oraz styropianowe kubeczki

Nowe docelowe normy dla recyklingu i większa odpowiedzialność producentów

Państwa członkowskie będą miały czas do 2029 r. na osiągniecie poziomu 90 % recyklingu plastikowych butelek. Nowe butelki będą też musiały być wytwarzane przynajmniej w 25 % z materiału pochodzącego z recyklingu przed 2025 r. Do 2030 r. odsetek ten powinien sięgnąć 30 %.

Porozumienie rozszerza również stosowanie zasady „zanieczyszczający płaci”. Dotyczy ona w szczególności producentów wyrobów tytoniowych (filtry stosowane w papierosach zawierają octan celulozy, który nie ulega biodegradacji). Będzie też miała zastosowanie do sieci rybackich wykonywanych z tworzyw sztucznych, aby producenci, a nie rybacy, ponosili koszty zbierania sieci utraconych na morzu.

Informacja o negatywnym wpływie produktu na środowisko naturalne powinna być zdaniem posłów obowiązkowo umieszczana na etykietach, aby uświadomić użytkownikom negatywne skutki wyrzucania gdzie indziej niż do kosza niedopałków papierosów z filtrami, plastikowych kubków, nawilżanych chusteczek czy serwetek higienicznych.

Posłanka sprawozdawczyni, Frédérique Ries (ALDE, Belgia), powiedziała: „Przepisy te zmniejszą rachunki za szkody dla środowiska o 22 mld euro, czyli o szacunkowy koszt zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi, jaki ponieślibyśmy w Europie do 2030 r.

„Unia ma teraz wreszcie model rozwiązań prawnych, którego należy bronić i który trzeba promować na poziomie międzynarodowym, biorąc pod uwagę globalny charakter problemu zanieczyszczenia mórz przez tworzywa sztuczne. Jest to niezbędne dla naszej planety”.

Nierówna wojna z plastikiem

Walka z plastikiem w Unii Europejskiej przybrała na sile od 2018 r. Wówczas 4 lipca wszedł w życie tzw. Pakiet odpadowy. Marzec 2019 r przyniósł zatwierdzenie przez Parlament Europejski Dyrektywy Plastikowej (The Single- Use Plastics Directive).

Pakiet odpadowy to nowe obowiązki dla krajów członkowskich w zakresie gospodarowania i utylizacji odpadów, wprowadza także nowe poziomy recyklingu:

55% do 2025r.,
60% do 2030r.,
65% do 2035r.

Dyrektywa plastikowa to szereg przepisów, stopniowy wycofujących nieprzetwarzalny plastik z produkcji na terenie UE.  Oto jej najważniejsze założenia: 

• od 2021 r. zakaz wprowadzania do obrotu 10 plastikowych produktów jednorazowego użytku  – patyczki higieniczne, sztućce (widelce, noże, łyżki, pałeczki), talerze, słomki, mieszadełka do napojów, patyczki do balonów, pojemniki do żywności i styropianowe kubeczki;
• od 2025 r. nakrętki i wieczka plastikowe będzie można wprowadzić  do obrotu tylko pod warunkiem, że będą one przymocowane na stałe do butelek i pojemników;
• od 2025 r. wszystkie butelki plastikowe muszą być wykonane w minimum 25% z materiału pochodzącego z recyklingu, a od 2030 r. – w 30%;
• do 2025 r. poziom zbiórki i recyklingu plastikowych butelek na napoje jednorazowego użytku ma wynieść  77%, a do 2029 r. – 90%.

Nie przetwarzasz – zapłacisz!

To nie jedyne zmiany związane z ograniczaniem użycia  plastiku. Już od jutra od każdego kilograma tworzywa, którego nie poddano przetworzeniu, państwo członkowskie będzie musiało zapłacić 80 eurocentów podatku. Wpływy z opłaty, mają wesprzeć budżet Wieloletnich Ram Finansowych i Funduszu Odbudowy po pandemii koronawirusa (tzw. Next Generation EU).

“W Polsce mówi się też powoli o wprowadzeniu powszechnego systemu kaucyjnego dla butelek plastikowych, bez którego osiągnięcie celu selektywnej zbiórki plastikowych butelek na poziomie 77% byłoby niemożliwe. Taki system działa z powodzeniem w 10-ciu krajach UE. Na sąsiadującej z nami Litwie udaje się dzięki niemu zebrać z rynku 90% szklanych i plastikowych butelek. Nie ma powodów dla których nie mogłoby i nam się udać” – mówi Ewa Chodkiewicz, z WWF Polska.
Średni poziom zbiórki w 10 krajach: w Chorwacji, Danii, Estonii, Finlandii, Niemczech, Holandii, Norwegii, Szwecji, Islandii i na Litwie kształtuje się na poziomie 91%.

Ponad 80% odpadów w morzach stanowią tworzywa sztuczne

Według Komisji Europejskiej ponad 80% odpadów w morzach stanowią tworzywa sztuczne. Produkty objęte nowymi przepisami stanowią 70% wszystkich odpadów morskich. Tworzywa sztuczne gromadzą się w morzach, oceanach i na plażach, w UE i na świecie, z powodu powolnego tempa ich rozkładu. Pozostałości tworzyw sztucznych znajdowane są w organizmach morskich takich jak żółwie, foki, wieloryby i ptaki, także w organizmach ryb i skorupiaków, a zatem w łańcuchu pokarmowym człowieka.

