Ogórek, cukinia, słonecznik i wiele innych plonów.
Pszczoły zapylają aż 70 procent gatunków roślin, które jednocześnie zapewniają aż 90 proc. pożywienia na świecie. Dlatego właśnie należy dbać o populację tych niezwykle pożytecznych owadów. I co najważniejsze, może to zrobić każdy – wystarczą dobre chęci i ogródek czy nawet niewielki balkon. Obchodzony 8 sierpnia Wielki Dzień Pszczół to świetna okazja, by zainteresować się losem naszych skrzydlatych przyjaciół.
Pszczoły odgrywają kluczową rolę w funkcjonowaniu wielu ekosystemów. Rośliny zapylane między innymi przez nie stanowią aż ponad 87 proc. wszystkich gatunków występujących na Ziemi. Niestety jednak nieodpowiedzialne zachowania ludzi często doprowadzają do śmierci nie tylko pojedynczych owadów, ale także całych ich rodzin. Nadal zdarzają się sytuacje, które kończą się tragicznie. Niewłaściwa pora oprysków na polach często prowadzi do wytrucia setek tysięcy zapylaczy. Ale zagrożeń jest znacznie więcej.
– Prawdziwą zmorą, w szczególności dla dziko żyjących owadów, a wśród nich pszczół i trzmieli, są pozostawiane w niewłaściwych miejscach odpady. Wiele osób nie zdaje sobie sprawy z faktu, że nawet szklana butelka może wyrządzić ogromne szkody. Owady, wabione słodkim zapachem, chętnie wlatują do wnętrza takiego opakowania. Wiele z nich nie jest w stanie już wydostać się z takiej pułapki – wskazuje Felice Scoccimarro, założyciel Akademii Ekologicznej, a także prezes działającej w branży gospodarowania odpadami, na której terenie już od kilku lat funkcjonuje pasieka.
Każdy może pomóc
Oprócz właściwego postępowania z odpadami ważne jest dbanie o wyrzucanie ich w odpowiednio do tego przystosowanych miejscach. Dzięki temu mogą one zostać w profesjonalny sposób przetworzone bądź unieszkodliwione. Dobrym pomysłem na wsparcie ekosystemu jest stworzenie dogodnych warunków dla zapylaczy. Coraz popularniejsze, również w miastach, stają się łąki kwietne. Co istotne, nie trzeba wcale posiadać wielkiego ogrodu, by stać się sprzymierzeńcem pszczół czy trzmieli.
– Wybierając rośliny na balkon czy do przydomowego ogródka, warto wybrać te, które są lubiane przez zapylacze. Zwłaszcza że wiele popularnych w kuchni ziół wspiera pracę pszczół oraz trzmieli. To mięta, bazylia, melisa, tymianek czy szałwia. Sadząc je, można pomóc pożytecznym owadom, a przy okazji zyskać dostęp do świeżych przypraw bez wychodzenia do sklepu – zauważa Felice Scoccimarro.
Coraz mniej miodu
Jak pokazują statystyki, zapylacze potrzebują naszego wsparcia. Na świecie w ostatnich latach spadła ilość produkowanego miodu. Według portalu Statista, w 2000 r. wynosiła ona 1,26 mln ton, a w 2017 r. – 1,88 mln ton. Niestety jednak w 2020 r. było to już tylko 1,77 mln ton. Co więcej, według danych Food Fraud Database, na które powołuje się brytyjski „Daily Telegraph”, miód – obok mleka i oliwy z oliwek – należy do grona trzech najczęściej podrabianych produktów spożywczych. Fałszerstwa polegają między innymi na braku odpowiednich oznaczeń na etykietach, dotyczących dodatku syropu cukrowego czy barwnika.
Coraz mniej miodu z polskich pasiek. Co, jeżeli pszczoły wyginą?
Populacja pszczół na świecie maleje, a miodu w rodzimych pasiekach powstaje coraz mniej. W 2020 roku na jednego Polaka przypadł już mniej niż kilogram tego złocistego produktu. Podczas obchodzonego 20 maja Światowego Dnia Pszczół warto w szczególny sposób spojrzeć na pracę tych pożytecznych owadów. Ma ona olbrzymi, pozytywny wpływ na przyrodę. Niestety jednak destrukcyjna działalność człowieka jest wielkim zagrożeniem dla zapylaczy.
