Warszawa liderem pod względem walorów turystycznych. Jak wypadły pozostałe miasta?

Walory turystyczne w powiatach i ich otoczeniu

redakcja

Zdecydowanym liderem pod względem walorów turystycznych z wartością wskaźnika walorów turystycznych (WaT) równą 63,5 jest Warszawa.

Kolejną lokatę zajmuje powiat nowosądecki z wartością WaT równą 57,5, a kolejne trzy lokaty z podobnym wynikiem (z przedziału 51–54) – Kraków oraz powiaty kłodzki i nowotarski. W przypadku Warszawy i Krakowa dominującą rolę odgrywają walory kulturowe, a w powiatach nowosądeckim, kłodzkim i nowotarskim – walory środowiskowe.

Niniejsze opracowanie zostało przygotowane równolegle z zeszytem metodolologicznym „Walory turystyczne w powiatach i ich otoczeniu” Oba opracowania mają swoje źródło w pracy badawczej z 2015 r. „Analiza walorów turystycznych powiatów i ich bezpośredniego otoczenia na podstawie danych statystycznych m.in. z zakresu bazy noclegowej, kultury i dziedzictwa narodowego oraz przyrodniczych obszarów chronionych”. Ważną cechą opracowania jest uwzględnienie walorów turystycznych nie tylko z terenu danego powiatu (czy miasta na prawach powiatu), ale także z otaczających go jednostek administracyjnych szczebla powiatowego z uwzględnieniem malejącej funkcji odległości, a także transgranicznych walorów turystycznych w krajach UE sąsiadujących z Polską.

Rok 2021 był pierwszym rokiem stopniowego odradzania się aktywności turystycznej po ograniczeniach spowodowanych pandemią COVID-19, a jeszcze przed pełnoskalową wojną na Ukrainie, będącą następstwem ataku wojsk Federacji Rosyjskiej na naszego wschodniego sąsiada – Ukrainę. Dlatego w pracy eksperymentalnej poświęconej walorom turystycznym w powiatach i ich otoczeniu dokonano obliczeń dla roku 2021.

W opracowaniu dla każdego powiatu oraz miasta na prawach powiatu wyznaczone zostały wartości wskaźnika walorów turystycznych (WaT). Wskaźnik ten jest oparty na różnorodnych miarach cząstkowych i dziedzinowych, dzięki którym uwzględnione zostały składniki kulturowe, środowiskowe, związane z infrastrukturą turystyczną (stymulanty) oraz zanieczyszczeniem środowiska i przestępczością (destymulanty)), które mają wpływ na walory turystyczne.

Wśród powiatów o najwyższych wartościach tego wskaźnika dominują największe miasta bogate w zasoby kultury i dziedzictwa narodowego (Warszawa, Kraków, Gdańsk, Wrocław) lub powiaty ziemskie górskie (nowosądecki, kłodzki, nowotarski, tatrzański, bieszczadzki, leski) lub nadmorskie (kołobrzeski, słupski, kamieński) które obok atrakcyjnych zasobów krajobrazowych dysponują także walorami uzdrowiskowymi lub bogatymi obszarami chronionej przyrody.

W układzie wojewódzkim najwyższe wartości średnie dla powiatów wskaźnika walorów turystycznych wystąpiły w województwach: małopolskim, pomorskim i zachodniopomorskim.

Wśród 38 powiatów z górnej grupy decylowej, aż 11 powiatów należy do woj. śląskiego. W pierwszej 10 ulokowały się 4 powiaty lub miasta na prawach powiatu z województwa małopolskiego.

Walory kulturowe

Wskaźnik walorów kulturowych (WaK) obejmuje 2 grupy tematyczne: zabytki (WZ) oraz potencjał uczestnictwa (WU), które uznano za równoprawne pod względem znaczenia dla tworzonego wskaźnika i w związku z tym obu tym grupom przyznano taką samą wagę – po 50%.

