NIK. Finansowanie TVP z budżetu państwa. Produkcja filmu „Zenek”, podróże służbowe

W ostatnich latach finanse TVP S.A. opierają się w głównej mierze na corocznych rekompensatach z budżetu państwa – w latach 2017–2020 wyniosły one łącznie 3,7 mld zł.

Bez państwowego wsparcia spółka ponosiłaby straty, tak jak to było w latach 2015–2016, tym bardziej, że wpływy z reklamy i sponsoringu zmalały w badanym okresie o 3 proc. Zmieniła się struktura finansowania produkcji wpływami abonamentowymi. Główny strumień pieniędzy – ponad połowa środków – płynie na programy kulturalne i rozrywkowe, mniej pieniędzy (procentowo) przeznaczono na informację i publicystykę. Telewizja Polska opracowała i wdrażała strategiczne plany wieloletnie, w których określono kierunki polityki kadrowej, inwestycyjnej, programowej oraz finansowej. Stwierdzone w toku kontroli nieprawidłowości dotyczyły zarówno zarządzania majątkiem, jak i gospodarowania środkami finansowymi przez TVP S.A.

System mediów publicznych w Polsce tworzą Telewizja Polska funkcjonująca w formie jednoosobowej spółki Skarbu Państwa i 16 wchodzących w jej skład oddziałów terenowych, a także Polskie Radio S.A. wraz ze spółkami radiofonii regionalnej. Oddziały terenowe TVP S.A. stanowią wyodrębnione organizacyjnie i finansowo jednostki. Integralną częścią organizacyjną oddziałów są również redakcje zamiejscowe oraz stanowiska korespondenckie.

Przeprowadzone dotychczas kontrole gospodarowania mieniem oraz realizacji zadań nadawcy publicznego przez Telewizję Polską S.A. (nr K/11/008) oraz produkcji zewnętrznej dla TVP S.A. (nr P/14/023) wykazały m.in., że TVP S.A. nie prowadziła racjonalnej gospodarki finansowej poprzez dostosowanie kosztów działalności do możliwości finansowych, w tym dostosowania struktury i wielkości zatrudnienia do faktycznych potrzeb spółki. Wpływ na to miał brak programów strategicznych oraz nieokreślenie trwałych źródeł finansowania. W odniesieniu zaś do produkcji zewnętrznej stwierdzono szereg nieprawidłowości: występowanie przypadków koncentracji zamówień u grupy podmiotów zewnętrznych, współpracę z producentami zewnętrznymi w znikomym stopniu podejmowano w trybie konkursowym, nie przestrzegano obowiązku nadawania w czasie przeznaczonym na audycje europejskie co najmniej 50 proc. audycji wytworzonych w okresie pięciu lat przed rozpowszechnieniem, przyjmowano do realizacji filmy i audycje bez dokonania merytorycznej oceny propozycji w Systemie Rejestracji i Oceny Propozycji Telewizyjnych (system ROPAT).

W tej kontroli NIK zbadała czy TVP S.A. prawidłowo zarządzała majątkiem i gospodarowała środkami finansowymi w latach 2014–2020 (I półrocze).

Wpływy abonamentowe

W 2014 r. TVP S.A. uzyskała zysk netto w wysokości blisko 6,3 mln zł, jednakże w kolejnych dwóch latach spółka poniosła już stratę – w 2015 r. było to 36,6 mln zł, a w 2016 r. – 176,7 mln zł. Wpływ na tę sytuację miały w szczególności niższe przychody abonamentowe, niższe przychody z reklamy i sponsoringu, dodatkowe koszty z tytułu programu dobrowolnych odejść pracowników, wycena produktów gotowych i produkcji w toku, jak również wprowadzone zmiany w ustawie o podatku od towarów i usług (zmiana kalkulacji wskaźnika proporcjonalnego odliczenia podatku VAT – dodatkowe koszty w wysokości 66 mln zł). W kolejnych latach TVP osiągała już zysk. W 2017 r. zysk netto wyniósł 564 tys. zł, w 2018 r. blisko 3,5 mln zł, a w 2019 r. – 89 mln zł. Znaczący wpływ na poprawę sytuacji finansowej spółki miały środki stanowiące rekompensatę z tytułu utraconych w poprzednich latach wpływów z opłat abonamentowych. W latach 2014–2020 przychody z tytułu opłat abonamentowych wyniosły łącznie 5,98 mld zł (w 2020 r. TVP S.A. otrzymała skarbowe papiery wartościowe o nominalnej wartości 1,7 mld zł, stanowiące rekompensatę za utracone wpływy z opłat abonamentowych w latach 2018–2020).

