Najwyższa Izba Kontroli oceniła negatywnie działania byłego Ministra Sportu i Turystyki w zakresie przygotowania i przeprowadzenia naboru wniosków w ramach Programu Sport dla Wszystkich na 2023 rok.
Były Minister nie zapewnił rzetelnego wyboru ofert. Co więcej, przekraczając swoje uprawnienia udzielił dofinansowania – w kwocie mogącej wynieść 87,8 mln zł – w sposób nieprzejrzysty i niezapewniający równego traktowania wnioskodawców, bez uzasadnienia prawnego, z naruszeniem regulaminu konkursu, a także z pominięciem oceny dokonanej przez członków komisji konkursowej. NIK podkreśla, że w wyniku decyzji byłego ministra, członkowie komisji dwukrotnie oceniali merytorycznie wnioski o dofinansowanie, dopasowując przyznaną punktację do wskazań byłego Ministra. W efekcie w ramach I naboru osiem podmiotów otrzymało dofinansowanie na łączną kwotę 26,6 mln zł. Zdaniem NIK, ustalone nieprawidłowości wskazują na ryzyko występowania mechanizmów korupcjogennych, takich jak: dowolność postępowania, brak jawności postępowania oraz słabość i brak bieżącej kontroli umów o dofinansowanie. NIK złożyła zawiadomienie do prokuratury o możliwości popełnienia przestępstwa przy rozdzielaniu dotacji w ramach Programu Sport dla Wszystkich.
Program Sport dla Wszystkich realizowany jest ze środków budżetu państwa, których dysponentem jest Minister Sportu i Turystyki. Główną ideą Programu jest stworzenie warunków do osiągnięcia celu strategicznego – aktywnego i zdrowego społeczeństwa poprzez upowszechnienie sportu i aktywności fizycznej oraz promocję zdrowego i aktywnego stylu życia.
Najważniejsze ustalenia kontroli
Konkurs w ramach Programu Sport dla Wszystkich na 2023 rok, zgodnie z decyzją byłego Ministra Sportu i Turystyki, został przeprowadzony w dwóch naborach, tj. w listopadzie 2022 r. (I nabór) oraz w lutym 2023 r. (II nabór). Podział Programu na dwa nabory w 2023 r. był samodzielną decyzją byłego Ministra Sportu.
Katalog zadań realizowanych w ramach I naboru obejmował:
- upowszechnianie sportu w rodzinie oraz w różnych grupach społecznych;
- upowszechnianie sportu w środowisku wiejskim, w tym programy: Aktywna wieś oraz Organizator sportu w środowisku wiejskim;
- wspieranie organizowanych w Polsce sportowych przedsięwzięć realizowanych w ramach działań rządu dotyczących „Współpracy z Polonią i Polakami za granicą”;
- wspieranie projektów sportu dla wszystkich realizowanych przez fundacje działające w obszarze kultury fizycznej.
W II naborze Ministerstwo zrezygnowało z uszczegółowiania zadania Upowszechnianie sportu w środowisku wiejskim.
NIK zwraca uwagę, że termin rozstrzygnięcia I naboru został przesunięty o siedem dni – z 18 na 25 stycznia 2023 r. Z kolei termin rozstrzygnięcia II naboru przesunięto dwukrotnie, początkowo z 31 maja na 7 czerwca 2023 r., a następnie z 7 na 15 czerwca 2023 r.
Członkowie Komisji oceniającej do spraw opiniowania wniosków składanych w ramach Programu Sport dla Wszystkich w trakcie kontroli NIK wyjaśniali: Dostaliśmy informację o przesunięciu bez wyjaśnień. Mogło mieć to związek z tym, że musieliśmy ponownie oceniać wnioski i zmienić punktację. Pan Minister się namyślał co do tego, którym podmiotom rozdać pieniądze. To była decyzja Ministra Sportu i Turystyki. Taką otrzymaliśmy informację od Dyrektora. My nie wnioskowaliśmy o przesunięcie tego terminu.