W obrębie grupy dotyczącej zabytków uwzględniono zmienne: liczba zabytków ogółem, liczba zabytków najstarszych – sprzed XVI w. i liczba zabytków wpisanych na listę światowego dziedzictwa UNESCO lub listę Pomników Historii.

Grupa skupiająca zmienne dotyczące potencjału uczestnictwa obejmuje: liczbę miejsc na widowni w teatrach i instytucjach muzycznych oraz liczbę muzeów i instytucji paramuzealnych wraz z liczbą zwiedzających, wykaz miejsc pielgrzymkowych wraz z liczbą osób je odwiedzających oraz rozróżnieniem ich zasięgu, a także liczbę imprez masowych i ich uczestników.[1]

Podczas opracowywania wskaźnika walorów kulturowych (WaK), zgodnie z metodologią opisaną w zeszycie metodologicznym Walory turystyczne w powiatach i ich otoczeniu, uwzględniono walory kulturowe sąsiednich powiatów oraz poprawkę transgraniczną.[2] Składowe wskaźnika walorów kulturowych zostały unormowane, a sam wskaźnik jest średnią ważoną.

Prezentowane w tablicy 1 wartości wskaźnika walorów kulturowych dla powiatów z dziesiątej – górnej grupy decylowej (10% powiatów o najwyższych wartościach wskaźnika), obrazują zarówno istotne zróżnicowanie pod względem wartości tego wskaźnika, jak i dominację powiatów i miast na prawach powiatu (m.n.p.p) z województw: śląskiego (11), małopolskiego (9) i mazowieckiego (6).

Warto zauważyć, że powiaty województwa mazowieckiego zlokalizowane w pobliżu Warszawy w decydującym stopniu korzystają na jej sąsiedztwie. Z kolei niektóre powiaty województw śląskiego i małopolskiego znacząco skorzystały na sąsiedztwie odpowiednio Krakowa i Katowic, choć wiele z nich posiada także istotne własne zasoby kulturowe. W górnej grupy decylowej jest po połowie (po 19) powiatów i miast na prawach powiatu, ale warto podkreślić, że w pierwszej dziesiątce jest aż siedem miast na prawach powiatu.

Warto podkreślić dominującą pozycję liderów według WaK: Krakowa i Warszawy oraz bardzo wyraźną trzecią lokatę Gdańska i czwartą Wrocławia. Kolejne cztery pozycje z bardzo podobną wartością WaK zajmują powiaty ziemskie: krakowski i wielicki, które obok własnych zasobów korzystają z bliskości bogatych zasobów kulturowych Krakowa. Kolejne lokaty zajęły Toruń, Poznań, Katowice i powiat wadowicki.

Górna grupa decylowa powiatów uszeregowanych według wartości wskaźnika walorów kulturowych (WaK)

Lp. Powiat Województwo WaK
1 Warszawa mazowieckie 1,000
2 Kraków małopolskie 0,941
3 Gdańsk pomorskie 0,518
4 Wrocław dolnośląskie 0,482
5 krakowski małopolskie 0,418
6 wielicki małopolskie 0,417
7 Toruń kujawsko-pomorskie 0,363
8 Poznań wielkopolskie 0,355
9 Katowice śląskie 0,354
10 wadowicki małopolskie 0,310
11 poznański wielkopolskie 0,295
12 warszawski zachodni mazowieckie 0,290
13 bocheński małopolskie 0,280
14 nowosądecki małopolskie 0,280
15 pruszkowski mazowieckie 0,280
16 Gdynia pomorskie 0,261
17 Łódź łódzkie 0,259
18 tarnogórski śląskie 0,259
19 piaseczyński mazowieckie 0,259
20 gorlicki małopolskie 0,240
21 świdnicki dolnośląskie 0,238
22 Chorzów śląskie 0,238
23 myślenicki małopolskie 0,234
24 Zabrze śląskie 0,232
25 Bytom śląskie 0,230
26 Częstochowa śląskie 0,226
27 Piekary Śląskie śląskie 0,222
28 wrocławski dolnośląskie 0,222
29 oświęcimski małopolskie 0,218
30 wołomiński mazowieckie 0,216
31 Gliwice śląskie 0,215
32 Ruda Śląska śląskie 0,213
33 Lublin lubelskie 0,212
34 Świętochłowice śląskie 0,210
35 legionowski mazowieckie 0,210
36 Siemianowice Śląskie śląskie 0,209
37 kielecki świętokrzyskie 0,208
38 żarski lubuskie 0,208
Wśród 38 powiatów z górnej grupy decylowej aż 10 należy do woj. zachodniopomorskiego. Natomiast w pierwszej 10 jest 6 powiatów należących do pasma gór.

