Komisja opublikowała szczegółową ocenę skutków dotyczącą możliwych sposobów osiągnięcia uzgodnionego celu jakim jest osiągnięcie przez Unię Europejską neutralności klimatycznej do 2050 r.
Na podstawie tej oceny skutków Komisja zaleca redukcję emisji gazów cieplarnianych netto o 90 proc. do 2040 r. w porównaniu z poziomami z 1990 r., rozpoczynając dyskusję ze wszystkimi zainteresowanymi stronami. Wniosek ustawodawczy zostanie przedstawiony przez następną Komisję po wyborach europejskich i uzgodniony z Parlamentem Europejskim i państwami członkowskimi zgodnie z wymogami unijnego prawa o klimacie. Niniejsze zalecenie jest zgodne z opinią europejskiego naukowego komitetu doradczego ds. zmiany klimatu (ESABCC) oraz ze zobowiązaniami UE wynikającymi z porozumienia paryskiego.
W dzisiejszym komunikacie określono również szereg warunków sprzyjających polityce, które są niezbędne do osiągnięcia celu 90 proc. Obejmują one pełne wdrożenie uzgodnionych ram na 2030 r., zapewnienie konkurencyjności przemysłu europejskiego, większy nacisk na sprawiedliwą transformację, która nie pozostawia nikogo w tyle, równe warunki działania z partnerami międzynarodowymi oraz strategiczny dialog na temat ram na okres po 2030 r., w tym z przemysłem i sektorem rolnictwa. Wyniki COP28 w Dubaju pokazują, że reszta świata zmierza w tym samym kierunku. UE jest liderem w międzynarodowych działaniach w dziedzinie klimatu i powinna pozostać na tym polu, stwarzając europejskiemu przemysłowi możliwości rozwoju na nowych światowych rynkach czystych technologii.
Przewidywalność i zrównoważony rozwój naszej gospodarki i społeczeństwa
Wyznaczenie celu klimatycznego na 2040 r. pomoże europejskiemu przemysłowi, inwestorom, obywatelom i rządom w podjęciu w tym dziesięcioleciu decyzji, które pozwolą UE osiągnąć cel neutralności klimatycznej w 2050 r. Będzie to stanowiło ważne sygnały wskazujące, jak skutecznie inwestować i planować w perspektywie długoterminowej, minimalizując ryzyko związane z aktywami osieroconymi. Dzięki temu planowaniu możliwe jest ukształtowanie dobrze prosperującego, konkurencyjnego i sprawiedliwego społeczeństwa, dekarbonizacja przemysłu i systemów energetycznych UE oraz zapewnienie, by Europa była głównym celem inwestycji oraz stabilnymi miejscami pracy dostosowanymi do przyszłych wyzwań.
Zwiększy również odporność Europy na przyszłe kryzysy, a w szczególności wzmocni niezależność energetyczną UE od importu paliw kopalnych, który odpowiadał za ponad 4 proc. PKB w 2022 r. w związku ze skutkami rosyjskiej wojny napastniczej przeciwko Ukrainie. Koszty i wpływ zmiany klimatu na człowieka są coraz większe i widoczne. Tylko w ciągu ostatnich pięciu lat straty gospodarcze związane z klimatem w Europie szacuje się na 170 mld euro. Z przeprowadzonej przez Komisję oceny skutków wynika, że nawet przy ostrożnych szacunkach wyższe globalne ocieplenie wynikające z bezczynności mogłoby obniżyć PKB UE o około 7 proc. do końca stulecia.
Ustanowienie warunków osiągnięcia zalecanego celu
Osiągnięcie redukcji emisji o 90 proc. do 2040 r. będzie wymagało spełnienia szeregu warunków podstawowych. Punktem wyjścia jest pełne wdrożenie obowiązujących przepisów mających na celu ograniczenie emisji o co najmniej 55 proc. do 2030 r. Trwająca aktualizacja projektów krajowych planów w dziedzinie energii i klimatu jest kluczowym elementem monitorowania postępów, a Komisja współpracuje z państwami członkowskimi, przemysłem i partnerami społecznymi w celu ułatwienia niezbędnych działań.
