We wszystkich krajach Unii Europejskiej obowiązywać będzie jednolita zasada poszanowania tożsamości kulturowej, religijnej i językowej dziecka, gdy trafia ono do rodziny zastępczej.
To wielki sukces starań prowadzonych na forum Unii Europejskiej przez Ministerstwo Sprawiedliwości. Rada Unii Europejskiej przyjęła przepis, który realizuje polską inicjatywę.
– Przez dwa lata negocjowaliśmy kwestię dotyczącą tożsamości dzieci, rozumianej jako prawo do własnej kultury, tradycji języka i religii. Udało się. To wielki sukces Polski – zaznacza Sekretarz Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości Michał Wójcik.
Rada UE opowiedziała się za wprowadzeniem do rozporządzenia Bruksela II BIS, które reguluje współpracę w sprawach rodzinnych i małżeńskich, poprawki zainicjowanej przez polskie Ministerstwo Sprawiedliwości w grudniu 2017 roku. Nowy przepis zwiększa ochronę dzieci i zapewnia praktyczną realizację gwarancji zawartych w Konwencji ONZ o prawach dziecka.
Ważne dla polskich rodzin
Zmienione dzięki polskim staraniom rozporządzenie zobowiązuje państwa członkowskie UE, by zachowywały prawa dziecka do tożsamości kulturowej, religijnej i językowej w postępowaniach o ustanowienie pieczy zastępczej. Chodzi o to, by dzieci, jeśli są kierowane pod zastępczą opiekę, trafiały do rodzin z podobnego kręgu kulturowego, a najlepiej do krewnych z kraju pochodzenia dzieci. Do tej pory zasada ta nie była w praktyce respektowana, choć wynika z Konwencji ONZ o prawach dziecka. Zdarzały się nawet przypadki oddawania dzieci, których rodzice są chrześcijanami, do rodzin muzułmańskich.
– Nowelizacja rozporządzenia umożliwi skuteczniejszą ochronę praw dziecka. Jeśli dziecko będące np. chrześcijaninem trafi do rodziny muzułmańskiej, będzie to złamanie praw tego dziecka i postanowień znowelizowanego rozporządzenia. Jeśli jakieś państwo będzie łamało ten przepis, to będzie można w końcu skutecznie egzekwować prawa dziecka. Ochrona jest tu bardzo daleko idąca – podkreśla wiceminister sprawiedliwości Michał Wójcik.
To sprawa niezwykle ważna dla wielu polskich rodzin żyjących w krajach UE. W samych tylko Niemczech mieszka obecnie około 800 tys. Polaków mających wyłącznie obywatelstwo polskie. A osób, które mają podwójne obywatelstwo, polskie i niemieckie – około 1,5 miliona. Ministerstwo Sprawiedliwości udziela pomocy polskim obywatelom, gdy za granicą są pozbawiani praw do wychowywania własnych dzieci, a dziecko trafia często do rodziny, w której nie mówi się w języku polskim. Pomoc ta była jednak utrudniona, bo prośby o interwencję docierały do Ministerstwa Sprawiedliwości zazwyczaj, gdy dana sprawa była już zaawansowana, a dziecko umieszczone w rodzinie zastępczej.
Gwarancja praw dzieci
Rozporządzenie w nowym brzmieniu zapobiega takim sytuacjom. Działania w celu zapewnienia praw dziecka do tożsamości narodowej, kulturowej, religijnej i językowej mają być podejmowane na jak najwcześniejszym etapie postępowań. Służyć temu będzie zaproponowany przez Polskę mechanizm informacyjny. Państwo, w którym dziecko przebywa, będzie powiadamiać o wszczętej procedurze państwo, z którym dziecko ma istotny związek. Powiadomienie może zostać przekazane kanałami konsularnymi lub w drodze powiadomienia właściwej w takich sprawach instytucji, w przypadku Polski – Ministerstwa Sprawiedliwości. Szybka informacja pozwoli na ustalenie i wskazanie np. krewnych dziecka, którzy są gotowi do podjęcia się opieki nad nim.
To gwarancje nie tylko na papierze, bo za naruszenie przepisów rozporządzenia grozi odpowiedzialność przed Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Skargę do trybunału może wnieść Komisja Europejska oraz każde z państw członkowskich.
Droga do sukcesu
Sukces wymagał wielu starań. Sprawie ochrony tożsamości dzieci poświęcone były liczne wizyty zagraniczne Sekretarza Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości Michała Wójcika, a także jego wystąpienie podczas wysłuchania publicznego w Parlamencie Europejskim. Dzięki aktywnym działaniom do inicjatywy przyłączyła się Grupa Wyszehradzka, a potem kolejne państwa.
Za prezydencji bułgarskiej w UE polską propozycję poparły m.in. Litwa, Łotwa, Portugalia i Rumunia. Następnym krokiem było wprowadzenie poprawki do priorytetów prezydencji Austrii. Na początku grudnia 2018 r. została jednomyślnie zaaprobowana przez Radę UE ds. Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych. Nowe przepisy wejdą w życie za trzy lata.
(MS)