Policjanci CBŚP obchodzą jubileusz swojego istnienia.
Funkcjonariusze mierzą się z najgroźniejszymi przestępcami, przejmują tony narkotyków, niebezpiecznych materiałów wybuchowych czy nielegalnych towarów, likwidują szlaki przemytnicze nie tylko w kraju, ale coraz częściej także poza jego granicami. Przez dwie dekady policjanci rozbili ponad 3,5 tys. zorganizowanych grup przestępczych, ustalili 90 tys. podejrzanych, którym na poczet przyszłych kar zabezpieczyli mienie warte około 8,3 miliarda złotych, zlikwidowali prawie 300 laboratoriów narkotyków syntetycznych, blisko tysiąc plantacji konopi i ponad 100 fabryk nielegalnych papierosów, przejęli też ponad 43 tony narkotyków, prawie 1,9 miliarda szt. papierosów oraz prawie 5 tys. jednostek broni.
Centralne Biuro Śledcze zostało powołane 15 kwietnia 2000 roku, jako komórka organizacyjna Komendy Głównej Policji. 9 października 2014 roku Biuro wyłączono ze struktur KGP i rozpoczęło działalność jako odrębna jednostka organizacyjna Policji – Centralne Biuro Śledcze Policji.
Nowa rzeczywistość, nowe zagrożenia
Wraz z transformacją polityczną, jaka dokonała się w Polsce po roku 1989, rozwojem ekonomicznym, a także potrzebą dostosowania przepisów prawnych do rzeczywistości nastąpiła eskalacja przestępczości. Zaczęły się tworzyć zorganizowane struktury przestępcze, których celem był szybki i duży zysk. Członkowie tych grup czuli się bezkarni, często terroryzując lokalne społeczności.
Liderzy grup przestępczych, dzięki sprzyjającym warunkom, rozwinęli różne „dziedziny” przestępczej działalności, od przestępstw kryminalnych poczynając, poprzez narkotykowe, aż na bardziej skomplikowanych, przestępstwach ekonomicznych kończąc. Dodatkowo Polska była od początku lat 90-tych obszarem działalności rosyjsko-języcznych grup przestępczych. Były to grupy szczególnie brutalne, trudniące się głównie przemytem narkotyków, spirytusu, prostytucją i wymuszeniami.
Pierwszą próbą opanowania tej sytuacji było powołanie w Policji w 1994 roku Biura dw. z Przestępczością Zorganizowaną KGP, a w 1997 roku Biura do Spraw Narkotyków KGP. Pozytywne wyniki pracy i osiągane efekty nie były jednak w stanie sprostać rozwijającemu się systematycznie zjawisku przestępczości zorganizowanej. Odpowiedzią na brutalizację życia publicznego i wzrost zagrożenia poczucia bezpieczeństwa było utworzenie 15 kwietnia 2000 roku w KGP – przez połączenie Biura do Walki z Przestępczością Zorganizowaną oraz Biura do Spraw Narkotyków – Centralnego Biura Śledczego Komendy Głównej Policji.
W momencie powołania CBŚ KGP istotnym problemem w kraju był brak poczucia bezpieczeństwa i przekonanie o bezsilności organów ścigania. Dlatego pomysł zakładał uniezależnienie nowo powstałej struktury od lokalnych powiązań biznesowych, politycznych i samorządowych. Taka konstrukcja nowej komórki w Policji miała ją uczynić odporniejszą na uleganie wpływom osób ze świata biznesu i polityki. Dzięki scentralizowanej strukturze, każdy z powstałych w miastach wojewódzkich Zarządów CBŚ KGP podlegał bezpośrednio Dyrektorowi CBŚ KGP. Nowo powstałe Biuro przypominać miało amerykańskie FBI i zajmować się przestępczością, której zasięg i ciężar gatunkowy przekraczał możliwości komend miejskich, powiatowych czy nawet wojewódzkich.