Walory środowiskowe

Wskaźnik walorów środowiskowych (WaS) zbudowany został w oparciu o zmienne i 3 miary ważone, ujęte w dwie grupy (wskaźniki krajobrazowe i środowiskowe) z identycznymi wagami, po 50%. Wskaźniki odnoszące się do walorów krajobrazowych obejmują trzy składniki: długość linii brzegowej, miarę ważoną wód i miarę ważoną powierzchni gór, a odnoszące się do walorów środowiskowych obejmują obszary chronione, lasy i uzdrowiska.

Zgodnie z metodologią opisaną w zeszycie metodologicznym, podczas opracowywania wskaźnika walorów środowiskowych (WaS),uwzględniono walory środowiskowe sąsiednich powiatów oraz poprawkę transgraniczną, w sposób analogiczny jak w przypadku wskaźnika walorów kulturowych. Składowe wskaźnika walorów środowiskowych zostały unormowane, a sam wskaźnik jest średnią ważoną.

Górna grupa decylowa powiatów uszeregowanych według wartości wskaźnika walorów środowiskowych (WaS)

Lp. Powiat Województwo WaS
1 nowosądecki małopolskie 1,000
2 kłodzki dolnośląskie 0,973
3 bieszczadzki podkarpackie 0,924
4 nowotarski małopolskie 0,906
5 leski podkarpackie 0,857
6 słupski pomorskie 0,827
7 kołobrzeski zachodniopomorskie 0,738
8 piski warmińsko-mazurskie 0,730
9 sanocki podkarpackie 0,719
10 kamieński zachodniopomorskie 0,692
11 białostocki podlaskie 0,674
12 krośnieński podkarpackie 0,666
13 żywiecki śląskie 0,662
14 tatrzański małopolskie 0,630
15 nowodworski pomorskie 0,620
16 aleksandrowski kujawsko-pomorskie 0,587
17 goleniowski zachodniopomorskie 0,577
18 policki zachodniopomorskie 0,567
19 limanowski małopolskie 0,562
20 augustowski podlaskie 0,557
21 sławieński zachodniopomorskie 0,526
22 drawski zachodniopomorskie 0,513
23 Świnoujście zachodniopomorskie 0,505
24 olsztyński warmińsko-mazurskie 0,505
25 elbląski warmińsko-mazurskie 0,504
26 chojnicki pomorskie 0,494
27 pucki pomorskie 0,494
28 gryfiński zachodniopomorskie 0,482
29 gorlicki małopolskie 0,470
30 mrągowski warmińsko-mazurskie 0,463
31 giżycki warmińsko-mazurskie 0,462
32 cieszyński śląskie 0,459
33 karkonoski (d.jeleniogórski) dolnośląskie 0,440
34 bytowski pomorskie 0,429
35 Szczecin zachodniopomorskie 0,418
36 szczycieński warmińsko-mazurskie 0,417
37 suski małopolskie 0,401
38 stargardzki zachodniopomorskie 0,401

Wśród 38 powiatów z górnej grupy decylowej według wartości WaS znalazły się głównie powiaty z północnej i południowej części kraju, tj. tereny górskie, nadmorskie i z obszaru pojezierzy.

Jako lider wśród powiatów o najwyższych wartościach WaS plasuje się powiat nowosądecki, na terenie którego obok górskiej rzeźby terenu, występują rozległe obszary o różnych formach ochrony przyrody i krajobrazu, oraz liczne uzdrowiska. Kolejne 4 lokaty zajmują także powiaty górskie: kłodzki, bieszczadzki, nowotarski i leski, które także charakteryzują się szczególnymi walorami krajobrazowymi obszarów chronionych i zasobami uzdrowiskowymi.

