2 września 2020 r. minęło 40 lat od wpisu Historycznego Centrum Warszawy na Listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Był to piąty wpis z naszego kraju i trzydziesty na liście.
Inicjatorem wpisu warszawskiej Starówki był prof. Krzysztof Pawłowski. To on przedstawił Komitetowi Dziedzictwa Światowego UNESCO polskie postulaty, dotyczące historycznych miast oraz zabytków techniki.
Jednym z pierwszych pytań i wątpliwości była kwestia „autentyczności” zabytku. Jednak wobec zniszczeń wojennych i planowanej zagłady Warszawy wpis miał mieć inne znaczenie – podkreślić symbolizm odbudowy miasta oraz „wolę narodu utrzymania i udokumentowania swej tożsamości skazanej na zagładę”.
Ostatecznie w ślad za przesłaną dokumentacją, Komitet Dziedzictwa ICOMOS w maju 1980 r. wystosował opinię, w której jako uzasadnienie brzmiało: „Nominowane dobro kultury odpowiada zasadniczym warunkom przypisanym do Listy Światowego Dziedzictwa, a jego wyjątkowa wartość jest powszechnie uznana. W sposób szczególny odpowiada kryteriom nr 6 (o szczególnych wartościach historycznych). W następstwie Powstania Warszawskiego w sierpniu 1944 r. stolica Polski w odwecie została unicestwiona przez nazistowskiego okupanta. Z ruin, pomiędzy rokiem 1945 a 1966, wolą narodu miasto zniszczone w 85% zostało przywrócone do życia. Rekonstrukcja historycznego centrum, identyczna z oryginalną, symbolizuje wolę zapewnienia przetrwania jednego z pierwszych śladów polskiego osadnictwa kulturowego i w obrazowy sposób przedstawia fachowość technik konserwatorskich drugiej połowy XX w.”
Historyczne Centrum Warszawy zostało wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO 2 września 1980 r. Znalazło się wśród miast historycznych takich jak m.in. centrum Rzymu wraz z Watykanem, Ouro Preto w Brazylii czy Bosra w Syrii, parków narodowych Durmitor w Jugosławii i Garaniba w Zairze.
W początkach 1981 r. na kamienicy przy Zapiecku na Starym Mieście została umieszczona płyta o następującej treści: „Postanowieniem Komitetu Dziedzictwa Światowego Warszawskie Stare Miasto Dobrem Kultury Światowej UNESCO Wrzesień 1980”. W połowie lat dwutysięcznych na obrzeżach Starego Miasta zostały zainstalowane trójwymiarowe makiety, informujące o wpisie.
Prof. Krzysztof Pawłowski – architekt, urbanista, historyk i badacz architektury, konserwator, pedagog. Od lat specjalizuje się w badaniach i rewaloryzacji zabytkowych zespołów miejskich. Urodził się 3 maja 1934 r. w Warszawie, po wojnie rozpoczął studia na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej, w 1956 r. podjął pracę naukową w Polskiej Akademii Nauk. Inicjator wpisu warszawskiego Starego Miasta na Listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Przeszłość i przyszłość Starego Miasta – Śródmieście zaprasza na darmowe wycieczki
Swój obecny urok i unikalny klimat Stare Miasto zawdzięcza rewitalizacji, która wydobyła piękno odbudowanych obiektów. Prace ruszyły w 2007 r. Prowadził je Zarząd Terenów Publicznych. Zaczęło się od kosztującego ponad 9 mln zł kompleksowego remontu staromiejskich murów obronnych. Osuszono fundamenty, zamontowano izolację wodną, wzmocniono i oczyszczono ceglane konstrukcje. Ściany, mury i bruk zostały następnie rozświetlone systemem 296 opraw gruntowych, z których część (27) pracuje w trybie dynamicznej zmiany barw. Iluminacja murów obronnych, warta niemal 2 mln zł, została wykonana na ich całej długości – od Mostu Gotyckiego aż do ul. Brzozowej. Warszawskie Stare Miasto jest jednym z najlepiej oświetlonych obiektów miejskich w całej Europie. W 2009 r. iluminacja murów obronnych Starego Miasta została wyróżniona prestiżową nagrodą im. Jean-Paula L’Alliera dla najlepszego projektu związanego z rewitalizacją i konserwacją obszaru wpisanego na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Zrealizowane wcześniej prace dopełnił – największy od czasów odbudowy – remont staromiejskich ulic, przeprowadzony w latach 2012–2016. Kompleksowe naprawy objęły m.in ul. Nowomiejską i Krzywe Koło, gdzie wymianę nawierzchni i chodników połączono z pracami izolacyjnymi budynków, wymianą gazociągu, instalacji wodociągowych i oświetleniowych. W dalszej kolejności wyremontowana została nawierzchnia Rynku Starego Miasta, ul. Piwnej, Szeroki Dunaj, Jezuickiej, Kanonii, Dziekaniej, Świętojańskiej, Piekarskiej, Wąski Dunaj i Bugaj. Na jezdniach ulic: Piwnej, Piekarskiej i Wąski Dunaj ułatwiono możliwość poruszania się osobom na wózkach inwalidzkich – poprzez zeszlifowanie górnej warstwy kostki brukowej. Koszt prac przeprowadzonych na ulicach Starego Miasta wyniósł prawie 10 mln zł.