W CBŚ KGP zatrudnieni zostali najbardziej doświadczeni i najlepiej wyszkoleni funkcjonariusze, których wiedza i umiejętności pozwalały na stawianie czoła zagrożeniom takim jak: wymuszanie haraczy, porwania dla okupu, przemyt, produkcja narkotyków, terror kryminalny i porachunki przestępcze. Potrafili oni skutecznie posługiwać się złożonymi metodami pracy operacyjnej, werbować ważne osoby ze świata przestępczego i skutecznie współpracować z organami ścigania innych państw.
Do zadań nowo powstałego Biura należało m.in. opracowanie przestępczej mapy Polski, z zaznaczonymi strefami wpływów „Pruszkowa” i „Wołomina”, ustalenie liderów, członków, struktur grup i szlaków przemytniczych. Wszystko po to, by zlikwidować grupy przestępcze działające na terenie kraju i nie dopuścić do odbudowania grup już rozbitych. Kolejne cele stawiane przed Biurem realizowane były skutecznie i systematycznie, a rok 2000-czny można uznać za przełomowy w walce z największymi grupami przestępczymi.
CBŚP działa w całym kraju
W 2000 roku CBŚ KGP tworzyło blisko 1300 policjantów i ponad 70 pracowników, obecnie w Biurze pracuje prawie 2000 funkcjonariuszy i ponad 250 pracowników. Strukturę CBŚP tworzy dziś 17 Zarządów znajdujących się w każdym mieście wojewódzkim i w Warszawie oraz wydziały merytoryczne i wspierające w centrali w Warszawie.
Celem działania jest rozpoznawanie, zapobieganie i zwalczanie przestępczości zorganizowanej krajowej i międzynarodowej, w szczególności o charakterze kryminalnym, narkotykowym, ekonomicznym, cyberprzestępczości oraz zwalczanie aktów terroru.
Działania podejmowane przez Biuro zawsze poprzedzone są wieloma miesiącami sprawdzeń i ustaleń, w efekcie których rozbijane są gangi czy przejmowane zakazane substancje lub przedmioty. Na przestrzeni 20 lat policjanci CBŚP w wyniku prowadzonych działań operacyjno-dochodzeniowych rozbili ponad 3,5 tys. zorganizowanych grup przestępczych, ustalili 90 tys. podejrzanych, którym na poczet przyszłych kar zabezpieczyli mienie warte około 8,3 miliarda złotych, zlikwidowali prawie 300 laboratoriów narkotyków syntetycznych, blisko tysiąc plantacji konopi i ponad 100 fabryk nielegalnych papierosów, wyeliminowali z rynku ponad 43 tony narkotyków (w tym GBL), prawie 1,9 miliarda szt. papierosów oraz prawie 5 tys. jednostek broni. To tylko niektóre osiągnięte efekty ich pracy. O tych najbardziej spektakularnych najczęściej możemy usłyszeć w mediach. Niewątpliwie takie wyniki są rezultatem doskonałego rozpracowania środowisk przestępczych, ogromnego doświadczenia, wiedzy i umiejętności policjantów i pracowników CBŚP. Dużym wsparciem jest także nowoczesny i specjalistyczny sprzęt używany przez funkcjonariuszy.
Zorganizowana przestępczość kryminalna – od tego się zaczęło
Szybki sposób bogacenia się członków związków przestępczych, w szczególności liderów grup, na przestrzeni lat był przyczyną wielu zdarzeń kryminalnych. Wynikały one również z chęci przejęcia interesów tych grup poprzez próby tzw. „opodatkowania”, „ochrony”, czy też w skutek napadów i okradania członków z ich zysków. Jednak najbardziej niebezpieczne i ryzykowne dla ofiar są uprowadzenia dla okupu czy napady, które niestety wciąż są odnotowywane. Zwalczając przestępczość zorganizowaną na przestrzeni lat wprowadzano także nowe rozwiązania prawne ułatwiające pracę policjantów. W międzyczasie wprowadzono do polskiego systemu prawnego takie narzędzia jak: instytucja świadka koronnego, zakup kontrolowany czy kontrolowane wręczenie korzyści majątkowej.
Dzięki nowym rozwiązaniom prawnym, właściwej strukturze do walki z przestępczością zorganizowaną i ogromnemu zaangażowaniu ludzi odnoszono systematycznie kolejne sukcesy.