W badanym okresie wyraźnie widać, że zmieniła się struktura przychodów TVP S.A. – do końca 2017 r. największym źródłem przychodów były wpływy z reklamy i sponsoringu, a od 2018 r. przychody abonamentowe. W 2014 r. przychody abonamentowe stanowiły 29 proc. przychodów ogółem, a wpływy z reklamy i sponsoringu 60 proc. W 2019 r. przychody abonamentowe stanowiły natomiast blisko 52 proc., a wpływy z reklamy i sponsoringu nieco ponad 32 proc. łącznych przychodów. Wpływy z reklamy i sponsoringu spadły o 3 proc. w 2019 r. w porównaniu do 2014 r. Przyczyna tego leży w malejącej widowni programów TVP S.A. w przedziale wiekowym 16–59 lat (z 27,1 proc. w 2014 r. do 23,2 proc. w 2019 r.) oraz w zmianach czasu przeznaczonego na reklamy.

Również struktura finansowania produkcji przychodami abonamentowymi zmieniała się na przestrzeni lat. W 2014 r. najwięcej środków przeznaczono: na informację – blisko 135 mln zł (32,8 proc.), rozrywkę – 87 mln zł (21,2 proc.), kulturę – ponad 55 mln zł (13,4 proc.), publicystykę – blisko 52 mln zł (12,6 proc.) oraz sport – ponad 45 mln zł (11 proc.). Z kolei w 2019 r. najwięcej środków przeznaczono na: audycje związane z kulturą – 362 mln zł (25,8 proc.), następnie na rozrywkę – 345 mln zł (24,6 proc.), informację – blisko 223 mln zł (15,9 proc.), sport – ponad 220 mln zł (15,7 proc.) oraz publicystykę – prawie 142 mln zł (10,1 proc.). Widać zatem wyraźnie, że główny strumień pieniędzy – ponad połowa środków – płynie na programy kulturalne i rozrywkowe, mniej pieniędzy (procentowo) przeznaczono na informację i publicystykę. Przy czym za kulturę Telewizja Polska uważa także transmisje i relacje z uroczystości i wydarzeń artystycznych związanych ze świętami narodowymi i innymi ważnymi wydarzeniami.

Z kolei finansowanie poszczególnych anten wyglądało w następujący sposób – najwięcej środków otrzymywały flagowe kanały Telewizji Polskiej: TVP1 i TVP2. W 2014 r. na finansowanie wszystkich kanałów wydano blisko 1,17 mld zł, a w 2019 r. – 1,99 mld zł.

Kredyty, obligacje, pożyczki

W latach objętych kontrolą TVP S.A. udzielono kredytów na działalność bieżącą w wysokości od 20 mln zł do 85 mln zł. W latach 2014–2019 odsetki od kredytów wyniosły 1,7 mln zł. W lipcu 2016 r. spółka zawarła z Bankiem Gospodarstwa Krajowego umowę programową dotyczącą programu emisji obligacji do kwoty 300 mln zł. Okres obowiązywania programu trwa do końca 2022 r. Koszty emisji obligacji do końca 2019 r. wyniosły 17,5 mln zł.

Ponadto w lipcu 2017 r. TVP S.A. pożyczyła od Skarbu Państwa 800 mln zł z Funduszu Reprywatyzacji. Spłata kapitału rozpoczęła się 1 stycznia 2019 r. i do 30 czerwca 2020 r. spłacono 270 mln zł. Koszty odsetek w 2019 r. wyniosły ponad 17 mln, a opłaty za gotowość blisko 1,5 mln zł. Środki z pożyczki spółka przeznaczyła na: projekty technologiczne (w tym: na informatyzację procesu zarządzania i wieloplatformowej dystrybucji treści, wdrożenie technologii produkcji i nadawania w technologii HD, inwestycje w Odziały TVP i nieruchomości produkcyjne w spółce, a także uruchomienie nowych anten – łącznie 376,5 mln zł) oraz na inicjatywy programowe (w tym: wysokonakładowe seriale historyczne, transmisje wydarzeń sportowych, koncerty i festiwale, teatr telewizji, filmy dokumentalne, budowę oferty programowej nowych anten i pozostałe inicjatywy – łącznie 423,5 mln zł).

