Prokurator Generalny Adam Bodnar, korzystając z uprawnienia wynikającego z art. 13 § 1 ustawy z 28 stycznia 2016 r. Prawo o prokuraturze (Dz.U. 2024 poz. 390) wydał 14 lipca 2025 r. wytyczne ws. ataków na ratowników medycznych.
Są to „Wytyczne w sprawie prowadzenia postępowań o przestępstwa popełniane na szkodę osób udzielających świadczeń zdrowotnych, pierwszej pomocy, czynności ratunkowych, a także innych osób wykonujących obowiązki służbowe i zawodowe, które na mocy przepisów szczególnych korzystają z ochrony przewidzianej w kodeksie karnym dla funkcjonariuszy publicznych.”
Wytyczne stanowią reakcję na rosnącą liczbę zdarzeń, charakteryzujących się agresją słowną oraz fizyczną na osoby wchodzące w skład zespołów ratownictwa medycznego, osób udzielających świadczeń zdrowotnych w szpitalnych oddziałach ratunkowych (dyspozytorów, pielęgniarki, lekarzy i innych), zwłaszcza w postaci pobić, spowodowania uszkodzeń ciała, gróźb karalnych i znieważeń ze strony tych, którym pierwsza pomoc jest udzielana, członków ich rodzin, a nawet osób postronnych lub tych, w towarzystwie których przebywają.
„W odpowiedzi na liczne informacje dotyczące ataków słownych i fizycznych wobec ratowników medycznych i innych osób udzielających świadczeń zdrowotnych jako Prokurator Generalny wydałem wytyczne dla prokuratorów w sprawie prowadzenia postępowań o przestępstwa popełniane na szkodę tych osób. Opracowanie wytycznych zostało poprzedzone analizą 432 postępowań przygotowawczych. Przeprowadzono także szerokie konsultacje ze środowiskiem ratowników medycznych” – Bodnar.
Informacje o przypadkach napaści na osoby podejmujące czynności ratownicze lub udzielające świadczeń zdrowotnych wielokrotnie bulwersowały opinię publiczną wzbudzając poczucie zagrożenia oraz przekonanie o bezsilności organów ścigania.
Opracowanie wytycznych zostało poprzedzone analizą 432 postępowań przygotowawczych prowadzonych w okresie od 1 stycznia do 31 grudnia 2024 r. w powszechnych jednostkach organizacyjnych prokuratury, z których zdecydowana większość została zakończona decyzjami merytorycznymi. Posłużyła ona do zapoznania się z praktyką prokuratorską w zakresie prowadzenia tej kategorii spraw, w tym poprawności przyjmowanych kwalifikacji prawnej czynów, prawidłowości, szybkości i efektywności prowadzenia postępowań, zasadności podejmowanych decyzji merytorycznych oraz oceny zapadłych orzeczeń sądowych.
W Polsce rocznie odnotowuje się nawet 350 tysięcy ataków na ratowników medycznych w trakcie ich interwencji.
Ich treść oparta została także na wynikach konsultacji prokuratorów ze środowiskiem ratowników medycznych oraz z przedstawicielami Naczelnej Izby Lekarskiej.
W ocenie Prokuratora Generalnego obowiązujące instrumenty prawne w obszarze prawa karnego dają podstawę do podjęcia sprawnej i skutecznej reakcji ze strony prokuratorów, w celu wykrycia i pociągnięcia do odpowiedzialności karnej sprawców przestępstw skierowanych wobec osób udzielających świadczeń medycznych. Zadaniem prokuratorów jest zatem wykorzystanie tych rozwiązań z najwyższym profesjonalizmem i zaangażowaniem, w celu zapewnienia sprawnej reakcji prawno-karnej połączonej z nieuchronną i sprawiedliwą karą.
Osoby wykonujące czynności związane z udzielaniem świadczeń zdrowotnych, pierwszej pomocy oraz ratownictwa medycznego, a także inne obowiązki służbowe i zawodowe w tym zakresie, korzystają z ochrony prawnej przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych. Ich działania mają kluczowe znaczenie dla ochrony życia i zdrowia społeczeństwa, co uzasadnia objęcie szczególną ochroną prawną w sytuacjach zagrożenia ich zdrowia lub życia.