Szybki rozwój gospodarczy kraju, ale też duża odpowiedzialność karna za przestępstwa kryminalne sprzyjała jednak rozwojowi przestępczości ekonomicznej.
Czas „białych kołnierzyków”
Od początku powstania Biura zauważono, że dużym zagrożeniem może być rozwijająca się przestępczość gospodarcza, było to związane m.in. z włączaniem się podmiotów gospodarczych opanowanych przez grupy przestępcze w proces prywatyzacji, wyłudzenia nienależnego zwrotu podatku VAT, unikanie należności celnych przy przewozie przez granicę towarów obłożonych wysokim podatkiem akcyzowym oraz artykułów elektronicznych, czy legalizowanie dochodów przestępczych przez proceder „prania pieniędzy”.
W okresie 20-letniego funkcjonowania Biura wiele z tych prognoz i scenariuszy okazało się trafnych. Jednocześnie, rozwój społeczny i gospodarczy kraju spowodował powstawanie zagrożeń, nieznanych dotychczas polskiej kryminologii, historii Policji, czy naukom o bezpieczeństwie, które CBŚP – uwzględniając posiadany potencjał organizacyjny, techniczny i ludzki – zaczęło zwalczać.
Przeciwdziałanie wyłudzaniu podatku VAT oraz produkcji i wprowadzaniu do obrotu wyrobów tytoniowych bez akcyzy, również aktualnie, jest jednym z priorytetowych zadań Biura. Podobnie jak zwalczanie przypadków działalności na szkodę instytucji finansowych. Z uwagi na powstanie struktur i instytucji powołanych do zwalczania przestępstw korupcyjnych, w tym związanych z prywatyzacją mienia Skarbu Państwa, zagadnienie to w mniejszym stopniu dotyczyło specyfiki działań podejmowanych przez CBŚP. Choć i w tym zakresie w 20-letniej historii można odnotować pewne sukcesy.
Istotnym czynnikiem wzmacniającym działanie Biura była zmiana przepisów prawnych w zakresie: możliwości pozyskiwania danych, stosowania zaawansowanych technik operacyjnych, współpracy z instytucjami kontrolnymi, nadzorczymi, czy w końcu przepisy w zakresie konfiskaty rozszerzonej.
Na przestrzeni ostatnich lat jednym z priorytetów działalności Biura jest ujawnianie i odzyskiwanie mienia pochodzącego z przestępczości zorganizowanej. Ten obszar jest istotnym elementem zapobiegania przestępczości zorganizowanej, chociażby w zakresie pozbawiania korzyści materialnych liderów i członków grup przestępczych oraz przeciwdziałania finansowania przyszłych działań przestępczych.
Przestępczość narkotykowa
W momencie powołania Centralnego Biura Śledczego, Polska była krajem o niespotykanej dotychczas skali przestępczości. Wejście Polski do struktur europejskich spowodowało nieograniczony i swobodny przepływ towarów i ludzi. Oznaczało to otwarcie się Polski na rynki narkotykowe Unii Europejskiej. Tańszą, bo produkowaną na skalę przemysłową amfetaminę, metamfetaminę i ecstasy w Belgii i Holandii, czy przewożoną z Hiszpanii kokainę i marihuanę. Narkotyki z Afganistanu przez Iran, Turcję, Morze Czarne, Ukrainę trafiały również do Polski. Na przestrzeni lat Polska stała się krajem, z którego do producentów narkotyków syntetycznych w krajach Beneluksu eksportowane są prekursory, pre-prekursory i chemia potrzebna do ich produkcji. Nasz kraj jest tu zarówno producentem, jak i pośrednikiem dla substancji sprowadzanych z Indii, Chin i Hong Kongu. Również z Azji do Polski i Unii Europejskiej importowane są nowe substancje psychoaktywne. Są one szczególnie niebezpieczne, gdyż nigdy nie jest do końca znany ich skład chemiczny, efekt i skutek jaki może wywołać ich zażycie.
Przez 20 lat policjanci wyeliminowali z rynku ponad 42 tony narkotyków, które zostały zabezpieczone w kraju oraz poza jego granicami. Rozbito wiele grup przestępczych, które coraz częściej działają na arenie międzynarodowej. Niewątpliwie ogromnym ułatwieniem zwalczania przestępczości narkotykowej było wprowadzenie definicji generycznej do Ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii.