Dane ekonomiczne

Przychody ze sprzedaży w 2019 r. wyniosły 2,7 mld zł (w tym m.in. z reklamy 745 mln zł, sponsoring 128,7 mln zł, abonament 1,4 mld zł) i były wyższe o 81 proc. niż w 2014 r. – blisko 1,5 mld zł. Z kolei koszty działalności operacyjnej spółki w 2019 r. były wyższe o 67 proc. w porównaniu do 2014 r. (wyniosły one: w 2014 r. – 1,46 mld zł, w 2015 r. – 1,52 mld zł, w 2016 r. – 1,65 mld zł, w 2017 r. – 1,69 mld zł, w 2018 r. – 2,07 mld zł i w 2019 r. – 2,44 mld zł). W 2019 r. najwyższe pozycje tych kosztów to usługi obce (27,5 proc.) oraz wynagrodzenia (21 proc.). Koszty usług obcych w 2019 r. były wyższe w stosunku do 2014 r. o 82 proc., głównie ze względu na znaczący wzrost wolumenu produkcji realizowanej przez spółkę. Spowodowało to wzrost kosztów m.in. usług technicznych (więcej o 151 mln zł), usług aktorów i scenografów (więcej o 95,8 mln zł), kosztów związanych z wynajmem i wypożyczeniem sprzętu (więcej o 10 mln zł). W związku ze zwiększeniem produkcji wzrosły także koszty delegacji krajowych i zagranicznych (o 10 mln zł). Wykonanie pozostałych kosztów rodzajowych w 2019 r. było wyższe w stosunku do 2014 r. o 161 proc. – głównie kosztów transmisji krajowych i zagranicznych (o 202 mln zł). Było to związane z pozyskaniem przez TVP S.A. praw do transmisji wydarzeń sportowych.

Usługi producenckie

Zakup i zlecanie usług producenckich odbywało się w oparciu o wewnętrznie obowiązujące regulacje, które miały zapewnić prawidłowy i efektywny proces ich nabywania. W okresie objętym kontrolą produkcja zewnętrzna stanowiła 12,5 proc. kosztów działalności operacyjnej TVP S.A., a jej udział w ogólnych kosztach działalności w badanym okresie zmalał z 17,4 proc. w 2015 r. do 10,9 proc. w 2019 r.

W toku kontroli ustalono, że w TVP S.A. doszło do naruszenia wewnętrznych procedur przy zakupie i zlecaniu usług producenckich m.in.

• brak formalnego powołania Zespołu Negocjacyjnego oraz zatwierdzonej procedury negocjacyjnej;
• brak wzorów umów oraz niewprowadzenie katalogu istotnych warunków naborów scenariuszy/pakietów produkcyjnych;
• niedokonywanie naborów kosztorysów za pośrednictwem Platformy Zakupowej;
• realizacja produkcji bez uzyskania uprzedniej zgody członka zarządu;
• realizacja seriali przed podpisaniem porozumienia w sprawie produkcji (realizacja wszystkich ośmiu zbadanych seriali rozpoczęła się przed podpisaniem porozumienia – w przedziale od 337 dni do 46 dni);
• nierzetelne i niezgodne z procedurą akceptowanie dokonanych przesunięć pomiędzy kosztami;
• zawarcie umów z wyższym progiem przesunięć w kosztorysach bez zgody zarządu.

Ponadto kontrolerzy NIK ustalili, że w badanym okresie nie wystąpiła nadmierna koncentracja umów na produkcję audycji zawieranych z producentami zewnętrznymi.

Wynajem sprzętu i usług produkcyjnych

W latach 2014–2020 (I półrocze) w ramach Zakładu Głównego zawarto ponad 5,7 tys. umów najmu sprzętu spoza TVP S.A., których łączny koszt wyniósł blisko 190 mln zł. W 2014 r. wydano 10,5 mln zł, a w 2019 r. było to już 68,4 mln zł. Najczęściej wynajmowanym sprzętem od kontrahentów zewnętrznych był: sprzęt oświetleniowy (1061 umów), kran kamerowy (364), sprzęt nagłośnieniowy (309), agregaty prądotwórcze (308), a także podnośniki (301). Na wynajem hal zdjęciowych i studiów nagraniowych wydano w badanym okresie ponad 20 mln zł. W terminach wynajmu hal i studiów o powierzchniach zbliżonych do pomieszczeń będących w posiadaniu spółki, wszystkie hale i studia były wykorzystywane do produkcji. Ponadto na potrzeby produkcji zawarto 347 umów na wynajem domów i mieszkań, których łączny koszt wyniósł 1,6 mln zł. Nie stwierdzono przypadku zawierania umów najmu obiektu od pracowników spółki.