Z kolei najwyżej lokowane powiaty nadmorskie: słupski (6) i kołobrzeski (7) oraz kamieński (10) obok linii brzegowej Bałtyku dysponują istotnymi innymi walorami: rozległymi i cennymi obszarami chronionymi (Słowiński Park Narodowy i Woliński Park Narodowy), a także dużymi jeziorami nadmorskimi (słupski) lub wewnętrznymi wodami morskimi (kamieński) oraz zasobami uzdrowiskowymi w pierwszej kolejności największego polskiego uzdrowiska w Kołobrzegu, ale także i Ustki w pow. słupskim.

Wśród 38 powiatów z górnej grupy decylowej 9 należy do woj. mazowieckiego, a 8 do woj. małopolskiego. W pierwszej 5 znajdują się 3 duże miasta: Warszawa, Kraków i Gdańsk.

Walory bazy turystycznej

Wskaźnik bazy turystycznej (WaB), podobnie jak w przypadku wskaźnika walorów kulturowych oraz wskaźnika walorów środowiskowych został zbudowany w oparciu o równy podział wag (po 50%) pomiędzy dwie grupy składników odnoszących się do: bazy noclegowej i do pozostałej infrastruktury turystycznej.

Baza noclegowa składa się z miejsc noclegowych w obiektach hotelowych jak i miejsc noclegowych w pozostałych turystycznych obiektach noclegowych. W części odnoszącej się do pozostałej infrastruktury turystycznej uwzględniono następujące zmienne: sale konferencyjne, ścieżki rowerowe, wydatki na turystykę, kulturę i kulturę fizyczną oraz obiekty rekreacji turystycznej (koleje wąskotorowe, koleje linowe lub linowo-terenowe, baseny termalne i parki rozrywki) i obiekty sportowe (korty tenisowe, pływalnie kryte, boiska (do piłki nożnej, koszykówki, piłki ręcznej, piłki siatkowej oraz uniwersalne-wielozadaniowe).[1] Składowe wskaźnika bazy turystycznej zostały unormowane, a sam wskaźnik jest średnią ważoną.

Liderami co do wartości WaB (zgodnie z metodologią opisaną w zeszycie metodologicznym Walory turystyczne powiatów i ich bezpośredniego otoczenia), podobnie jak w przypadku WaK, są Warszawa i Kraków. Na kolejnych miejscach znalazły się: powiat tatrzański, Gdańsk oraz powiat kołobrzeski z bardzo podobnymi wynikami.

Czynniki destymulujące walory turystyczne

Pod uwagę wzięto zmienne dostępne na poziomie powiatów mogące negatywnie oddziaływać na walory turystyczne danego obszaru. Wykorzystano dane odnoszące się do:

Składowe wskaźnika czynników destymulujących walory turystyczne mają jednakowe wagi po 1/5.[1] i zostały unormowane, a sam wskaźnik jest średnią ważoną.

Z uwagi na konstrukcję wskaźnika czynników destymulujących (WaD), powiaty i miasta na prawach powiatu o największym natężeniu tych czynników osiągają najniższe wartości tego wskaźnika.

Wśród powiatów najsilniej dotkniętych czynnikami destymulującymi walory turystyczne są w pierwszej kolejności miasta z konurbacji śląskiej. Reprezentowane są także inne największe miasta (Warszawa i Kraków) oraz powiaty z silną obecnością przemysłu.

Wśród 38 powiatów z górnej grupy decylowej powiatów uszeregowanych pod względem walorów turystycznych aż 8 należy do woj. małopolskiego. 7 powiatów jest z województwa zachodniopomorskiego.