Różne środki w odniesieniu do różnych produktów

Po tym jak w 2015 r. zostały wprowadzone uregulowania dotyczące plastikowych toreb, 72 proc. Europejczyków stwierdziło, że ograniczyło korzystanie z takich toreb (wg Eurobarometru). Obecnie UE kieruje swoją uwagę na 10 produktów z tworzyw sztucznych przeznaczonych do jednorazowego użytku i na narzędzia połowowe – wszystko to łącznie stanowi 70 proc. odpadów morskich w Europie. Nowe przepisy wprowadzą:

• Zakaz stosowania tworzyw sztucznych w niektórych produktach: W przypadku gdy istnieją dla nich łatwo dostępne i przystępne cenowo zamienniki, produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych zostaną objęte zakazem wprowadzania do obrotu. Zakaz będzie miał zastosowanie do plastikowych patyczków kosmetycznych, sztućców, talerzy, słomek, mieszadełek do napojów i patyczków do balonów – wszystkie te przedmioty będą musiały być produkowane wyłącznie z bardziej zrównoważonych materiałów. Jednorazowe opakowania na napoje wykonane z tworzywa sztucznego będą dopuszczane na rynek tylko, jeśli ich nakrętki i pokrywki pozostają do nich przymocowane.
• Cele dotyczące ograniczenia korzystania z niektórych plastikowych produktów: Państwa członkowskie będą musiały ograniczyć korzystanie z plastikowych pojemników na żywność i kubków na napoje. Mogą to uczynić poprzez ustanowienie krajowych limitów, zapewnienie dostępności produktów zamiennych w punktach sprzedaży lub zagwarantowanie, że jednorazowe produkty z tworzyw sztucznych nie będą oferowane bezpłatnie.
• Obowiązki nałożone na producentów: Producenci będą częściowo pokrywać koszty gospodarowania odpadami i ich usuwania, a także koszty działań informacyjnych dotyczących pojemników na żywność, opakowań (np. na chipsy i słodycze), pojemników i kubków na napoje, wyrobów tytoniowych z filtrami (niedopałki papierosów), nawilżonych chusteczek, balonów i lekkich plastikowych toreb. Przemysł otrzyma również zachęty do opracowywania zamienników tych produktów, które będą mniej zanieczyszczały środowisko.
• Cele w zakresie zbierania butelek: Państwa członkowskie będą zobowiązane zadbać do 2025 r. o to, aby 90 proc. jednorazowych butelek na napoje z tworzyw sztucznych było zbierane, na przykład poprzez systemy kaucji.
• Wymogi dotyczące oznakowania: Niektóre produkty będą wymagały jasnego, zestandaryzowanego oznakowania wskazującego, w jaki sposób powinny być składowane odpady, i informującego o szkodliwym wpływie produktu na środowisko oraz o obecności w produkcie tworzyw sztucznych. Dotyczy to podpasek higienicznych, nawilżonych chusteczek i balonów.
• Działania informacyjne: Państwa członkowskie będą zobowiązane do uświadamiania konsumentom negatywnego wpływu zaśmiecania otoczenia jednorazowymi produktami z tworzyw sztucznych i narzędziami połowowymi, jak również do informowania ich o dostępnych systemach wielokrotnego używania i możliwościach gospodarowania odpadami w odniesieniu do wszystkich tych produktów.

Jeśli chodzi o narzędzia połowowe, które stanowią 27 proc. wszystkich odpadów plażowych, Komisja zamierza uzupełnić obecne ramy polityki o systemy odpowiedzialności producenta za narzędzia połowowe składające się w części z tworzyw sztucznych. Producenci narzędzi połowowych z tworzyw sztucznych będą zobowiązani do pokrycia kosztów zbiórki odpadów z portowych urządzeń odbiorczych oraz kosztów ich transportu i przetwarzania. Będą również pokrywać koszty działań informacyjnych.

Proponowana dyrektywa przyniesie zarówno korzyści środowiskowe, jak i gospodarcze. Nowe środki pozwolą na przykład:

• zapobiec emisji 3,4 mln ton ekwiwalentu dwutlenku węgla;
• zapobiec szkodom w środowisku, których koszt stanowiłby do 2030 r. równowartość 22 mld euro;
• zaoszczędzić szacowane 6,5 mld euro w wydatkach konsumenckich.

Plastik – wyzwanie XXI wieku

Plastik jest obecny wszędzie: w powietrzu, którym oddychamy, w wodzie, którą pijemy, a nawet w organizmach  które teraz także w stworzeniach, które żyją z dala od ludzkiej cywilizacji. Mikroplastik odnaleziono w Rowie Mariańskim, w arktycznym lodzie, w wodzie, piwie, w ludzkim kale, a ostatnio – jak donosi brytyjski “The Guardian” – także w łożysku nienarodzonych jeszcze dzieci⁵.  Na przestrzeni ostatnich 65 lat produkcja plastiku na świecie wzrosła z 2 milionów do 348 milionów ton rocznie.

Każdego roku co najmniej 8 milionów ton plastiku wycieka do oceanu światowego – to ekwiwalent wyrzucania jednej śmieciarki pełnej plastiku do oceanu co minutę. Jeśli nie podejmiemy żadnych działań a produkcja plastiku będzie wzrastać to będą już dwie śmieciarki w 2030 i cztery w 2050. Najlepsze dostępne dane mówią że dziś w oceanie mamy ponad 150 milionów ton plastiku, a rocznie przez plastikowe odpady traci życie STO MILIONÓW ssaków morskich.  

Przez swoją trwałość w środowisku oraz skalę w jakiej występuje, zanieczyszczenie plastikiem zostało przez ONZ nazwane jednym z największych wyzwań XXI wieku.