Koszty umów zawieranych z kontrahentami zewnętrznymi na potrzeby produkcji w okresie 2014–2020 (I półrocze) wyniosły ponad 1,3 mld zł, w tym: w 2014 r. – 3,8 mln zł, 2015 r. – 3,9 mln zł, 2016 r. – 3,1 mln zł, w 2017 r. – 122,1 mln zł, 2018 r. – 587,9 mln zł, 2019 r. – 407,3 mln zł, w 2020 (I pół.) – 207,2 mln zł. Wyraźnie widać, że od 2017 r., czyli od roku w którym przyznano TVP S.A. rekompensatę z tytułu utraconych w poprzednich latach wpływów z opłat abonamentowych, wzrosły koszty umów zawieranych z kontrahentami zewnętrznymi.

Produkcja filmu „Zenek”

Umowę na koprodukcję filmu „Zenek” podpisano 18 grudnia 2018 r. pomiędzy TVP S.A. a firmą zewnętrzną, która była koproducentem wiodącym. W związku z problemami z zapewnieniem finansowania filmu przez koproducenta wiodącego, TVP S.A. przejęła ogół praw do filmu oraz zapewniła środki na jego produkcję. Spółka pokryła koszty (32,8 tys. zł) toczących się przeciwko firmie zewnętrznej postępowań egzekucyjnych. Dodatkowo przekazała firmie zewnętrznej 100 tys. zł, które zostały zajęte przez organ egzekucyjny. Kwota ta nie została zwrócona TVP S.A. ani rozliczona (spółka oczekuje na to rozliczenie). 26 marca 2020 r. Zarząd TVP S.A. zwiększył budżet filmu, uzasadniając to niedoszacowaniem kosztów produkcji. Dodatkowo firma zewnętrzna przy produkcji wykorzystała utwory, do których nie posiadała autorskich praw majątkowych.

Przy produkcji filmu najdroższe były wynagrodzenia ekipy filmowej stanowiące 28,5 proc. ogólnych kosztów filmu, a wynagrodzenia obsady aktorskiej wyniosły 17,4 proc. Ponadto TVP S.A., w związku z promocją filmu, zamówiła za ponad 500 tys. zł usługi, których przedmiotem były przede wszystkim działania marketingowe m.in. stworzenie projektów graficznych i zwiastunów, marketing szeptany, prowadzenie kont filmu w serwisach internetowych i generowanie komentarzy na nich, obsługa gości, a także działania zwalczające czarny PR filmu.

Uruchomienie Poland In

TVP S.A. 26 marca 2018 r. uruchomiła portal internetowy Polandin.com, a od 11 listopada 2018 r. na portalu funkcjonuje anglojęzyczny kanał „Poland In”, który jest rozpowszechniany wyłącznie w systemach teleinformatycznych. Poland In nadaje 24 godziny na dobę przez cały miesiąc i jest dostępny na terenie Europy, Azji, Afryki i Australii. Dystrybucja prowadzona była poprzez dwa kanały: stream TVP oraz Youtube. Dodatkowo materiały kanału w wersji wideocastów były umieszczane na portalach Facebook, Youtube oraz Twitter. Przed utworzeniem portalu i kanału Poland In nie dokonano analizy i nie przygotowano biznesowego modelu tego przedsięwzięcia, w szczególności nie opracowano nowej koncepcji, założeń i projektu budżetu ani nie oszacowano przewidywanych efektów działalności.

Koszty uruchomienia i prowadzenia kanału w latach 2018–2019 wyniosły ponad 18 mln zł, a przychody nieco ponad 6,7 mln zł (wyłącznie przychody wewnętrzne z tytułu produkcji na potrzeby TVP Polonia programu „Focus on Poland”). Średnia miesięczna liczba odsłon wideo w 2018 r. wyniosła 3,6 tys., w 2019 r. 30,7 tys., a w 2020 r. (I półrocze) ponad 203 tys. Liczba odsłon portalu Polandin.com wyniosła w 2018 r. – 794 tys., w 2019 r. – 1,2 mln, w 2020 r. (I półrocze) – 1,8 mln.

Belsat TV

Działalność kanału Belsat TV jest współfinansowana przez TVP S.A. i Ministra Spraw Zagranicznych przy wsparciu międzynarodowych donatorów. Otrzymana w latach 2014–2019 (oprócz 2017 r.) dotacja pochodząca z budżetu państwa stanowiła główne źródło finansowania działalności kanału. Budżet kanału w latach 2018–2019 wyniósł łącznie ponad 71,6 mln zł (w tym 40 mln zł z MSZ). W toku kontroli ustalono, że wskutek braku właściwego nadzoru (Prezesa Zarządu oraz nadzorującego jednostkę członka Zarządu) nad prowadzeniem kanału Belsat TV, w latach 2018-2019 o prawie 14 mln zł przekroczony został planowany budżet tego przedsięwzięcia. Tym samym naruszono wewnętrzne wytyczne dotyczące realizacji planu ekonomiczno–finansowego TVP S.A. i naruszono dyscyplinę finansową spółki. W marcu 2020 r. zawieszono członka zarządu odpowiedzialnego za nadzór nad działalnością Belsat TV.