W ramach I naboru złożono 1080 wniosków o dofinansowanie na kwotę 219,2 mln zł, a w ramach II naboru 1893 wniosków na kwotę 351 mln zł.
Kontrolerzy NIK ustalili, że „ocena” wniosków złożonych w konkursie (I i II nabór) została przeprowadzona dwukrotnie na polecenie Ministra, który bez uwzględnienia pierwotnej oceny dokonanej przez członków komisji oceniającej, przy zastosowaniu nieznanych i nieprzewidzianych w konkursie kryteriów, zdecydował o dofinansowaniu wskazanych przez siebie ofert złożonych w ramach Programu Sport dla Wszystkich.
W wyniku decyzji Ministra, członkowie Komisji oceniającej dokonali dwukrotnie oceny merytorycznej wniosków o dofinansowanie dopasowując przyznaną punktację do wskazań Ministra. W efekcie w ramach I naboru osiem podmiotów otrzymało dofinansowanie ze środków budżetu państwa na łączną kwotę 26,6 mln zł, a w ramach II naboru 802 wnioski na łączną kwotę 78,9 mln zł (łącznie w Programie Sport dla wszystkich na 2023 rok dofinansowano 810 wniosków na kwotę 105,5 mln zł).
Pozyskane w trakcie kontroli materiały wskazują, że kwotę dofinansowania w obu naborach zmieniono w przypadku 583 projektów z przyznanym dofinansowaniem w łącznej wysokości 87,8 mln zł.
Dyrektor jednego z departamentów Ministerstwa Sportu i Turystyki zeznał: (…) przedłożyłem Panu Ministrowi listę podmiotów, która była propozycją dofinasowania. Pan Minister wskazał osiem podmiotów, które mają dostać dofinansowanie i wyczerpały budżet konkursu. W związku z tym resztę wniosków, które pierwotnie były ocenione pozytywnie należało odrzucić. Przygotowany został protokół z nową punktacją.
Członek Komisji oceniającej do spraw opiniowania wniosków składanych w ramach Programu Sport dla Wszystkich: W drugim naborze Minister również wpływał na ocenę wniosków, ale na nieco mniejszą skalę. (…) Najbardziej kontrowersyjne było to, że Pan Minister polecił odrzucenie większości wniosków i wskazał, które mają być zakwalifikowane. Właściwie cała lista podmiotów została zmieniona. (…) To było polecenie Ministra bez możliwości odmowy.
W 2023 r. pracownicy Departamentu Sport dla Wszystkich w Ministerstwie Sportu i Turystyki nie przeprowadzili żadnej kontroli u beneficjentów dotacji uzyskanych z Programu. A wdrożone przez Ministerstwo mechanizmy nie zapewniały bieżącego, skutecznego nadzoru nad sposobem realizacji poszczególnych umów w ramach Programu Sport dla wszystkich.
NIK przeprowadziła kontrolę u jednego z beneficjentów dotacji – Krajowe Zrzeszenie Ludowe Zespoły Sportowe, które zostało wybrane w I naborze Programu i otrzymało 14 mln zł dofinansowania. Zrzeszenie rzetelnie nadzorowało i monitorowało realizację przedsięwzięcia zapewniając jego terminowe zakończenie i rozliczenie. Jednak z uwagi na liczbę przedsięwzięć i ich zakres, w niektórych przypadkach dopuściło do błędów w dokumentacji finansowo-księgowej.
W większości przypadków Zrzeszenie prawidłowo wydatkowało przyznane z Ministerstwa Sportu i Turystyki dofinansowanie, środki własne i pochodzące z innych źródeł (w tym publicznych). W niektórych przypadkach stwierdzono jednak wydatki niekwalifikowalne (w łącznej kwocie 6 tys. zł) oraz braki i błędne opisy na dokumentach księgowych. Inne stwierdzone nieprawidłowości dotyczyły: braków w przekazywaniu informacji o dofinansowaniu przedsięwzięcia ze środków Ministerstwa oraz błędy w przekazywanych Ministerstwu sprawozdaniach.
