Projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu usprawnienia działań Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, Policji oraz Straży Granicznej na wypadek zagrożenia bezpieczeństwa państwa.
Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu usprawnienia działań Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, Policji oraz Straży Granicznej na wypadek zagrożenia bezpieczeństwa państwa, przedłożony przez Ministra Obrony Narodowej. Projekt reguluje kwestię użycia Sił Zbrojnych do samodzielnych działań w czasie pokoju na terytorium RP. Projekt reguluje również kwestię prawnej ochrony działań, które podejmowane są przez żołnierzy Wojska Polskiego, funkcjonariuszy Straży Granicznej i Policji. Nowe przepisy zostały zaproponowane w kontekście w szczególności zagrożenia migracyjnego na granicy polsko-białoruskiej.
Najważniejsze rozwiązania
• Umożliwiony zostanie udział Sił Zbrojnych w operacji wojskowej prowadzonej w czasie pokoju na terytorium RP przez którą należy rozumieć zorganizowane działanie Sił Zbrojnych prowadzone w celu zapewnienia bezpieczeństwa zewnętrznego państwa, niebędące szkoleniem lub ćwiczeniem oraz działanie wojsk obcych w ramach wzmocnienia wojskowego Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej lub wojsk Państw-Stron Traktatu Północnoatlantyckiego, o którym mowa w art. 3a ust. 1 ustawy z dnia 23 września 1999 r. o zasadach pobytu wojsk obcych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz zasadach ich przemieszczania się przez to terytorium oraz zasadach udzielania pomocy wojskom sojuszniczym i organizacjom międzynarodowym.
W tym zakresie określone zostaną zasady użycia przez żołnierzy środków przymusu bezpośredniego, broni oraz innego uzbrojenia, w ramach operacji wojskowych prowadzonych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w czasie pokoju.
• Żołnierze oraz funkcjonariusze Policji i Straży Granicznej, objęci postępowaniem karnym dotyczącym użycia środków przymusu bezpośredniego, broni lub innego uzbrojenia, w związku z wykonywaniem swoich zadań służbowych – będą mogli żądać wyznaczenia obrońcy z urzędu (adwokata lub radcę prawnego).
• Żołnierze objęci postępowaniem karnym dotyczącym użycia środków przymusu bezpośredniego, broni lub innego uzbrojenia, w związku z wykonywaniem swoich zadań służbowych, którzy nie będą chcieli skorzystać z obrońcy z urzędu, będą mieli zapewnioną możliwość sfinansowania pomocy prawnej udzielanej im przez obrońcę z wyboru.
• Umożliwione zostanie zachowanie prawa do pełnego uposażenia oraz dodatków o charakterze stałym dla żołnierzy, którzy zostali zawieszeni w czynnościach służbowych.
Chodzi o żołnierzy, przeciwko którym wszczęto postępowanie karne o przestępstwo popełnione z użyciem środków przymusu bezpośredniego, broni lub innego uzbrojenia w związku z wykonywaniem zadań lub czynności służbowych.
• Do Kodeksu karnego wprowadzony zostanie kontratyp przestępstwa, czyli wyłączenie odpowiedzialności karnej za czyn popełniony w szczególnych warunkach. Chodzi w szczególności o użycie przez żołnierza broni lub środków przymusu bezpośredniego z naruszeniem zasad, w celu m.in.:
– odparcia bezpośredniego, bezprawnego zamachu na życie, zdrowie lub wolność tego żołnierza lub innej osoby, lub
– przeciwdziałania czynnościom zmierzającym bezpośrednio do zamachu na życie, zdrowie lub wolność tego żołnierza lub innej osoby
– jeżeli w każdym z tych przypadków okoliczności wymagają natychmiastowego działania.
• Doprecyzowane zostaną zasady zatrzymania żołnierzy przez Żandarmerię Wojskową (zatrzymanie w czasie pełnienia przez żołnierza służby ma być stosowane jako środek ostateczny, chyba że zachodzi konieczność zatrzymania żołnierza na gorącym uczynku).
• Policjanci otrzymają uprawnienia do użycia lub wykorzystania środków przymusu bezpośredniego, aby przeciwdziałać zamachowi na nienaruszalność granicy państwowej.
