Allan Starski został pierwszym Laureatem 27. Orłów, Polskich Nagród Filmowych.
Nazwisko twórcy, który już w poniedziałek 10 marca na uroczystej gali w Teatrze Polskim odbierze statuetkę Orła za Osiągnięcia Życia, zostało ogłoszone podczas uroczystego spotkania z Nominowanymi do nagród Polskiej Akademii Filmowej.
– Laureat Nagrody za Osiągnięcia Życia to nie tylko osoba, która zrobiła fantastyczne filmy. To także twórca, który jest dla nas busolą i drogowskazem etycznym, co jest szczególnie ważne w dzisiejszych czasach. Allan Starski to mag polskiego i światowego kina. Kochamy go nie tylko za piękne scenografie, które stworzył do wielu, wielu filmów – Allan Starski jest pierwszym scenografem, który dostał tę nagrodę. Jest także niezwykle skromnym człowiekiem, pełnym miłości do filmu i do ludzi. Na przestrzeni lat stał się również drogowskazem moralnym, który przeprowadził nas przez róże epoki, zachowując niebywałą pasję do kina – powiedział Dariusz Jabłoński, Prezydent Polskiej Akademii Filmowej, ogłaszając nazwisko pierwszego Laureata 27. Orłów, Polskich Nagród Filmowych.
Laureat Nagrody za Osiągnięcia Życia, Allan Starski, z którym Dariusz Jabłoński połączył się telefonicznie bezpośrednio po ogłoszeniu werdyktu Polskiej Akademii Filmowej, wyraził wdzięczność i radość. – Czuję, że jestem wśród przyjaciół – powiedział. Dodał też, że Orzeł za Osiągnięcia Życia „nie będzie czuć się osamotniony, dołączy bowiem do sporej gromadki statuetek i będzie miał dobre towarzystwo”.
Melancholijny, przedwojenny dworek z „Panien z Wilka”, siermiężne peerelowskie biura z „Co mi zrobisz, jak mnie złapiesz”, rewolucyjny Paryż z „Dantona”, obozy koncentracyjne z „Listy Schindlera”, zrujnowana Warszawa z „Pianisty” czy sielskie Soplicowo z „Pana Tadeusza”… Choć osadzone w różnych epokach i utrzymane w odmiennych stylistykach, filmy te łączy jedno – sugestywnie wykreowany, zapadający głęboko w pamięć filmowy świat. Ta ekranowa wizja nigdy nie byłaby tak pełna, gdyby nie praca wybitnego scenografa – Allana Starskiego.
Allan Starski – laureat Oscara za pracę przy „Liście Schindlera” – to bez wątpienia jeden z najwybitniejszych w historii polskich scenografów. Współtworzył świat filmowy w dziełach takich reżyserów jak Andrzej Wajda, Steven Spielberg, Roman Polański, Agnieszka Holland, Krzysztof Kieślowski, Władysław Pasikowski czy Janusz Zaorski.
Jest członkiem Amerykańskiej Akademii Sztuki i Wiedzy Filmowej przyznającej Oscary, Polskiej Akademii Filmowej, a także Zarządu Głównego Stowarzyszenia Filmowców Polskich.
Za scenografię „Listy Schindlera” Stevena Spielberga otrzymał Oscara i nominację do BAFTA. Za scenografię do „Pianisty” Romana Polańskiego – Nagrodę Francuskiej Akademii Filmowej „Cezar”. Do nagrody Emmy był nominowany jako współtwórca brytyjsko-amerykańskiego filmu „Ucieczka z Sobiboru” Jacka Golda.
Starski jest także laureatem Orłów: za Najlepszą Scenografię do „Pana Tadeusza” Andrzeja Wajdy, „Pianisty” Romana Polańskiego i „Pokłosia” Władysława Pasikowskiego, a teraz także Nagrody za Osiągnięcia Życia. Do Polskich Nagród Filmowych był również nominowany za scenografię do filmów „Prawo ojca” Marka Kondrata i „Ukryta gra” Łukasza Kośmickiego.
Został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski oraz Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze – Gloria Artis”.
Ogłoszeniu Laureata Nagrody za Osiągnięcia Życia towarzyszyło uroczyste spotkanie z Nominowanymi do tegorocznych Polskich Nagród Filmowych. Uroczystość odbyła się 5 marca w nowym gmachu Telewizji Polskiej.
Wśród gości znaleźli się m.in. reżyserki i reżyserzy: Kamila Tarabura („Rzeczy niezbędne”), Maria Zbąska („To nie mój film”), Bartosz Konopka („Lady Love”), Klara Kochańska-Bajon i Jagoda Szelc („Matki pingwinów”), Jan Holoubek (Rojst. Millenium”), Tomasz Gąssowski („Wróbel”) oraz scenarzystki i scenarzyści Łukasz M. Maciejewski („Biała odwaga”), Grzegorz Łoszewski („Minghun”), Kacper Wysocki („Idź przodem, bracie”), Ewa Popiołek i Dorota Jankojć-Poddębniak („Lady Love”), Dorota Trzaska i Nina Lewandowska („Matki pingwinów”), Karolina Frankowska i Katarzyna Golenia („Śleboda”).