Światowy Dzień Pszczół został ustanowiony przez Organizację Narodów Zjednoczonych. Dlaczego akurat na te owady zwrócono uwagę? To konsekwencja ich niezwykle ważnej roli w środowisku naturalnym. Zapylają rośliny, produkując przy tym prozdrowotny, lubiany przez wielu miód. Niestety w polskich pasiekach z roku na rok powstaje go coraz mniej. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego w 2015 r. pszczoły wytworzyły 52 117 ton produktu, natomiast w 2019 r. – 40 790 ton. W 2020 r. powstało go już zaledwie 30 000 ton. To znaczy, że na statystycznego Polaka przypadł mniej niż kilogram tej substancji krajowego pochodzenia.
– Produkcja miodu spada, a światowa populacja zapylaczy maleje. Na ten stan rzeczy wpływ ma wiele czynników. To m.in. zmiany klimatyczne, pojawianie się gatunków obcych i inwazyjnych czy intensywna gospodarka rolna z wykorzystaniem pestycydów. Dla owadów dużym niebezpieczeństwem są również dzikie wysypiska oraz pozostawiane w nieodpowiednich miejscach śmieci, zwłaszcza butelki. Tego rodzaju materiały stają się dla nich często pułapkę, z której nie potrafią się wydostać – mówi Felice Scoccimarro.
Rokrocznie słyszy się też o przypadkach masowych podtruć bądź zatruć pszczół, szczególnie w maju i czerwcu. Część z nich spowodowana jest stosowaniem chemicznych środków ochrony roślin i sztucznych nawozów, szkodliwych dla owadów. Dbanie o zwierzęta zapylające jest jednak w interesie rolników i sadowników, bo wykonują one na ich rzecz ogromną pracę – decydującą w kontekście wielkości plonów. Dlatego ważne jest, aby opryski wykonywać w odpowiednich porach oraz zgodnie z instrukcjami zawartymi na etykiecie produktów.
Losy pszczół nie powinny być obojętne wyłącznie osobom, które trudnią się rolnictwem i sadownictwem. Owady te odpowiadają za zapylanie 70% gatunków roślin, zapewniających aż 90% pożywienia ludzkości. To pokazuje, że bez nich życie ludzi mogłoby okazać się niemożliwe – zabrakłoby pożywienia. Choć pszczoły-robotnice żyją od zaledwie 5 tygodni do maksymalnie 9 miesięcy, to podczas tak krótkiego życia wykonują ciężką pracę, z której efektów korzysta zarówno przyroda, jak i człowiek. Z tego powodu dbanie o ich dobrostan jest niezwykle istotne.
Przyszłość pszczół w naszych rękach
Każdy może mieć wpływ na sytuację pszczół. Aby im pomagać, wystarczą nawet niewielkie gesty, które nie kosztują wiele. Jednym z prostszych do wykonania działań jest nieśmiecenie. Otwarte butelki po napojach są dla tych małych owadów niezwykle niebezpieczne. Zwabione do środka słodkim zapachem nie są w stanie wydostać się ze śmiertelnych pułapek. Jeżeli mamy taką możliwość, warto wyrzucić znalezioną podczas wypoczynku na łonie natury butelkę do odpowiedniego pojemnika.
Inną dobrą praktyką jest sadzenie roślin pszczelarskich, np. facelii błękitnej czy chabra bławatka. Ponadto niektóre zioła charakteryzują się miododajnością. Są wśród nich te znane z naszych talerzy: tymianek właściwy, szałwia lekarska oraz lebiodka pospolita, czyli oregano. Ich obecność w przydomowym ogródku lub na balkonie nie tylko pomoże pszczołom, lecz także zapewni dostęp do świeżych i aromatycznych przypraw.
– Sadzenie roślin miododajnych, które są również atrakcyjne wizualnie, to jeden z najprzyjemniejszych sposobów wspierania tych małych owadów. Korzyść z ich zasadzenia jest więc dwojaka. Z jednej strony włączamy się w oddolny ruch, który wpływa pozytywnie na przyszłość pszczół, z drugiej zaś nasza okolica staje się ładniejsza. Pamiętajmy, że skutki wyginięcia zapylaczy mogłyby okazać się katastrofalne. Dbanie o ich dobrostan to nasz wspólny interes. Każdy z nas, dzięki małym gestom, może przyłączyć się do pozytywnej eko-zmiany – podkreśla Jarosław Grzesiuk, pszczelarz z Akademii Ekologicznej Amest Otwock.