Zdecydowanym liderem pod względem walorów turystycznych z wartością wskaźnika walorów turystycznych (WaT) równą 63,5 jest Warszawa, która dominuje zarówno pod względem walorów kulturowych, jak i bazy turystycznej. Kolejną lokatę zajmuje powiat nowosądecki z wartością WaT równą 57,5, a kolejne trzy lokaty z podobnym wynikiem (z przedziału 51–54) – Kraków oraz powiaty kłodzki i nowotarski. Następnie powiaty kłodzki, nowotarski, tatrzański, bieszczadzki, Gdańsk oraz powiaty leski, kołobrzeski i słupski uzyskały wartość WaT powyżej 40. Wśród 38 powiatów z górnej grupy decylowej aż 8 należy do woj. małopolskiego, w tym aż 3 są wśród 5 najwyżej lokowanych powiatów i miast na prawach powiatów. 7 powiatów jest z województwa zachodniopomorskiego.

Wśród 10 najwyżej lokowanych powiatów lub miast na prawach powiatu są 3 duże polskie miasta: Warszawa (1), Kraków (3) i Gdańsk (8), 6 powiatów górskich: nowosądecki (2), kłodzki (4), nowotarski (5), bieszczadzki (6), tatrzański (8) i leski (10) i nadmorski powiat kołobrzeski. Jednocześnie 5 spośród 7 powiatów ziemskich z pierwszej dziesiątki dysponuję zasobami uzdrowiskowymi, które silnie wpływają na ruch turystyczny – z uwagi na ograniczenie sezonowości generują one całoroczny ruch turystyczny.

Aż 95 powiatów lub miast na prawach powiatu uzyskało wartość wskaźnika walorów turystycznych co najmniej 20, są to jednostki terytorialne o wysokiej lub bardzo wysokiej wartości tego wskaźnika.

Powiaty uszeregowane według wartości wskaźnika walorów turystycznych WaT

Lp. Powiat Województwo WaT
1 Warszawa mazowieckie 63,5
2 nowosądecki małopolskie 57,5
3 Kraków małopolskie 53,7
4 kłodzki dolnośląskie 53,3
5 nowotarski małopolskie 51,1
6 tatrzański małopolskie 44,2
7 bieszczadzki podkarpackie 43,2
8 Gdańsk pomorskie 42,2
9 leski podkarpackie 41,8
10 kołobrzeski zachodniopomorskie 41,8
11 słupski pomorskie 40,8
12 kamieński zachodniopomorskie 37,3
13 sanocki podkarpackie 37,3
14 nowodworski pomorskie 36,7
15 żywiecki śląskie 36,0
16 krośnieński podkarpackie 35,9
17 białostocki podlaskie 35,6
18 karkonoski (d. jeleniogórski) dolnośląskie 35,2
19 pucki pomorskie 34,3
Lp. Powiat Województwo WaT
20 aleksandrowski kujawsko-pomorskie 34,2
21 piski warmińsko-mazurskie 33,7
22 olsztyński warmińsko-mazurskie 32,7
23 gorlicki małopolskie 32,6
24 Wrocław dolnośląskie 31,6
25 limanowski małopolskie 31,3
26 wadowicki małopolskie 30,7
27 krakowski małopolskie 30,6
28 goleniowski zachodniopomorskie 30,4
29 sławieński zachodniopomorskie 29,7
30 gryfiński zachodniopomorskie 29,6
31 elbląski warmińsko-mazurskie 29,4
32 augustowski podlaskie 29,2
33 Szczecin zachodniopomorskie 29,0
34 policki zachodniopomorskie 28,9
35 poznański wielkopolskie 28,8
36 cieszyński śląskie 28,7
37 warszawski zachodni mazowieckie 28,7
38 Toruń kujawsko-pomorskie 28,3
39 wielicki małopolskie 28,10
40 Gdynia pomorskie 27,73
41 kielecki świętokrzyskie 27,68
42 myślenicki małopolskie 27,34
43 Sopot pomorskie 27,13
44 wejherowski pomorskie 27,01
45 suski małopolskie 26,71
46 Świnoujście zachodniopomorskie 26,68
47 Poznań wielkopolskie 26,49
48 stargardzki zachodniopomorskie 26,34
Lp. Powiat Województwo WaT
49 mrągowski warmińsko-mazurskie 26,25
50 Jelenia Góra dolnośląskie 25,62
51 giżycki warmińsko-mazurskie 25,56
52 drawski zachodniopomorskie 25,51
53 jasielski podkarpackie 25,44
54 chojnicki pomorskie 25,34
55 koszaliński zachodniopomorskie 25,26
56 kamiennogórski dolnośląskie 24,90
57 ząbkowicki dolnośląskie 24,73
58 piaseczyński mazowieckie 24,61
59 pruszkowski mazowieckie 24,60
60 wałbrzyski dolnośląskie 24,53
61 ostródzki warmińsko-mazurskie 24,31
62 kartuski pomorskie 24,14
63 Nowy Sącz małopolskie 24,07
64 przemyski podkarpackie 24,04
65 gryficki zachodniopomorskie 23,95
66 bocheński małopolskie 23,91
67 inowrocławski kujawsko-pomorskie 23,88
68 legionowski mazowieckie 23,74
69 gdański pomorskie 23,68
70 bielski śląskie 23,11
71 szczycieński warmińsko-mazurskie 22,66
72 pszczyński śląskie 22,39
73 bytowski pomorskie 22,27
74 lwówecki dolnośląskie 22,20
75 wołomiński mazowieckie 22,17
76 Bielsko-Biała śląskie 22,06
77 Katowice śląskie 21,97
Lp. Powiat Województwo WaT
78 toruński kujawsko-pomorskie 21,83
79 oświęcimski małopolskie 21,73
80 tczewski pomorskie 21,68
81 hajnowski podlaskie 21,62
82 malborski pomorskie 21,59
83 nowodworski mazowieckie 21,55
84 otwocki mazowieckie 21,36
85 jaworski dolnośląskie 21,32
86 buski świętokrzyskie 21,22
87 świdnicki dolnośląskie 21,12
88 brzozowski podkarpackie 21,03
89 bolesławiecki dolnośląskie 20,99
90 wrocławski dolnośląskie 20,83
91 żarski lubuskie 20,79
92 dzierżoniowski dolnośląskie 20,64
93 strzelecko-drezdenecki lubuskie 20,56
94 iławski warmińsko-mazurskie 20,10
95 trzebnicki dolnośląskie 20,01