Zielony Ład musi teraz stać się porozumieniem w sprawie dekarbonizacji przemysłu, które opiera się na istniejących mocnych stronach przemysłu, takich jak energia wiatrowa, hydroenergia i elektrolizery, i nadal zwiększa krajowe zdolności produkcyjne w sektorach rozwijających się, takich jak baterie, pojazdy elektryczne, pompy ciepła, energia fotowoltaiczna, CCU/CCS, biogaz i biometan oraz gospodarka o obiegu zamkniętym. Ustalanie opłat za emisję gazów cieplarnianych i dostęp do finansowania mają również kluczowe znaczenie dla osiągnięcia celów w zakresie redukcji emisji przez przemysł europejski. Komisja powoła specjalną grupę zadaniową w celu opracowania globalnego podejścia do ustalania opłat za emisję gazów cieplarnianych i rynków uprawnień do emisji dwutlenku węgla. Europa będzie również musiała zmobilizować odpowiednią kombinację inwestycji sektora prywatnego i publicznego, aby nasza gospodarka stała się zrównoważona i konkurencyjna. W nadchodzących latach potrzebne będzie europejskie podejście do finansów, w ścisłej współpracy z państwami członkowskimi.
W centrum transformacji muszą pozostać kwestie związane z powietrzem, solidarnością i polityką społeczną. Działania w dziedzinie klimatu muszą przynosić korzyści wszystkim w naszych społeczeństwach, a polityka klimatyczna musi uwzględniać tych, którzy znajdują się w najtrudniejszej sytuacji lub borykają się z największymi wyzwaniami w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu. Społeczny Fundusz Klimatyczny i Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji to przykłady takich polityk, które pomogą obywatelom, regionom, przedsiębiorstwom i pracownikom już w tym dziesięcioleciu.
Ponadto otwarty dialog ze wszystkimi zainteresowanymi stronami jest kluczowym warunkiem wstępnym przeprowadzenia czystej transformacji. Komisja nawiązała już formalne dialogi z zainteresowanymi stronami z sektora przemysłu i rolnictwa, a nadchodzące miesiące debaty politycznej w Europie są ważną okazją do zapewnienia zaangażowania społeczeństwa w kolejne kroki i decyzje polityczne. Należy wzmocnić zorganizowany dialog z partnerami społecznymi, aby zapewnić ich wkład, koncentrując się na zatrudnieniu, mobilności, jakości pracy, inwestycjach w przekwalifikowanie i podnoszenie kwalifikacji. Te trwające działania informacyjne pomogą następnej Komisji przedstawić wnioski ustawodawcze dotyczące ram polityki na okres po 2030 r., które przyczynią się do osiągnięcia celu na 2040 r. w sposób sprawiedliwy i racjonalny pod względem kosztów. Tempo dekarbonizacji będzie zależało od dostępności technologii, które dostarczają rozwiązań bezemisyjnych, a także od efektywnego wykorzystania zasobów w gospodarce o obiegu zamkniętym.
Przewiduje się, że sektor energetyczny osiągnie pełną dekarbonizację wkrótce po 2040 r. w oparciu o wszystkie bezemisyjne i niskoemisyjne rozwiązania energetyczne, w tym odnawialne źródła energii, energię jądrową, efektywność energetyczną, składowanie, CCS, CCU, usuwanie dwutlenku węgla, geotermalne i wodne. Zainicjowany dziś sojusz przemysłowy na rzecz małych reaktorów modułowych jest najnowszą inicjatywą mającą na celu zwiększenie konkurencyjności przemysłu i zapewnienie silnego łańcucha dostaw w UE i wykwalifikowanej siły roboczej. Ważną korzyścią z tych wysiłków jest zmniejszenie zależności od paliw kopalnych dzięki zmniejszeniu ich zużycia energii o 80 proc. w latach 2021–2040. Ramy polityki na okres po 2030 r. będą okazją do dalszego rozwoju tych polityk i uzupełnienia ich o politykę społeczną i przemysłową w celu zapewnienia płynnego odchodzenia od paliw kopalnych.
Oczekuje się, że sektor transportu zdekarbonizuje się dzięki połączeniu rozwiązań technologicznych i ustalania opłat za emisję gazów cieplarnianych. Dzięki odpowiedniej polityce i wsparciu sektor rolnictwa może również odegrać rolę w transformacji, zapewniając jednocześnie wystarczającą produkcję żywności w Europie, zapewniając godziwe dochody i świadcząc inne istotne usługi, takie jak zwiększenie zdolności gleb i lasów do magazynowania większej ilości dwutlenku węgla. Całościowy dialog z szerzej pojętym przemysłem spożywczym, również poza gospodarstwem, ma kluczowe znaczenie dla powodzenia w tej dziedzinie oraz dla rozwoju zrównoważonych praktyk i modeli biznesowych.
