Ministerstwo Sprawiedliwości wyraziło stanowczy sprzeciw wobec przyjętej 10 czerwca przez Parlament Europejski rezolucji wymierzonej w Polskę.
Bezpodstawnie wzywa ona do sankcji za rzekome naruszanie praworządności.
– Wobec tych jawnie niedemokratycznych działań ze strony Parlamentu Europejskiego, które mają ograniczyć prawa Polaków do decydowania o sobie, nasza odpowiedź może być tylko jedna: brak zgody na ingerowanie w strefy zastrzeżone polską konstytucją – powiedział na konferencji prasowej Minister Sprawiedliwości Prokurator Generalny Zbigniew Ziobro.
Minister podkreślił, że rezolucja jest jawnym pogwałceniem standardów międzynarodowych i próbą narzucenia Polsce agendy ideologicznej pod groźbą szantażu ekonomicznego. Jak zaznaczył, mamy dziś problem nie z demokracją i nie z praworządnością w Polsce, jak próbują wmawiać autorzy rezolucji i wpływowe brukselskie elity, lecz z demokracją i praworządnością w Unii Europejskiej. Nie ma praworządności, gdy Parlament Europejski podejmuje rezolucje nawołujące do łamania unijnych traktatów.
– Spełnia się scenariusz, o którym ostrzegaliśmy już kilka miesięcy temu. Rezolucja łamie praworządność. Nie taka miała być Unia Europejska, wszystkie państwa miały być równe. Jeśli stygmatyzuje się dwa państwa, Polskę i Węgry, to dlaczego nie ma mowy na przykład o Holandii? Tam naruszono trójpodział władzy i z tego powodu upadł rząd. Dlaczego nie prowadzi się debat na temat tego państwa? – mówił minister – członek Rady Ministrów Michał Wójcik.
Europoseł Patryk Jaki ostrzegał, że trwa proces pozbawiania wpływu Polaków na własne państwo. Proces, który jest niezwykle groźny i bardzo mało uświadomiony społeczeństwu.
– Jesteśmy świadkami kolejnego z wielu kroków w procesie ograniczania polskiej suwerenności. Instytucje unijne łamią zasady, które same tworzą. Próbują wbrew prawu narzucać swoje zdanie państwom członkowskim – zauważył także wiceminister sprawiedliwości Sebastian Kaleta.
Praworządność: Parlament przygotowuje się do pozwania Komisji za zaniechanie
- Rosnące ryzyko niewłaściwego wykorzystywania funduszy UE
- Posłowie wzywają Komisję do sprawnego uruchomienia procedury, określonej w rozporządzeniu, dotyczącej warunkowości w zakresie praworządności
- Parlament niezwłocznie rozpocznie niezbędne przygotowania do ewentualnego postępowania sądowego przeciwko Komisji
Posłowie zobowiązują Przewodniczącego PE do wezwania Komisji, w przeciągu 2 tygodni, do „wypełnienia zobowiązań” wynikających z rozporządzenia o warunkowości w zakresie praworządności.
W rezolucji przyjętej 506 głosami do 150, przy 28 wstrzymujących się od głosu, posłowie stwierdzili, że rozporządzenie dotyczące warunkowości w zakresie praworządności, które weszło w życie 1 stycznia 2021 roku, dotyczy również środków przydzielonych za pośrednictwem unijnego Instrumentu na rzecz Odbudowy. Mimo to Komisja Europejska nie zaproponowała żadnych środków na mocy nowych przepisów i nie dotrzymała terminu 1 czerwca, wyznaczonego przez Parlament w rezolucji z 25 marca, na sfinalizowanie wytycznych dotyczących stosowania rozporządzenia. Stanowi to „wystarczającą podstawę do podjęcia kroków prawnych przeciwko Komisji na mocy art. 265 TFUE”, uważają posłowie.
Posłowie podkreślają, że rośnie ryzyko dotyczące niewłaściwego wykorzystywania budżetu Unii w niektórych państwach członkowskich, przy pogarszającej się sytuacji dotyczącej praworządności i zobowiązują Przewodniczącego PE Davida Sassoliego, aby najpóźniej w przeciągu dwóch tygodni, wezwał Komisję Europejską do „wypełnienia swoich zobowiązań”, wynikających z nowego rozporządzenia. Aby być przygotowanym, „Parlament niezwłocznie rozpocznie w międzyczasie niezbędne przygotowania do ewentualnego postępowania sądowego przeciwko Komisji na mocy art. 265 TFUE”.
Posłowie wzywają Komisję do niezwłocznej reakcji na obecne poważne naruszenia zasad praworządności w niektórych państwach członkowskich, które powodują poważne zagrożenie dla sprawiedliwego, zgodnego z prawem i bezstronnego podziału funduszy unijnych. Komisja powinna zastosować wszystkie dostępne narzędzia w tym procedurę przewidzianą w artykule 7 Traktatu o UE, określającą ramy praworządności i postępowań w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego, w celu odpowiedzi na naruszenia demokracji i praw podstawowych w UE, włącznie z atakami na wolność mediów i dziennikarzy oraz wolność zrzeszania się i wolność zgromadzeń.
Praworządność: posłowie naciskają na Komisję, by broniła unijnych funduszy
Posłowie chcą, aby Komisja Europejska udowodniła, że jest w stanie obronić budżet UE przed państwami członkowskimi naruszającymi zasady praworządności.
