24 lutego 2022 r. rosyjskie wojsko zaatakowało Ukrainę.
Do Polski zaczęli masowo napływać uchodźcy wojenni, przeważnie kobiety i dzieci. Jednostki samorządu terytorialnego wszystkich poziomów zaangażowały się w niesienie pomocy zarówno Ukrainkom i Ukraińcom poszukującym schronienia w naszych Polsce, jak i bratnim i siostrzanym samorządom z Ukrainy.
Wraz z rozpoczęciem wojny tysiące Ukraińców skierowało się do zachodnich granic swego państwa. Według danych UNHCR do 19 kwietnia Ukrainę opuściło 5034 tys. osób, z czego 2825 tys. udało się do Polski.
Przeważająca większość Ukraińców zdecydowała się zatrzymać na dłużej w największych polskich ośrodkach miejskich, w tym przede wszystkim w obszarach metropolitalnych należących do UMP. W marcu 2022 r. nasze miasta i otaczające je gminy gościły prawie 70% spośród wszystkich obywateli Ukrainy, którzy przyjechali do Polski po 24 lutego.
Ukrainki i Ukraińcy spotkali się z gościnnym przyjęciem mieszkańców naszego kraju. Jak pokazało badanie przeprowadzone w kwietniu ubiegłego roku przez Unię Metropolii Polskich wśród mieszkańców 12 największych polskich miast aż 67% z nich zaangażowało się w niesienie pomocy uchodźcom z Ukrainy. Mieszkańcy najczęściej pomagali poprzez przekazywanie żywności; pomoc rzeczową oraz finansową (wpłata datku na zbiórkę dla uchodźców), a także gościli uchodźców z Ukrainy w swoich domach.
W pomoc uchodźcom wojennym zaangażowały się także samorządy, w tym wszystkie Miasta członkowskie Unii Metropolii Polskich (Białystok, Bydgoszcz, Gdańsk, Katowice, Kraków, Lublin, Łódź, Poznań, Rzeszów, Szczecin, Warszawa i Wrocław). We wszystkich powstały interwencyjne punkty noclegowe oraz punkty pierwszego kontaktu świadczące pomoc psychologiczną i językową. Powstały też specjalne numery kontaktowe, pod którymi wolontariusze udzielali informacji w zakresie spraw socjalno-bytowych, wsparcia psychologiczno-medycznego oraz pomocy prawnej. Organizowano zbiórki na rzecz mieszkańców Ukrainy. Miasta Unii Metropolii Polskich zaangażowały się także pomoc dla bratnich i siostrzanych samorządów z Ukrainy organizując najpierw transporty humanitarne, a następnie przekazując sprzęt niezbędny do świadczenia usług publicznych w zrujnowanych wojną ukraińskich miastach.
Pomoc, jaką polskie samorządy i ich mieszkańcy nieśli i niosą uchodźcom wojennym została doceniona przez władze Ukrainy. Rzeszów został – jako pierwsze miasto na świecie – uhonorowane przez prezydenta Ukrainy Wołodymyra Zełenskiego tytułem Miasta – Ratownika. Nadając Rzeszowowi tytuł Miasta – Ratownika prezydent Ukrainy, w swoim przemówieniu wymienił także W swoim przemówieniu prezydent Ukrainy wymienił także 18 innych polskich miast szczególnie zasłużonych w niesieniu pomocy dla swoich partnerów z Ukrainy: Warszawę, Kraków, Łódź, Poznań, Wrocław, Gdańsk, Bydgoszcz, Toruń, Lublin, Katowice, Opole, Szczecin, Gorzów Wielkopolski, Zieloną Górę, Rzeszów, Białystok, Olsztyn i Kielce. Jak do tej pory tytuł Miasta – Ratownika otrzymały cztery europejskie miasta: Rzeszów, Przemyśl, Praga oraz Wilno.