„Polska jest krajem szczególnie doświadczonym utratą ogromnej części dziedzictwa dokumentacyjnego w wyniku burz dziejowych, rozbiorów, obu wojen światowych w XX wieku.
Dlatego też idea utrwalania tego dziedzictwa jest nam szczególnie bliska” – napisał wicepremier Piotr Gliński do przedstawicieli instytucji, których obiekty w tym roku zostały wpisane na Listę Krajową Programu UNESCO Pamięć Świata. Przesłanie wicepremiera Glińskiego podczas uroczystości wręczenia certyfikatów odczytała wiceminister kultury, dziedzictwa narodowego i sportu Magdalena Gawin.
Wicepremier Gliński przypomniał, że powołany do życia w 1992 r. Program „Pamięć Świata” ma przede wszystkim na celu prowadzenie i wspieranie działań służących zachowaniu dziedzictwa dokumentacyjnego, zwiększanie jego dostępności, a w efekcie zachowanie dla przyszłych pokoleń najważniejszych dokumentów – świadectw geniuszu ludzkiego, poprzez długotrwałą, skuteczną ochronę, upowszechnianie i swobodny dostęp.
Co dwa lata Dyrektor Generalny UNESCO, na wniosek Międzynarodowego Komitetu Doradczego, wpisuje na prowadzoną od 1997 r. Międzynarodową Listę Pamięci Świata kolejne dokumenty o szczególnym, ogólnoświatowym znaczeniu, spełniające określone kryteria. Obecnie lista obejmuje blisko 500 pozycji. Są na niej dokumenty bardzo zróżnicowane pod względem treści, czasu i miejsc pochodzenia, formy, nośników, na których zostało utrwalone – napisał wicepremier Gliński.
Szef resortu kultury, dziedzictwa narodowego i sportu przypomniał również, że dotychczas na Polskiej Liście Krajowej „Pamięć Świata” znajdowały się 43 dokumenty – w 2014 roku, podczas inauguracji Listy, wpisano 11 obiektów, w 2016 r. – kolejnych 11, a w 100. rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości – 21.
Odnosząc się do tegorocznych wpisów, Piotr Gliński zaznaczył, że wśród nich są bezcenne dokumenty z różnych okresów historycznych, poświadczających m in. rozwój gospodarczy i cywilizacyjny Polski średniowiecznej, dzieje różnorodnych instytucji funkcjonujących w Rzeczpospolitej Obojga Narodów i w okresie rozbiorów, rękopisy Juliusza Słowackiego i Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, zapisy nutowe Fryderyka Chopina, ale także unikatowa kolekcja dokumentów dźwiękowych z września 1939 – przemówień Stefana Starzyńskiego do mieszkańców Warszawy heroicznie broniących stolicy przed atakami wojsk niemieckich.
Najstarszym dokumentem wpisanym właśnie na Listę Krajową jest Przywilej Chełmiński z 1251 r. z zasobu Archiwum Państwowego w Toruniu, którego unikatowość polega na ustanowieniu nowego prawa miejskiego, zwanego chełmińskim – stało się ono wzorcem ustrojowym dla ponad 220 innych miast zlokalizowanych na terenie państwa Zakonu Krzyżackiego oraz m.in. na Mazowszu (na prawie chełmińskim lokowano Warszawę i Płock)” – podkreślił w liście wicepremier Gliński.
Gratulując członkom Polskiego Komitetu Programu Pamięć Świata wyboru dokumentów, Piotr Gliński przypomniał, że dzięki wystawie prezentującej wyróżnione archiwalia, która będzie pokazywana w całej Polsce, wiedza o naszej historii, jej wybitnych postaciach i przełomowych wydarzeniach będzie dostępna dla wszystkich.
Polska Lista Krajowa Programu UNESCO Pamięć Świata
W wyniku prac Polskiego Komitetu Programu UNESCO Pamięć Świata w 2014 r. powstała polska Lista Krajowa Programu UNESCO Pamięć Świata, na którą wpisywane są unikalne skarby narodowego dziedzictwa o fundamentalnym znaczeniu dla historii, kultury i tożsamości naszego kraju, przechowywane na co dzień w polskich archiwach, bibliotekach i muzeach.
W tym roku Komitet, w skład którego wchodzą przedstawiciele największych polskich bibliotek, archiwów oraz środowisk naukowych, a któremu przewodniczy Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych, po raz czwarty wyłonił obiekty, które zostały uhonorowane wpisem na listę.
Na Liście Krajowej znalazły się następujące archiwalia:
- Dokument Przemysła II z 15 sierpnia 1295 r. z zasobu Archiwum Diecezjalnego w Pelplinie
- Dokument króla Kazimierza Wielkiego dla biskupa ormiańskiego Grzegorza we Lwowie z 4 lutego 1367 r. z zasobu Archiwum Głównego Akt Dawnych
- Trybunał Koronny Lubelski (1579-1811) z zasobu Archiwum Państwowego w Lublinie
- Archiwum Ordynacji Zamojskiej ze Zwierzyńca (1581-1944) z zasobu Archiwum Państwowego w Lublinie
- Przywilej Chełmiński z 1 października 1251 r. z zasobu Archiwum Państwowego w Toruniu
- Średniowieczne rotulusy z klasztoru premonstratensów na Ołbinie we Wrocławiu (1257, 1305-1370) z zasobu Archiwum Państwowego we Wrocławiu
- Kolekcja utworów Fryderyka Chopina z lat 30. i 40. XIX w. z zasobu Biblioteki Jagiellońskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego
- Rękopiśmienna spuścizna Juliusza Słowackiego (1835-1865) z zasobu Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu
- Rękopis „Balladyny” Juliusza Słowackiego (ok. 1834-1838) z zasobu Biblioteki Narodowej w Warszawie
- Rękopis zbioru wierszy Krzysztofa Kamila Baczyńskiego pt. „W żalu najczystszym” z 1942 roku z zasobu Biblioteki Narodowej w Warszawie
- Teki Górskiego – zbiór rękopisów do historii Polski i krajów sąsiednich w XVI w. z zasobu Biblioteki Narodowej w Warszawie
- 5 unikatowych egzemplarzy dzieł Jana Heweliusza (1647-1690) z zasobu Polskiej Akademii Nauk Biblioteki Gdańskiej
- Kolekcja płyt gramofonowych Polskiego Radia z września 1939 roku z zasobu Archiwum Polskiego Radia S.A.
- Rękopiśmienny atlas Mappy Hrabstwa Bialskiego z 1781 roku z zasobu Towarzystwa Naukowego Płockiego
- Mapa Księstwa Pszczyńskiego z 1636 roku z zasobu Archiwum Państwowego w Katowicach.
Program UNESCO Pamięć Świata
Program Pamięć Świata powstał z inicjatywy UNESCO w 1992 r. Jego celem jest utrwalanie znaczenia wielowiekowego dziedzictwa dokumentacyjnego ludzkości. Program zwraca uwagę społeczeństwa na konieczność ochrony dokumentów o szczególnym znaczeniu historycznym, które stanowią świadectwo naszej kultury i cywilizacji. W związku z jego realizacją podejmowane są również działania na rzecz upowszechniania wiedzy i szerokiego udostępniania dziedzictwa dokumentacyjnego. W ramach Programu tworzone są trzy listy dziejowych pomników piśmiennictwa: światowa oraz regionalne i krajowe.