Walory turystyczne powiatów a wykorzystanie bazy noclegowej

Pod względem liczby turystów i noclegów udzielonych w turystycznych obiektach noclegowych w 2021 r. najwyższe wartości osiągnęły miasta na prawach powiatu: Warszawa, Kraków, Gdańsk, Wrocław, Świnoujście oraz powiaty ziemskie: kołobrzeski, tatrzański, karkonoski, nowosądecki, pucki i gryficki.

Lokata powiatów i miast na prawach powiatu wg liczby udzielonych noclegów w turystycznych obiektach noclegowych w 2021 r.

Powiaty i miasta na prawach powiatu Województwo Liczba
udzielonych noclegów
(w tys.)		 Lokata
kołobrzeski zachodniopomorskie 3910,0 1
Warszawa mazowieckie 3479,6 2
Kraków małopolskie 2635,0 3
tatrzański małopolskie 2610,5 4
Gdańsk pomorskie 1984,2 5
karkonoski dolnośląskie 1851,6 6
nowosądecki małopolskie 1451,2 7
pucki pomorskie 1436,5 8
gryficki zachodniopomorskie 1414,1 9
Wrocław dolnośląskie 1381,7 10

Gdy porównamy dwa rozkłady według wartości WaT i według liczby udzielonych noclegów w 2021 r. to: wśród pierwszych 10 powiatów lub m.n.p.p., 6 z nich się powtarza – kolejno według liczby udzielonych noclegów (w nawiasach podano lokatę wg WaT):

  1. kołobrzeski (10)
  2. Warszawa (1)
  3. Kraków (3)
  4. tatrzański (6)
  5. Gdańsk (8)
  6. nowosądecki (2).

(źródło GUS)

Exit mobile version