UE będzie nadal opracowywać odpowiednie warunki ramowe, aby przyciągnąć inwestycje i produkcję. Udana transformacja klimatyczna powinna iść w parze ze wzmocnieniem konkurencyjności przemysłowej, zwłaszcza w sektorach czystych technologii. Przyszłe ramy umożliwiające dekarbonizację przemysłu powinny opierać się na istniejącym planie przemysłowym Europejskiego Zielonego Ładu. Inwestycje publiczne powinny być dobrze ukierunkowane na odpowiednie połączenie dotacji, pożyczek, kapitału własnego, gwarancji, usług doradczych i innego wsparcia publicznego. Ustalanie opłat za emisję gazów cieplarnianych powinno nadal odgrywać ważną rolę w zachęcaniu do inwestycji w czyste technologie i generowaniu dochodów na działania w dziedzinie klimatu i wsparcie społeczne na rzecz transformacji.
Osiągnięcie zalecanego celu 90 proc. będzie wymagało zarówno redukcji emisji, jak i usuwania dwutlenku węgla. Będzie to wymagało wdrożenia technologii wychwytywania i składowania dwutlenku węgla, a także wykorzystania wychwyconego dwutlenku węgla w przemyśle. Unijna strategia zarządzania emisjami w przemyśle będzie wspierać rozwój łańcuchów dostaw CO2 i wymaganej infrastruktury transportu CO2. Wychwytywanie dwutlenku węgla powinno być ukierunkowane na sektory, w których trudno zredukować emisje, w których alternatywy są mniej opłacalne z ekonomicznego punktu widzenia. Usuwanie dwutlenku węgla będzie również potrzebne do generowania ujemnych emisji po 2050 r.
Kontekst ogólny
Rekordowo wysokie przyspieszenie zakłóceń klimatu w 2023 r. spowodowało, że globalne ocieplenie osiągnęło 1,48 °C w stosunku do poziomu sprzed epoki przemysłowej, a spadek temperatury oceanów i lodu w Oceanie Antarktycznym znacznie odbiegał od wartości odnotowanych. Temperatura powietrza na powierzchni wzrosła jeszcze bardziej w Europie, przy czym najnowsza średnia z pięciu lat wynosi 2,2 °C powyżej poziomu sprzed epoki przemysłowej. Przewiduje się, że wzrosną pożary, powodzie, susze i fale upałów, a ograniczenie emisji i intensyfikacja działań przystosowawczych są jedynym sposobem na uniknięcie najgorszych skutków zmiany klimatu oraz ochronę życia, zdrowia, gospodarki i ekosystemów.
W Europejskim prawie o klimacie, które weszło w życie w lipcu 2021 r., zapisano w przepisach zobowiązanie UE do osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 r. oraz cel pośredni polegający na redukcji emisji gazów cieplarnianych netto o co najmniej 55 proc. do 2030 r. w porównaniu z poziomami z 1990 r. Od tego czasu UE przyjęła pakiet legislacyjny znany jako „Gotowi na 55”, który umożliwi osiągnięcie celów na 2030 r. Prawo o klimacie zobowiązuje również Komisję Europejską do zaproponowania celu klimatycznego na 2040 r. w ciągu sześciu miesięcy od pierwszego globalnego przeglądu porozumienia paryskiego, który odbył się w grudniu 2023 r. Po przyjęciu celu klimatycznego na 2040 r., w ramach następnej Komisji, cel ten będzie stanowił podstawę nowego, ustalonego na szczeblu krajowym wkładu UE w ramach porozumienia paryskiego, który należy przekazać UNFCCC w 2025 r.
Wyznaczenie celu klimatycznego na 2040 r. przyniesie nie tylko wyraźne korzyści gospodarcze wynikające z niższego ryzyka ekstremalnych zdarzeń pogodowych i związanych z nimi strat, ale przyniesie również szereg dodatkowych korzyści, w tym poprawę jakości powietrza i związane z tym korzyści dla zdrowia, zmniejszenie zależności od importowanych paliw kopalnych oraz korzyści dla różnorodności biologicznej. Zmiana klimatu powoduje częstsze i dotkliwe ekstremalne zdarzenia pogodowe, które prowadzą do znaczących i rosnących skutków społecznych i szkód gospodarczych. Te straty gospodarcze znacznie przewyższają koszty działań w dziedzinie klimatu.