Królewska Szwedzka Akademia Nauk przyznała nagrodę Nobla w dziedzinie chemii w 2020 roku!
Francuzka Emmanuelle Charpentier i Amerykanka Jennifer A. Doudna otrzymały ją „za opracowanie metody edycji genomu”.
Laureatki te odkryły jedno z najostrzejszych narzędzi technologii genowej: nożyczki genetyczne CRISPR / Cas9. Korzystając z nich, naukowcy mogą zmieniać DNA zwierząt, roślin i mikroorganizmów z niezwykle wysoką precyzją.
Nożyczki genetyczne CRISPR / Cas9 zrewolucjonizowały naukę o życiu molekularnym, stworzyły nowe możliwości dla hodowli roślin, wnoszą wkład w innowacyjne terapie przeciwnowotworowe i mogą spełnić marzenia o leczeniu chorób dziedzicznych.
Kiedy Emmanuelle Charpentier i Jennifer Doudna zbadały układ odpornościowy bakterii Streptococcus, odkryły molekularne narzędzie, które można wykorzystać do precyzyjnego nacięcia materiału genetycznego, umożliwiając łatwą zmianę kodu życia.
W swojej naturalnej postaci nożyczki genetyczne CRISPR / Cas9 rozpoznają DNA wirusów. Można je kontrolować, aby przecinać dowolną cząsteczkę DNA w określonym miejscu.
Czy wiedziałeś?
- W latach 1901-2019 przyznano 111 nagród Nobla w dziedzinie chemii. Nie został przyznany ośmiokrotnie: w 1916, 1917, 1919, 1924, 1933, 1940, 1941 i 1942 roku.
- 63 nagrody przyznano pojedynczo laureatom.
Po dwóch laureatów podzieliło 23 nagrody.
25 tych nagród zostało podzielonych między trzech laureatów. - Do 2019 roku wyróżniono 5 kobiet:
1911 – Marie Curie (również uhonorowana 1903 Nagrodą Nobla w dziedzinie fizyki)
1935 – Irène Joliot-Curie (córka Marie Curie i żony Frédérica Joliota)
1964 – Dorothy Crowfoot Hodgkin
2009 – Ada Yonath
2018 – Frances H. Arnold - 1 osoba, Frederick Sanger, został dwukrotnie uhonorowany nagrodą, w 1958 i 1980 roku.
- 35 lat – to najmłodszy laureat chemii, Frédéric Joliot, który otrzymał Nagrodę Nobla w 1935 roku wraz z żoną Irène Joliot-Curie.
- 97 to wiek najstarszego laureata z chemii i najstarszego laureata wszechczasów, Johna B. Goodenougha.
Wielokrotni laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie chemii:
Maria Curie
Fizyka 1903
Chemia 1911
Linus Pauling
Chemia 1954
Pokój 1962
Frederick Sanger
Chemia 1958
Chemia 1980
Linus Pauling jest jedyną osobą, która otrzymała dwie niepodzielne Nagrody Nobla.
Rodzinni nobliści w dziedzinie chemii
Curie byli najbardziej utytułowaną rodziną „Nobla”. Małżeństwo Marie Curie i Piotra Curie otrzymało w 1903 roku Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki. Marie Curie po raz drugi otrzymała Nagrodę Nobla, otrzymując ją z chemii w 1911 roku. Najstarsza córka Marie i Pierre’a Curie, Irène Joliot-Curie, wraz z mężem Frédéricem Joliotem otrzymali w 1935 roku Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii. Młodsza córka, Ève Curie, pracowała dla UNICEF i wyszła za mąż za Henry’ego R. Labouisse, który przyjął Pokojową Nagrodę Nobla w imieniu UNICEF w 1965 roku.
Więcej „rodzin z Nagrodami Nobla”, w których co najmniej jeden członek otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii:
Hans von Euler-Chelpin (ojciec), laureat Nagrody Nobla w dziedzinie chemii 1929.
Ulf von Euler (syn), laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny 1970.
Arthur Kornberg (ojciec), laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny 1959.
Roger D. Kornberg (syn), laureat Nagrody Nobla w dziedzinie chemii 2006.
Ciekawostka związana z Adolfem Hitlerem
Dwóch laureatów Nagrody Nobla w dziedzinie chemii zostało zmuszonych przez władze do odmowy przyznania im Nagrody Nobla. Adolf Hitler zabronił tego trzem niemieckim laureatom Nagrody Nobla – dwóch z nich otrzymało Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii, Richard Kuhn w 1938 r. i Adolf Butenandt w 1939 r. Trzecia osoba, Gerhard Domagk, została uhonorowana Nagrodą Nobla w dziedzinie fizjologii i medycyny w 1939 r. Wszyscy później otrzymali dyplom i medal Nagrody Nobla, ale bez nagrody pieniężnej.
Nagroda Nobla w dziedzinie chemii (z ostatnich 5 lat):
Nagroda Nobla w dziedzinie chemii 2019
John B. Goodenough, M. Stanley Whittingham i Akira Yoshino „na rzecz rozwoju akumulatorów litowo-jonowych”
Nagroda Nobla w dziedzinie chemii 2018
Frances H. Arnold „za ukierunkowaną ewolucję enzymów”, George P. Smith i Sir Gregory P. Winter „za prezentację fagową peptydów i przeciwciał”
Nagroda Nobla w dziedzinie chemii 2017
Jacques Dubochet, Joachim Frank i Richard Henderson „za opracowanie mikroskopii krioelektronowej w celu określenia struktury biomolekuł w roztworze w wysokiej rozdzielczości”
Nagroda Nobla w dziedzinie chemii 2016
Jean-Pierre Sauvage, Sir J. Fraser Stoddart i Bernard L. Feringa „za projektowanie i syntezę maszyn molekularnych”
Nagroda Nobla w dziedzinie chemii 2015
Tomas Lindahl, Paul Modrich i Aziz Sancar „za mechanistyczne badania naprawy DNA”
O Nagrodzie Nobla
Nagrody Nobla przyznawane są od 1901 roku. Alfred Nobel ufundował to prestiżowe wyróżnienie.
Instytut Karolinska w Solnie pod Sztokholmem złożony z wybitnych profesorów wybiera laureatów w każdym roku.
Nagrody Nobla przyznawane są z dziedzin: fizjologii lub medycyny, fizyki, chemii, literatury, ekonomii oraz za zasługi dla społeczeństw i ludzkości, czyli Pokojowa Nagroda Nobla.
Laureaci otrzymają po 10 milionów koron (950 tys. euro).
Ceremonia wręczenia Nagrody Nobla
Podczas ceremonii wręczenia Nagrody Nobla 10 grudnia laureaci otrzymują: dyplom Nobla, Medal Nobla i dokument potwierdzający kwotę Nagrody Nobla. Każdy dyplom Nobla jest unikalnym dziełem sztuki, stworzonym przez czołowych szwedzkich i norweskich artystów i kaligrafów. Medale Nobla są wykonane ręcznie z niezwykłą precyzją i wykonane z 18-karatowego złota pochodzącego z recyklingu.
Od 1926 r. ceremonia odbywa się w sali koncertowej w Sztokholmie. Król Szwecji przekazuje nagrodę laureatowi.