Z tego względu Wytyczne nakazują, aby każdorazowo po uzyskaniu przez prokuratora informacji o zdarzeniu mogącym świadczyć o popełnieniu przestępstwa na szkodę tych osób podczas i w związku z wykonywanie przez nie obowiązków zawodowych, podjąć niezwłocznie działania z urzędu w celu jej weryfikacji, a w razie potwierdzenia wszcząć postępowanie przygotowawcze.
Prokurator Generalny zwraca uwagę na konieczność zapewnienia przez kierowników powszechnych jednostek prokuratury bieżącej współpracy z innymi instytucjami uprawnionymi do prowadzenia postępowań (policja), w celu zagwarantowania przepływu informacji o wszczęciu postępowań dotyczących przestępstw popełnionych na szkodę osób udzielających świadczeń zdrowotnych, a także o wydaniu postanowień o przedstawieniu zarzutów.
Uzyskanie przez prokuratora informacji o toczących się postępowaniach już na ich wczesnym etapie umożliwi sprawną i adekwatną reakcję, w tym wnikliwą ocenę przesłanek zastosowania wobec podejrzanych środków zapobiegawczych, przede wszystkim w celu zapobieżenia popełnieniu przez nie kolejnych, ciężkich przestępstw.
Pozwoli to również na realizację głównego założenia Wytycznych jakim jest skuteczne i sprawne postawienie sprawców tej kategorii przestępstw przed wymiarem sprawiedliwości, poprzez rozpoznanie sprawy w trybie przyśpieszonym.
Adam Bodnar podkreśla konieczność każdorazowej oceny, czy okoliczności popełnienia czynu uzasadniają przyjęcie, że miał on charakter chuligański, co następnie powinno znaleźć odzwierciedlenie w składanych przez prokuratorów wnioskach o wymiar kary. Sprawcy czynów popełnionych na szkodę osób udzielających świadczeń zdrowotnych powinni być traktowani z należytą surowością w zakresie wymierzanych kar.
Prokurator Generalny zwraca uwagę na niezbędność podejmowania przez prokuratorów działań zabezpieczających w pełni prawa pokrzywdzonych. Te działania to kierowanie do sądu wniosków o orzeczenie środków kompensacyjnych na rzecz pokrzywdzonych w postaci obowiązku naprawienia szkody, zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub nawiązki. Wnioskowane kwoty powinny realnie odzwierciedlać wysokość szkody wyrządzonej przestępstwem, a także w pełni uwzględniać charakter krzywdy doznanej w wyniku przestępstwa. Dodatkowo należy rozważyć złożenie wniosku o orzeczenie przez sąd m.in. obowiązku przeproszenia pokrzywdzonego.
Ma też być opublikowany wizerunek sprawcy.
Wytyczne odnoszą się także do działań o charakterze prewencyjnym, mających zapobiegać popełnianiu przestępstw wobec osób wykonujących zawody medyczne. W tym celu prokuratorzy powinni składać wnioski o podanie wyroków skazujących do publicznej wiadomości. Ma to być wyraźny sygnał dla społeczeństwa, że agresja wobec osób niosących pomoc medyczną spotka się z nieuchronną karą.
Analiza tej kategorii spraw wykazała nieznaczną aktywność prokuratorów w zakresie wnoszenia środków odwoławczych od zapadłych orzeczeń. Wytyczne obligują referentów spraw oraz ich przełożonych do pogłębionej oceny adekwatności orzeczonych kar oraz środków kompensacyjnych i karnych w relacji do okoliczności przestępstwa przypisanego sprawcy i do stopnia społecznej szkodliwości czynu, w celu rozważenia wniesienia apelacje bądź sprzeciwu od wyroku nakazowego.
Zgodnie z Wytycznymi w Departamencie Postępowania Przygotowawczego Prokuratury Krajowej będą opracowywane coroczne sprawozdania ze ścigania przestępstw popełnionych na szkodę osób udzielających świadczeń zdrowotnych wraz z wnioskami co do sposobu ich realizacji.
Tracą moc wytyczne Prokuratora Generalnego Nr 9/2018 z 14 listopada 2018 r., sygn. PKII P 431.72.2018.
Wytyczne zostały pozytywnie zaopiniowane przez Krajową Radę Prokuratorów przy Prokuratorze Generalnym.