Zamówienia publiczne

W latach 2014–2020 (I półrocze) TVP S.A. w ramach Zakładu Głównego wszczęła 795 postępowań o udzielenie zamówień publicznych prowadzonych na podstawie ustawy Prawo zamówień publicznych, z czego 97 postępowań unieważniono. W wyniku przeprowadzonych 698 postępowań udzielono zamówień publicznych w łącznej kwocie blisko 1,4 mld zł netto, w tym:

• 567 postępowań w trybie przetargu nieograniczonego na kwotę 846 mln zł netto;
• 18 postępowań w trybie przetargu ograniczonego na kwotę 303,5 mln zł netto;
• 93 postępowań w trybie z wolnej ręki na kwotę 238,8 mln zł netto;
• 12 postępowań w trybie zapytania o cenę na kwotę 4,9 mln zł netto.

Część postępowań zakupowych w Zakładzie Głównym TVP S.A. przeprowadzono niezgodnie z wewnętrznymi zasadami (np. umowy zostały zawarte po dniu rozpoczęcia realizacji usług zlecanych przez spółkę). Z kolei w udzielanych przez oddziały terenowe zamówieniach publicznych stwierdzono dwa przypadki podziału zamówienia na części w celu uniknięcia konieczności stosowania przepisów ustawy Prawo zamówień publicznych. Ponadto w 9 spośród 16 oddziałów NIK ujawniła także naruszenia innych przepisów ustawy Pzp oraz wewnętrznych zasad udzielania zamówień publicznych i procedur zakupowych.

Zlecanie usług zewnętrznych

W latach 2014-2020 (I półrocze) spółka zawarła 990 umów, których przedmiotem było świadczenie usług prawnych, marketingowych, usług w zakresie stosunków międzyludzkich i komunikacji społecznej oraz usług doradztwa związanego z zarządzaniem na łączną kwotę ponad 48 mln zł (brutto) oraz 27,7 tys. euro (brutto). W okresie objętym kontrolą w Biurze Prawnym zatrudnionych było od 30 do 37 prawników (osób wykonujących zawód radcy prawnego, aplikantów radcowskich, innych prawników). Niezależnie od powyższego w imieniu spółki zawarto 97 umów dotyczących świadczenia na rzecz TVP S.A. pomocy prawnej – przedmiot 40 umów wskazuje, iż mieściły się one w zakresie działania Biura Prawnego.

Kadry

W 2014 r. w TV S.A. podjęto decyzję o zawarciu umowy z Leasing Team sp. z o.o. na tzw. outsourcing pracowników, pomimo wskazywanych (m.in. przez NIK) ryzyk prawnych dotyczących koncepcji restrukturyzacji zatrudnienia. Koszty outsourcingu pracowników wyniosły 133 mln zł. Spośród objętych procesem przejęcia przez Leasing Team sp. z o.o. 411 pracowników, w TVP S.A. ponownie zatrudniono 51 osób (tj. 12,4 proc.). Ponadto TVP S.A. poniosła dodatkowe koszty (1,8 mln zł) związane ze sporami sądowymi dotyczącymi przebiegu procesu restrukturyzacji. Zdaniem NIK podpisanie przez TVP S.A. umowy na tzw. outsourcing pracowników nie przyniosło spodziewanych korzyści ekonomicznych dla spółki.

Na koniec 2019 r. łączne zatrudnienie wyniosło 2 825 osób, w tym w Zakładzie Głównym do 2 121 osób, a w oddziałach terenowych do 704 osób. Ustalony limit zatrudnienia nie został przekroczony. Przeciętne zatrudnienie w spółce w 2019 r. w podziale na grupy zawodowe prezentowało się następująco:

• pracownicy twórczy – 731 etatów (m.in. dziennikarze, obsługa planu i budowa dekoracji, realizacja telewizyjna i filmowa)
• technika – 731 etatów (m.in. realizacja techniczna, pracownicy techniczni, emisja, konserwatorzy urządzeń
• kadra zarządzająca – 322 etatów (m.in. dyrektorzy, kierownicy, doradcy)
• pracownicy „pozatwórczy” – 989 etatów (m.in. administracja, pracownicy gospodarczy, ekonomiczno-finansowi).