Nowe przepisy mają wejść w życie z dniem następującym po ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.
Projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu usprawnienia działań Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, Policji oraz Straży Granicznej na wypadek zagrożenia bezpieczeństwa państwa
W projektowanej ustawie przewidziano w szczególności:
1) wprowadzenie możliwości prowadzenia przez Siły Zbrojne operacji wojskowej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w czasie pokoju w celu zapewnienia bezpieczeństwa zewnętrznego państwa i określenie dla tej operacji zasad użycia środków przymusu bezpośredniego, broni oraz innego uzbrojenia przez żołnierzy w związku z wykonywaniem zadań lub czynności służbowych;
2) wyłączenie odpowiedzialności karnej żołnierza, funkcjonariusza Straży Granicznej i Policji w przypadku, gdy niezgodne z zasadami (określonymi w przepisach) użycie lub wykorzystanie środków przymusu bezpośredniego, broni lub innego uzbrojenia, da się uzasadnić szczególnymi okolicznościami (m.in. związanymi z potrzebą ochrony życia, zdrowia lub wolności żołnierza, funkcjonariusza lub innej osoby), które wymagają natychmiastowego działania;
3) zapewnienie żołnierzom oraz funkcjonariuszom Policji i Straży Granicznej, objętym postępowaniem karnym w następstwie użycia lub wykorzystania środków przymusu bezpośredniego, broni lub innego uzbrojenia w związku z wykonywaniem zadań lub czynności służbowych, możliwości żądania obrońcy z urzędu.
4) zapewnienie żołnierzom (zawodowym i niezawodowym), objętym postępowaniem karnym
w następstwie użycia lub wykorzystania środków przymusu bezpośredniego, broni lub innego uzbrojenia w związku z wykonywaniem zadań lub czynności służbowych możliwości sfinansowania kosztów pomocy prawnej udzielanej żołnierzowi przez profesjonalnego pełnomocnika z wyboru (adwokata, radcę prawnego). Pomoc taka przyznawana będzie jeszcze przed zakończeniem postępowania i nie będzie podlegała zwrotowi niezależnie od wyniku postępowania karnego (a więc również nie będzie podlegała zwrotowi w przypadku wydania wyroku skazującego żołnierza).
5) wprowadzenie możliwości zachowania (na podstawie decyzji dowódcy jednostki wojskowej kierującego się okolicznościami danej sprawy) prawa do pełnego uposażenia oraz dodatków o charakterze stałym dla żołnierza (zawodowego i niezawodowego) zawieszonego
w czynnościach służbowych lub tymczasowo aresztowanego;
6) wprowadzenie regulacji, zgodnie z którą w przypadku zatrzymania żołnierza pełniącego czynną służbę wojskową, zatrzymanie musi się odbywać dodatkowo z poszanowaniem godności
i honoru żołnierza i służby wojskowej, w tym munduru żołnierza Wojska Polskiego, przy czym zatrzymanie w czasie wykonywania przez tego żołnierza czynności lub zadań służbowych, musi być traktowane jako środek ostateczny, o ile nie zachodzi konieczność zatrzymania żołnierza na gorącym uczynku.
7) zrównanie wsparcia prawnego dla żołnierzy niezawodowych na wzór żołnierzy zawodowych, w szczególności w zakresie możliwości wsparcia prawnego żołnierzy niezawodowych w sprawach, w których są pokrzywdzeni określonymi kategoriami przestępstw, jak np. naruszenie nietykalności cielesnej lub znieważenie.
Poza ustawą
W celu realizacji wsparcia prawnego dla żołnierzy, w strukturach Centralnego Wojskowego Centrum Rekrutacji, utworzone zostanie „Biuro pomocy prawnej żołnierzom”, dla żołnierzy objętych m.in. postępowaniem karnym w następstwie użycia środków przymusu bezpośredniego, broni lub innego uzbrojenia w związku z wykonywaniem zadań lub czynności służbowych. Zadaniem Biura będzie świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej na rzecz tych żołnierzy od chwili podjęcia pierwszych czynności przez organy ścigania w sprawie danego żołnierza (czyli np. już od chwili zatrzymania, a jeszcze przed postawieniem zarzutów).
