Prokurator ma obowiązek udostępnić akta podejrzanemu, wobec którego złożył do sądu wniosek o zastosowanie tymczasowego aresztowania (w części zawierającej treść dowodów dołączonych do wniosku).
W takiej sytuacji nie ma możliwości odmowy udostępnienia akt (art. 156 § 5a kpk). Kończąc postępowanie, prokurator ma obowiązek udostępnić całość akt każdemu podejrzanemu (art. 321 kpk).
Dziwne jest to, że Prokuratura powinna Rubcowi odmówić dostępu na podstawie art. 156 k.p.k. Chodzi o ochronę ważnego interesu państwa. Dlaczego tego nie zrobiono?
Prok. Przemysław Nowak, Rzecznik Prasowy Prokuratury Krajowej (pisownia oryginalna):
„W związku z artykułem w jednym z pisowskich tworów, pt. „Szpieg zajrzał w akta” uprzejmie informuję, że Lubelski Wydział Zamiejscowy Departamentu do Spraw Przestępczości Zorganizowanej i Korupcji w Lublinie prowadził postępowanie przeciwko Pablo G. Y. vel Pavel Rubcow, podejrzanemu o popełnienie przestępstwa szpiegostwa (art. 130 § 2 kk).
W dniu 9 sierpnia 2024 r. skierowano w tej sprawie akt oskarżenia.
Obligatoryjne udostępnienie akt osobie tymczasowo aresztowanej (art. 156 § 5a kpk)
W toku postępowania przygotowawczego wobec podejrzanego Pablo G. Y. vel Pavel R. stosowano tymczasowe aresztowanie (w okresie od 2 marca 2022 r. do 31 lipca 2024 r.).
Zgodnie z art. 156 § 5a kpk „w razie złożenia w toku postępowania przygotowawczego wniosku o zastosowanie albo przedłużenie tymczasowego aresztowania podejrzanemu i jego obrońcy udostępnia się niezwłocznie akta sprawy w części zawierającej treść dowodów dołączonych do wniosku”.
Udostępnienie akt podejrzanemu, wobec którego zastosowano tymczasowe aresztowanie, jest więc kodeksową zasadą. Nie ma żadnej prawnej możliwości odmowy udostępnienia akt podejrzanemu, wobec którego złożono wniosek o tymczasowe aresztowanie. W szczególności w takiej sytuacji nie znajduje zastosowania art. 156 § 5 kpk, przewidujący możliwość odmowy z uwagi na „ochronę ważnego interesu państwa” (wobec podejrzanych odpowiadających z wolnej stopy).
Konieczność udostępnienia akt jest więc konsekwencją złożenia wniosku o zastosowanie, a następnie przedłużenie tymczasowego aresztowania.
Końcowe zaznajomienie z aktami (art. 321 kpk)
Nadto podejrzany lub jego obrońca mają prawo złożyć wniosek o „końcowe zaznajomienie z materiałami postępowania” (art. 321 kpk). Wówczas, gdy istnieją podstawy do zamknięcia śledztwa, prokurator ma obowiązek udostępnienia akt podejrzanemu i obrońcy. Udostępnienie całości akt jest w takiej sytuacji obligatoryjne i przepisy nie przewidują możliwości odmowy. Wynika to również wprost z treści art. 156 § 5 kpk („Z chwilą powiadomienia podejrzanego lub obrońcy o terminie końcowego zaznajomienia z materiałami postępowania przygotowawczego pokrzywdzonemu, jego pełnomocnikowi lub przedstawicielowi ustawowemu nie można odmówić udostępnienia akt”).
W niniejszej sprawie wniosek o „końcowe zaznajomienie” został złożony jeszcze w 2022 r., a następnie został powtórzony. Akta sprawy zostały udostępnione w dniu 16 lipca 2024 r. i w dniach następnych. W tym czasie prokurator nie wiedział, iż pod koniec lipca powstaną przyczyny uzasadniające uchylenie tymczasowego aresztowania (art. 253 § 1 kpk), co nastąpiło w dniu 31 lipca 2024 r.
Z powyższych regulacji wynika, iż każdy podejrzany ma prawo zapoznać się z aktami. Wyjątkowo, w toku postępowania przygotowawczego, można odmówić tego prawa podejrzanemu pozostającemu na wolności. Nie można odmówić udostępnienia akt podejrzanemu, wobec którego zastosowano tymczasowe aresztowanie. Po skierowaniu aktu oskarżenia do sądu każdy oskarżony ma nieograniczony dostęp do akt.
O tych zasadach, w tym o konieczności udostępniania akt każdemu oskarżonemu, wiedzą organy (Policja, służby) współpracujące z prokuraturą i przekazujące do akt śledztwa materiał dowodowy, w tym uzyskany w trybie czynności niejawnych. W konsekwencji do materiału dowodowego nie są przekazywane informacje ujawniające „techniki operacyjne” i inne dane, z którymi podejrzani lub oskarżeni nie powinni zostać zaznajomieni. Tak było również w niniejszej sprawie.”