Ponadto z ustaleń kontroli wynika, że zatrudniani przez spółkę doradcy zarządu (od czterech w 2014 r. i 2015 r. osób do dziewięciu osób w 2017 r.) nie otrzymywali pisemnego zakresu obowiązków i nie dokumentowano efektów ich pracy. Według wyjaśnień TVP S.A. etatowi doradcy zarządu w miarę bieżących potrzeb i posiadanych kompetencji sporadycznie sporządzali bieżące opinie lub raporty. Ich praca miała głównie charakter bieżącego doradztwa, udziału w pracach zespołów, uczestniczenia w pracach zespołów, uczestniczenia w posiedzeniach zarządu, spotkań i rozmów telefonicznych z zarządem lub członkami zarządu oraz udzielania im ustnych opinii. Doradcy reprezentowali także spółkę w oficjalnych spotkaniach, typowych dla ich obszarów kompetencji i zainteresowań.

Zdaniem NIK, staranność i rzetelność TVP S.A., jako jednostki publicznej telewizji działającej w formie jednoosobowej spółki akcyjnej Skarbu Państwa, wymaga, aby zwłaszcza osoby zatrudniane na relatywnie wysoko wynagradzanych stanowiskach doradcy zarządu, tak jak wszyscy pozostali pracownicy TVP S.A., posiadali pisemne zakresy zadań i obowiązków. Brak dokumentowania efektów ich pracy uniemożliwia ocenę, czy ich wynagrodzenie odpowiadało rodzajowi wykonywanej pracy i kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu, a także uwzględniało ilość i jakość świadczonej pracy.

Podróże służbowe

W latach 2014–2019 koszty krajowych i zagranicznych podróży służbowych wyniosły łącznie blisko 96,4 mln zł. Koszt krajowych podróży wyniósł 49,8 mln zł, a zagranicznych 46,6 tys. zł. W stosunku do 2014 r. koszty podróży służbowych krajowych i zagranicznych wzrosły w 2019 r. o prawie 83 proc. Koszty podróży służbowych w ramach Zakładu Głównego stanowiły średnio 86 proc. kosztów poniesionych przez spółkę na ten cel.

W oddziałach terenowych nie sporządzono wymaganych planów rzeczowych podróży służbowych na lata 2019–2020. Głównym powodem niesporządzenia takich planów przez odziały terenowe był brak stosownych poleceń, w tym także przekazania wzoru tabel, ze strony Zakładu Głównego. Ponadto w trzech oddziałach terenowych stwierdzono przypadki nieterminowego rozliczania podróży służbowych (po upływie 137, 147 i 224 dni).

Transmisje sportowe

W latach 2014-2020 (I półrocze) spółka zawarła 133 umowy na nabycie praw transmisyjnych imprez sportowych. Wydarzenia sportowe transmitowano na antenach ogólnokrajowych, w wyspecjalizowanym programie TVP Sport oraz w serwisie internetowym www.sport.tvp.pl. Najczęściej zawierano umowy na nabycie praw transmisyjnych meczów piłki nożnej – wydano na to 77 proc. wszystkich środków na nabycie praw transmisyjnych (narciarstwo klasyczne i alpejskie – blisko 20 proc., tenis ziemny – 1,5 proc., hokej na lodzie – 1 proc.).

Szczegółowym badaniem objęto osiem umów, których łączny koszt do połowy 2020 r. wyniósł 11,5 mln zł. Umowy zostały zawarte prawidłowo, a przed podjęciem decyzji brano pod uwagę m.in. popularność dyscypliny sportowej, wyniki oglądalności oraz wpływ na wizerunek TVP S.A. Przychody komercyjne z tytułu emisji powyższych imprez sportowych wyniosły łącznie prawie 3,9 mln zł.

Zbędne zakupy

NIK jako niecelowy i niegospodarny uznała zakup w 2015 r. wyposażenia dla studia telewizyjnego za 302,5 tys. zł. Do czasu zakończenia kontroli NIK w listopadzie 2020 r. wyposażenie to nie było w ogóle wykorzystywane i utraciło gwarancję producenta. Działaniem niegospodarnym było także sfinansowanie (za blisko 58 tys. zł) opracowania projektu technologicznego instalacji telewizyjnej nie posiadając tytułu prawnego do nieruchomości, w której projektowana instalacja miała się znaleźć. Wątpliwości kontrolerów wzbudził również zakup i instalacja stacji ładowania samochodów elektrycznych na terenie Zakładu Głównego TVP S.A. w Warszawie, na który wydano 100 tys. zł. Projekt ten wprowadzono w życie mając na uwadze nowoczesne trendy, jednakże bez poprzedzenia go rachunkiem efektywności inwestycji. Spółka od 2018 r. dysponuje tylko jednym samochodem elektrycznym, w dodatku od sierpnia 2020 r. stacja była wyłączona z eksploatacji wskutek niewykonania obligatoryjnych badań technicznych.