W spotkaniu wzięły też udział nominowane do Orłów za role kobiece: Sandra Drzymalska („Biała odwaga”, „Simona Kossak”), Wiktoria Gorodeckaja („Biała odwaga”).
Nie zabrakło również nominowanych aktorów: Tomasza Włosoka („Kulej. Dwie strony medalu”), Filipa Pławiaka („Biała odwaga”), Andrzeja Chyry („Kulej. Dwie strony medalu”) czy Juliana Świeżewskiego („Biała odwaga”).
Na uroczystości gościli też dokumentaliści i dokumentalistki, autorki i autorzy zdjęć, muzyki i kostiumów, scenografii, charakteryzacji, montażu i dźwięku, którzy współtworzyli nominowane do Orłów filmy, producenci i koproducenci, a także ich dystrybutorzy i nadawcy.
W tym roku najwięcej, bo aż 15 nominacji – przypadło filmowi „Biała odwaga” w reżyserii Marcina Koszałki. O nagrody w 13 kategoriach o Polskie Nagrody Filmowe Orły ubiega się „Dziewczyna z igłą” w reżyserii Magnusa von Horna. Natomiast „Kulej. Dwie strony medalu” w reżyserii Xawerego Żuławskiego ma szansę na 9 statuetek. O statuetkę Orła dla Najlepszego Filmu rywalizować będą: „Biała odwaga”, „Dziewczyna z igłą”, „Kulej. Dwie strony medalu”, „Strefa interesów” i „To nie mój film”.
ALLAN STARSKI – BIOGRAFIA
– Dla mnie scenograf to człowiek, który kocha kino. Kocha, a więc i rozumie. W związku z tym potrafi swoje temperamenty artystyczne i twórcze podporządkować kinu, potrzebom filmu – mówił Allan Starski w monograficznej książce poświęconej swojej twórczości.
Allan Starski przyszedł na świat 1 stycznia 1943 roku. Ze sztuką miał do czynienia od najmłodszych lat. Matką scenografa była tancerka Maria Bargielska, ojcem – Ludwik Starski, autor popularnych piosenek i scenarzysta filmowy. To właśnie dzięki ojcu Allan Starski już jako dziecko miał okazję poznawać filmowy świat i wielkie osobistości kina. – Wychowałem się w domu filmowym (…). Mój ojciec jako scenarzysta pracował głównie za biurkiem, ale owszem, zabierał mnie na plany filmowe. Jako mały chłopiec widziałem dekoracje do „Zakazanych piosenek” i „Skarbu”. Te odwiedziny zawsze robiły na mnie duże wrażenie – podkreślał w wywiadach.
W 1969 roku Allan Starski ukończył studia na Wydziale Architektury Wnętrz Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Niedługo potem rozpoczął pracę w Zespołach Filmowych. Jako samodzielny scenograf zadebiutował trzy lata później, w „Chłopcach” Ryszarda Bera, filmie obyczajowym o pensjonariuszach domu starców.
W latach 70. i 80. pracował przy ponad 30 filmach. Ważnym momentem w karierze artysty było podjęcie współpracy z Andrzejem Wajdą, która zaowocowała aż czternastoma wspólnymi produkcjami. Pierwszą z nich była „Smuga cienia” (1976), adaptacja powieści Josepha Conrada, która wymagała od scenografa – pracującego razem z Teresą Barską – zbudowania historycznych wnętrz dziewiętnastowiecznego żaglowca w warszawskiej wytwórni. Na użytek „Człowieka z marmuru” (1976) Starski wybudował – w Warszawie! – ceglaną Nową Hutę. Na potrzeby scenografii „Dantona” (1982) zaadoptował wiele autentycznych paryskich obiektów, m.in. Wersal! W „Panu Tadeuszu” (1999) wykreował sielską „krainę lat dziecinnych”.
Światowa kariera Allana Starskiego nabrała rozpędu w latach 90. Za jedno z ważniejszych doświadczeń w swojej karierze artysta uznaje współpracę z Agnieszką Holland. To właśnie Starski stworzył scenografię do „Europy, Europy” (1990), w której monumentalną, faszystowską architekturę „odgrywały” między m.in. wnętrza warszawskiego Pałacu Kultury i Nauki. Na potrzeby „Placu Waszyngtona” (1997) wykreował dziewiętnastowieczny nowojorski plac w wyjątkowo niebezpiecznej dzielnicy w mieście Baltimore. Podobno mieszkańcom tak spodobała się ta scenografia, że prosili, aby ekipa jej nie demontowała.