Na uwagę zasługuje również przeprowadzone w 2007 r. umocnienie Gnojnej Góry, która swoją nazwę zawdzięcza dawnemu przeznaczeniu – służyła Starej Warszawie jako wysypisko śmieci i nieczystości. Erozja wywołana czynnikami atmosferycznymi skutkowała jej coraz większym odkształceniem. Celem wartych 380 tys. prac było więc przywrócenie Gnojnej Górze bezpiecznej formy oraz zabezpieczenie jej przed dalszym niszczeniem. W tym celu – po usunięciu nierówności – została ona przykryta specjalną matą antyerozyjną. Zarząd Terenów Publicznych poddał naprawie oraz stabilizacji także murki oporowe znajdujące się u podnóża skarpy. Zwieńczeniem prac było obsianie góry trawą, po uprzednim pokryciu jej warstwą żyznej gleby.
– Stare Miasto otaczamy szczególną troską. Jego obecny wygląd zawdzięczamy jednak nie tylko remontom. Codziennie dbamy o to, żeby było czysto, zielono i bezpiecznie. Systematycznie konserwujemy i czyścimy rzeźby, pomniki oraz tablice pamiątkowe. Każdego roku na bieżące utrzymanie przeznaczamy 600 tys. zł. Dzięki naszej pracy Stare Miasto jest piękną wizytówką Warszawy – dodaje Arkadiusz Łapkiewicz, dyrektor Zarządu Terenów Publicznych.
Patrząc w najbliższą przyszłość
Budżet m.st. Warszawy został uszczuplony m.in. wskutek sytuacji epidemicznej oraz zmian w ogólnokrajowych przepisach. Trudna sytuacja finansowa wymogła rewizję inwestycji planowanych przez stołeczny samorząd – w tym inwestycji na Starym Mieście. Jedną z najistotniejszych inwestycji objętych nowym planem będzie remont symbolu Warszawy – powstałej w 1644 r. kolumny Zygmunta. Najdalej w 2022 r. zostanie ona poddana zabiegom konserwatorskim. Okładzina schodów zostanie zdemontowana i ponowne ułożona z odpowiednimi spadkami. Ubytki zostaną uzupełnione metodą flekowania ze starannie dobranego kamienia, a całość okładziny scalona kolorystycznie. Zakres prac remontowych obejmuje także mycie kolumny, oczyszczenie części metalowych, scalenie kolorystyczne i naniesienie powłok zabezpieczających na powierzchnię rzeźby króla Zygmunta III. Konserwacja i czyszczenie trzonu kolumny oraz samego pomnika będzie wykonywane z podnośnika.
Stare Miasto wzbogaci się też o pomnik prof. Jana Zachwatowicza, który całe swoje życie zawodowe związał z Warszawą. Był autorem koncepcji odbudowy Starego Miasta w Warszawie – przeciwstawiał się pomysłom zakładającym pozostawienie gruzowiska jako pomnika historii miasta albo zabudowy tego obszaru blokami. Pracował również na zlecenie ówczesnego prezydenta stolicy Stefana Starzyńskiego w komisji na rzecz wypracowania propozycji wydobycia i wyeksponowania wartości zabytkowych Warszawy, która zaowocowała m.in. odsłonięciem murów obronnych. Lokalizacja pomnika, a także jego wygląd zostaną przedstawione w najbliższym czasie.
Do końca 2022 r. planowane jest również zakończenie prac nad umocnieniem skarpy wiślanej w rejonie ul. Brzozowej 8/10 połączonych z remontem z ul. Brzozowej. W kolejnych latach planowany jest remont ul. Steinkellera wraz ze skarpą i murem oporowym poniżej ulicy. Zlecającym i nadzorującym realizację wszystkich opisanych prac będzie Zarząd Terenów Publicznych.
4 wycieczki na 40-lecie wpisu
Z okazji 40. rocznicy wpisania warszawskiego Starego Miasta na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO Dzielnica Śródmieście przygotowała dla mieszkańców niecodzienną atrakcję: darmowe wycieczki z przewodnikiem po Starym Mieście. – Choć wielu mieszkańcom Stare Miasto wydaje się dobrze znane, to zapewniam, że potrafi zaskoczyć. Korzystając z ogromnej wiedzy przewodników, można je odkryć na nowo i docenić jeszcze bardziej. Czterdziesta rocznica wpisu jest ku temu świetną okazją. Właśnie dlatego serdecznie zapraszam na spacery, podczas których przewodnicy zabiorą Was w niezwykłą podróż przez bardziej i mniej znane części historycznego serca naszej dzielnicy – zaznacza burmistrz Ferens.
Wycieczki będą odbywać się w każdą sobotę września br. w godz. 11-13. Aby się na nie zapisać, wystarczy napisać maila na adres zwiedzajwarszawo@gmail.com lub zadzwonić pod numer: 696 410 142 albo 692 895 551. Każdą z wycieczek zwieńczy wizyta w Centrum Interpretacji Zabytku przy ul. Brzozowej 11/13 – miejscu, które poprzez połączenie dawnych fotografii i nowoczesnych technologii pozwala lepiej zrozumieć historyczne serce stolicy. Gdzie znajdują się oryginalne fragmenty murów Starej Warszawy i Zamku Królewskiego? Dlaczego hejnał warszawski rozbrzmiewa zawsze o 11.15? Gdzie mieszkał autor pierwszego przewodnika po Warszawie? Odpowiedzi na te i wiele innych pytań będzie można uzyskać podczas każdego z sobotnich spacerów. O zapisie na poszczególne wycieczki decyduje kolejność zgłoszeń.
(UMW)