Nierzetelne zawieranie umów na organizację imprez

Podstawą organizacji Festiwalu Polskiej Piosenki w Opolu w 2018 r. i 2019 r. były porozumienia zawierane z Miastem Opole (porozumienie takie zawarto na ponad 100 dni przed rozpoczęciem imprezy), a w przypadku imprez sylwestrowych 2018/2019 i 2019/2020 umowy z Gminą Miasto Zakopane i Zakopiańskim Centrum Kultury. Najwyższe przychody generowały imprezy sylwestrowe. Spółka czerpała przychody z reklam, sponsoringu i lokowania produktu, a także z usług multimedialnych i SMS. Dodatkowo w ramach Festiwali w Opolu TVP S.A. czerpała przychody z tytułu sprzedaży biletów.

W przypadku umowy na organizację Sylwestra 2018/2019 TVP S.A. zawarła umowę bez zachowania zasad reprezentacji określonych w statucie. W imieniu spółki umowę podpisał jednoosobowo Prezes Zarządu, podczas gdy wymagane było współdziałanie dwóch członków Zarządu lub członka Zarządu z prokurentem. W przypadku organizacji Sylwestra 2019/2020 TVP S.A. zawarła umowę w formie pisemnej 21 dni po zrealizowaniu imprezy, co w ocenie NIK było działaniem nierzetelnym.

W związku z realizacją imprez TVP S.A. zamawiała usługi związane z produkcją i ich obsługą. W 20 na 48 skontrolowanych przypadków umowy zawierane były w trakcie ich realizacji lub dopiero po ich wykonaniu i po zakończeniu imprezy. Tłumaczeniem było przedłużanie się negocjacji z kontrahentami, długie procedowanie umów oraz zmiany organizacyjne w spółce. Zdaniem NIK, daty organizowanych imprez były znane TVP S.A. z odpowiednim wyprzedzeniem, pozwalającym na rzetelne przeprowadzenie wszelkich czynności zmierzających do zawarcia umów i poprzedzenie ich negocjacjami.

Gospodarka majątkowa

Wartość netto rzeczowych aktywów trwałych na koniec 2019 r. wynosiła 626,5 mln zł, w tym m.in.

• grunty o powierzchni blisko 600 tys. m² (9,5 mln zł);
• 133 budynki i ponad 72 lokale mieszkalne (ponad 225 mln zł);
• urządzenia techniczne i maszyny (288 mln zł);
• środki transportu (ponad 37 mln zł).

TVP S.A. posiadała cztery ośrodki wypoczynkowe, z czego działały trzy działały: w Ciechocinku, Sarnówku i Tłokowisku (ośrodek w Jachrance był wyłączony z użytkowania ze względu na jego stan, w dodatku ma nieuregulowany stan prawny). Ośrodki są ogólnodostępne na zasadach komercyjnych. W okresie objętym kontrolą koszty bieżącej działalności ośrodków wypoczynkowych wyniosły 12,3 mln zł. Dodatkowo spółka poniosła koszty prac remontowych, modernizacyjnych i doposażenia ośrodków. Ośrodki wypoczynkowe wygenerowały w okresie 2014–2019 straty w łącznej wysokości 4,5 mln zł. W latach 2016–2019 średnie obłożenie ośrodka wypoczynkowego w Ciechocinku wynosiło w 2016 r. – 20 proc., a w 2019 r. – 86 proc., z kolei w ośrodku w Sarnówku nad Jeziorakiem średnie obłożenie w 2016 r. było na poziomie 13 proc., a w 2019 r. – 20 proc.  Najwyższą rentowność miał ośrodek w Ciechocinku – 70 proc., ośrodek w Sarnówku – 52 proc., a najniższą ośrodek w Tłokowisku – blisko 9 proc.