W rezolucji przyjętej 10 czerwca na sesji plenarnej posłowie wezwali Komisję Europejską do szybkiego zajęcia się poważnymi naruszeniami zasady praworządności w niektórych państwach członkowskich, które zagrażają sprawiedliwemu, legalnemu i bezstronnemu podziałowi funduszy UE.
Stwierdzili, że przepisy wiążące wypłatę środków unijnych z poszanowaniem praworządności przez kraje UE obowiązują od 1 stycznia 2021 r., ale jak dotąd Komisja nie zaproponowała żadnych środków w ramach tych przepisów i nie sfinalizowała jeszcze wytycznych w sprawie ich realizacji.
Parlament rozpocznie przygotowania do postępowania sądowego przeciwko Komisji w związku z brakiem działań w sprawie prawodawstwa. Posłowie zaznaczyli, że Komisja ma dwa tygodnie na wypełnienie swoich zobowiązań.
Obrona praworządności: pilna sprawa
Podczas wcześniejszego posiedzenia parlamentarnych Komisji Budżetu i Kontroli Budżetowej 26 maja posłowie do PE omówili dalsze działania z Gertem Janem Koopmanem, dyrektorem generalnym departamentu budżetowego Komisji Europejskiej.
Gert Jan Koopman podkreślił delikatny charakter potencjalnych ocen Komisji Europejskiej w sprawie praworządności w krajach UE: „Podjęte decyzje będą podlegały pełnej kontroli sądowej [Europejskiego] Trybunału Sprawiedliwości” powiedział. „Musimy zrobić to dobrze od samego początku. Po prostu nie możemy sobie pozwolić na popełnianie błędów i wnoszenie spraw, które zostaną unieważnione przez Trybunał. To byłaby katastrofa”.
Komisja Europejska przygotowuje wytyczne wyjaśniające, w jaki sposób będzie wdrażać przepisy. Gert Jan Koopman powiedział, że KE skonsultuje się z Parlamentem Europejskim w sprawie wytycznych w pierwszej połowie czerwca.
Posłowie stwierdzili, że rozporządzenie jest już wystarczająco jasne. „Gdyby ktoś potrzebował bardzo krótkiej listy wytycznych, można by napisać jednym zdaniem: »Zajrzeć do rozporządzenia«” powiedział Petri Sarvamaa (EPL, Finlandia).
Mimo to Parlament wyrazi opinię na temat wytycznych w sprawozdaniu, które ma zostać poddane pod głosowanie w lipcu. „Wszystkie państwa członkowskie powinny być w stanie zobaczyć, że Komisja Europejska prowadzi swoje dochodzenia w naprawdę obiektywny sposób” powiedział eurodeputowany Sarvamaa.
„Łamanie praworządności to bardzo poważny temat. Zdajemy sobie sprawę, że w kwestii tych ocen musimy być bardzo skrupulatni. Ale bycie rygorystycznym i skrupulatnym nie może w nieskończoność odwlekać zastosowania rozporządzenia” powiedziała Eider Gardiazabal (S&D, Hiszpania).
Inni eurodeputowani stwierdzili, że w UE panuje kryzys praworządności i wezwali KE do zdecydowanego działania, aby zapobiec dalszemu pogorszeniu sytuacji. Terry Reintke (Zieloni/WSE, Niemcy) powiedziała: „Mamy pełne zaufanie do zdolności Komisji Europejskiej do monitorowania, znajdowania i oceny spraw. Macie jednych z najmądrzejszych prawników w Europie, najlepszych urzędników do ochrony budżetu UE i praworządności”.
„Ale można odnieść wrażenie, co mówię w imieniu milionów obywateli UE, że brakuje wam poczucia, że to sprawa niecierpiąca zwłoki. Wygląda to tak, jakbyście siedzieli w tym płonącym domu i mówili: »Zanim wezwiemy straż pożarną, określimy wytyczne na temat tego, jak może ugasić ten pożar«.”
Budżet UE a praworządność
Przyjęte pod koniec 2020 r. przepisy uzależniają dostęp do funduszy unijnych od przestrzegania praworządności. Jeżeli Komisja Europejska stwierdzi, że kraj naruszył te zasady i że interesy finansowe UE są zagrożone, może zaproponować ograniczenie lub zamrożenie płatności z budżetu UE na rzecz tego państwa członkowskiego.
Rada musi podjąć decyzję większością kwalifikowaną. Przepisy mają również na celu ochronę interesów beneficjentów końcowych – czyli np. rolników, studentów, małych przedsiębiorstw czy organizacji pozarządowych – którzy nie powinni ponosić kary za działania rządów.
Wyzwania prawne
Parlamentowi zależy na wdrożeniu systemu, ze względu na obawy dotyczące praworządności i demokracji w niektórych państwach członkowskich w ostatnich latach.
Węgry i Polska wniosły sprawy do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, domagając się uchylenia rozporządzenia. Na spotkaniu 10-11 grudnia 2020 r. przywódcy UE uzgodnili, że Komisja Europejska powinna przygotować wytyczne dotyczące wdrażania tych przepisów, które powinny zostać sfinalizowane po orzeczeniu Trybunału Sprawiedliwości w tej sprawie.
Parlament nalega jednak, że przepisy obowiązują, a Komisja Europejska ma prawny obowiązek obrony interesów i wartości UE.
(MS, PE)