CBŚP dziś
Dzisiejsza zorganizowana przestępczość to tzw. grupy multiprzestępcze, na których działalność i strukturę ma wpływ sytuacja rynkowa, rozwój gospodarczy, a nawet cywilizacyjny. Gangi, szczególnie zajmujące się przestępczością kryminalną czy narkotykową, wciąż nie rezygnują z zapewnienia sobie zaplecza siłowego. Często zdarza się, że rozbijając zorganizowaną grupę przestępczą policjanci zabezpieczają broń palną czy inne niebezpieczne narzędzia.
Dziś też przestępczość coraz częściej przenosi się do Internetu, gdzie wydaje się można zachować anonimowość, bezkarność i nieograniczoną mobilność. Na tym polu policjanci CBŚP również już odnoszą sukcesy, podnosząc jednocześnie kwalifikacje i umiejętności, szybko dostosowując się do dynamicznego rozwoju technologii.
Niewątpliwym ułatwieniem zwalczania przestępczości zorganizowanej na przestrzeni lat są zmiany wprowadzane w polskim prawie karnym, przepisy dotyczące pracy operacyjnej, czy pracy dochodzeniowo-śledczej.
Zdecydowana większość prowadzonych w CBŚP spraw ma charakter międzynarodowy. Często grupy przestępcze nie działają w obrębie jednego kraju, ale kilku państw, co niewątpliwie utrudnia ustalenie wszystkich członków i rozbicie całej grupy. Dlatego CBŚP współpracuje ze służbami nie tylko polskimi, ale także zagranicznymi. Biuro uczestniczy w wielu projektach, szkoleniach, ćwiczeniach i działaniach nastawionych na jeszcze skuteczniejsze zwalczanie przestępczości zorganizowanej. Jest aktywnym członkiem Europolu, gdzie obecnie delegowanych jest dwóch oficerów łącznikowych CBŚP.
W 20-letniej historii Biura odnotowaliśmy wiele ważnych dat, ale wyróżniają się szczególnie trzy. Pierwszą z nich jest 9 października 2014 roku, kiedy to CBŚ wyłączono ze struktur KGP i rozpoczęło działalność jako odrębna jednostka organizacyjna Policji – Centralne Biuro Śledcze Policji. Bardzo ważną datą dla pracowników i policjantów Biura jest 24 lipca 2018 roku, kiedy to z inicjatywy członków Społecznego Komitetu Ufundowania Sztandaru dla CBŚP, został nadany i wręczony Sztandar dla Centralnego Biura Śledczego Policji. Ufundowanie tego weksylium – symbolu etosu zawodowego, funkcjonariuszom i pracownikom Centralnego Biura Śledczego Policji było wyrazem wdzięczności w uznaniu dotychczasowych zasług na rzecz zwalczania przestępczości zorganizowanej. Wartą podkreślenia jest również data 24 lipca 2017 roku, wówczas to dokonano oficjalnego otwarcia nowej siedziby Centralnego Biura Śledczego Policji.
Jakie było te 20 lat? To z pewnością czas trudnej służby w ciągle zmieniającej się rzeczywistości, do której ludzie tworzący Biuro musieli się dostosowywać. Warto podkreślić, że nawet najlepsze akty prawne czy rozwiązania techniczne i sprzętowe nie przyniosłyby takich efektów jakimi dziś CBŚP może się pochwalić, gdyby nie ogromne poświęcenie policjantów i pracowników. To właśnie dzięki nieprzeciętnemu zaangażowaniu w wykonywanie obowiązków, umiejętności wyjścia poza utarte szlaki, doświadczeniu, wiedzy i umiejętnościom ludzi rozbijane są kolejne zorganizowane grupy, zatrzymywani podejrzani, przejmowany nielegalny i niebezpieczny towar nie tylko w Polsce, ale i poza jej granicami. Centralne Biuro Śledcze Policji jest silne siłą ludzi, którzy je tworzą.
(CBŚP)