W spółce opracowano i wdrożono kolejno dwa dokumenty o charakterze strategicznym: „Strategię TVP S.A. na lata 2012–2015” oraz „Strategię TVP S.A na lata 2017–2021”. W pierwszej strategii wśród głównych celów restrukturyzacji wskazano m.in. likwidację zbędnego majątku spółki, oraz modernizację lub budowę nowych obiektów. W okresie objętym kontrolą spółka sprzedała ich łącznie 16, osiągając z tego tytułu przychód w łącznej wysokości 21,3 mln zł. Kontrolerzy NIK stwierdzili, że sprzedając jeden z lokali, TVP S.A. nierzetelnie zorganizowała przetarg m.in. ustalając wartość nieruchomości poniżej jej faktycznej wartości (tj. o 78 tys. zł). Z kolei w przypadku czterech nieruchomości spółka gospodarowała nimi bez zachowania należytej staranności, gdyż w okresie 2014–2019 nie uregulowała ich stanu prawnego. Stwierdzono także ryzyko utraty pięciu działek o szacunkowej wartości ponad pół mln zł, gdyż złożono wniosek o stwierdzenie zasiedzenia na nich (w marcu 2021 r. sąd w pierwszej instancji oddalił wniosek o stwierdzenie zasiedzenia, wyrok nie jest jednak prawomocny). W spółce nieprawidłowo realizowano także obowiązki administratora obiektów.

„Strategia TVP S.A na lata 2017–2021”, która objęta jest tajemnicą przedsiębiorstwa, ma bardziej ogólny charakter od poprzednio obowiązującej. Głównym obszarem strategicznym jest obszar programowy podzielony na trzy obszary biznesowe: telewizję linearną, online i treści regionalne.

Niewystarczający nadzór nad oddziałami terenowymi

Zdaniem NIK, nadzór nad Oddziałami Terenowymi TVP S.A. nie był w pełni skuteczny. Zasadniczą tego przyczyną był brak sprawnej komunikacji, przejawiający się w tym, że oddziały terenowe nie znały, a więc i nie przestrzegały niektórych wewnętrznych regulacji normujących poszczególne sfery gospodarki majątkowej i finansowej (np. zasad przydzielania i używania samochodów służbowych oraz używania samochodów prywatnych do celów służbowych, Instrukcji postępowania przy zawieraniu umów w TVP S.A., sporządzania przez oddziały terenowe planów rzeczowo-finansowych krajowych podróży służbowych, zasad korzystania z usług zewnętrznych kancelarii prawnych w zakresie bieżącej obsługi prawnej lub prowadzenia spraw przed sądami, organami administracji i innymi organami orzekającymi).

Działania po kontroli

NIK sformułowała 99 wniosków pokontrolnych. Łącznie zrealizowano 66 wniosków, podjęto działania w celu realizacji 31 wniosków, dwa nie zostały dotychczas zrealizowane (wg stanu na 13 maja 2021 r.)

Ponadto na podstawie ustaleń dokonanych w trakcie kontroli skierowano:

• cztery zawiadomienia w sprawie podejrzenia popełnienia wykroczenia do Powiatowych Inspektoratów Nadzoru Budowlanego (chodzi o nieprawidłową realizację obowiązków administratora);
• jedno zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa do Prokuratury Rejonowej w Szczecinie (chodzi o przedłożenie przez oferenta nierzetelnego oświadczenia o posiadaniu doświadczenia i poświadczających nieprawdę referencji w celu uzyskania zamówienia publicznego – wszczęto dochodzenie – art. 297 § 1 kk);
• jedno zawiadomienie w sprawie uzasadnionego podejrzenia popełnienia wykroczenia do Komendanta Rejonowego Policji;
• jedno zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia czynów podlegających karze pieniężnej do Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych (chodzi o udzielenie zamówienia bez zastosowania ustawy Pzp – Urząd Zamówień Publicznych wszczął postępowanie).

Wnioski

Do Zarządu TVP S.A. o:

• wzmocnienie nadzoru nad gospodarką finansową spółki i sposobem zawierania umów;
• zapewnienie skutecznego nadzoru nad Oddziałami Terenowymi TVP S.A. we wszystkich skontrolowanych obszarach ich działalności;
• poprzedzanie wdrożenia nowych przedsięwzięć programowych opracowaniem i wdrożeniem ich dokładnego modelu biznesowego oraz przestrzeganie podjętych w tym zakresie decyzji;
• pilne dokonanie przez Zarząd TVP S.A. pełnej i dokładnej analizy stanu prawnego wszystkich posiadanych nieruchomości (zwłaszcza gruntowych) i podjęcie na tej podstawie koniecznych działań zabezpieczających spółkę przed ryzykiem ich utraty;
• doprowadzenie do ujawnienia w księgach wieczystych wszystkich nieruchomości posadowionych na gruntach będących własnością spółki;
• podjęcie skutecznych działań mających na celu niedopuszczenie do naruszenia obowiązujących przepisów dotyczących zarządzania nieruchomościami.

(NIK)