Kamieniem milowym w twórczości Starskiego okazała się praca przy „Liście Schindlera” (1994). Ponad 100 obiektów zdjęciowych, wyczerpujący harmonogram pracy i niebywała dbałość Stevena Spielberga o szczegóły sprawiły, że przygotowywanie scenografii do filmu było jednym z największych wyzwań w dorobku Starskiego. Wysiłek polskiego artysty został nagrodzony – Amerykańska Akademia Filmowa uhonorowała Polaka (oraz dekoratorkę wnętrz Ewę Braun) Oscarem za najlepszą scenografię (1994).
Do tematyki wojennej Starski powrócił przy okazji „Pianisty” (2002) Romana Polańskiego, na podstawie wspomnień Władysława Szpilmana. Ujęcia przedstawiające zrujnowaną po powstaniu stolicę należą do najbardziej rozpoznawalnych obrazów filmu. Z Romanem Polańskim Starski spotkał się później raz jeszcze – przy pracy nad „Oliverem Twistem” (2006), tworząc scenografię przedstawiającą XIX-wieczny Londyn. Jest także autorem nagradzanych scenografii do „Pokłosia” (2012) Władysława Pasikowskiego i „Ukrytej gry” (2019) Łukasza Kośmickiego.
Współpraca ze Stevenem Spielbergiem i Oscar za „Listę Schindlera” otworzyły Starskiemu bramę do Hollywood. Podczas swojej bogatej kariery artystycznej polski twórca wielokrotnie pomagał materializować – czasem pozornie niewykonalne, a niekiedy wręcz ekscentryczne – życzenia największych światowych filmowców. – Jednym z najbardziej ekstrawaganckich zadań, jakie dostałem, było stworzenie zaśnieżonych ulic Krakowa wczesną wiosną (albo w końcówce zimy), kiedy naturalnego śniegu już dawno nie było. Więc my ten śnieg – prawdziwy! – przywoziliśmy ciężarówkami z Zakopanego i rozkładaliśmy na ulicach. (…) W efekcie obniżyliśmy temperaturę na tej ulicy o kilka stopni – mówił w jednym z wywiadów Allan Starski.
Andrzej Wajda podkreślał: – Allan Starski był nie tylko autorem scenografii, ale i pełnym współtwórcą tego, co widzowie oglądają na ekranie. Allan Starski podkreśla natomiast, że praca nad scenografią filmową ma kreacyjny, a nie stricte odtwórczy charakter: – Nie ma nic bardziej mylnego, niż wyobrażenie, że jeśli robimy film historyczny, to powinniśmy jedynie jak najwierniej odwzorować wszystko, co wiemy o danym czasie i miejscu. (…) Czasami, żeby przekonać publiczność do filmowej opowieści, pewne sceny muszą być na tyle intensywne, że wymagają przekraczania historycznych granic (…). Zrobiłem coś takiego w filmie „Nokturn”, biografii Franza Schuberta. Pokazywaliśmy w nim moment śmierci kompozytora, kiedy on słyszy swoją symfonię, a równocześnie patrzy na kieszonkowy zegarek, w którym wskazówka sekundy dobija do godziny 12. A tak się składa, że w epoce Schuberta, a umarł on w 1828 roku, nie używano jeszcze takich wskazówek.
Zapytany, do czego przyrównałby swoją pracę, Allan Starski odparł: – Praca scenografa przypomina jazdę figurową na łyżwach. Najpierw trzeba zrobić szkołę, a potem można dodać element fantazji. Lubię jeździć na łyżwach i myślę, że jeżdżę na tyle dobrze, na ile robię scenografię.
LAUREACI ORŁÓW ZA OSIĄGNIĘCIA ŻYCIA: Wojciech Jerzy Has (1999), Andrzej Wajda (2000), Stanisław Różewicz (2001), Tadeusz Konwicki (2002), Roman Polański (2003), Kazimierz Kutz (2004), Jerzy Kawalerowicz (2005), Jerzy Hoffman (2006), Witold Sobociński (2007), Janusz Morgenstern (2008), Jerzy Wójcik (2009), Jerzy Stefan Stawiński (2010), Tadeusz Chmielewski (2011), Janusz Majewski (2012), Danuta Szaflarska (2013), Kazimierz Karabasz (2014), Franciszek Pieczka (2015), Janusz Gajos (2016), Sylwester Chęciński (2017), Jerzy Stuhr (2018), Krzysztof Zanussi (2019), Maja Komorowska (2020), Jerzy „Duduś” Matuszkiewicz (2021) oraz Jerzy Skolimowski (2022), Jan A.P. Kaczmarek (2023), Agnieszka Holland (2024).
