Minęły trzy lata od wybuchu pandemii COVID-19 w Polsce, która chwilę wcześniej wstrząsnęła także całym światem.
Można powiedzieć, że wirus odciął grubą kreską życie przed i po nim. Centrum Badań i Analiz Unii Metropolii Polskich im. Pawła Adamowicza przeanalizowała ten czas w 12 największych miastach Polski pod kątem zdrowia, przemian demograficznych, rynku pracy i przedsiębiorczości, rynku nieruchomości, edukacji, transportu, kultury, turystyki, środowiska czy wydatków samorządów. Przyrost naturalny w miastach UMP był najniższy od dekady, a liczba zgonów w 2021 r. o 26 proc. większa niż w 2019 r. Liczba wypadków drogowych zmalała, a średnie roczne stężenie pyłów PM10 w 2020 r. spadło o 13 proc w porównaniu do 2019 r. Te i wiele innych danych oraz wniosków ekspertów można znaleźć w raporcie „Miasta UMP w czasach pandemii COVID-19”.
Pandemia COVID-19 przewartościowała nasze życie na każdym poziomie. Musieliśmy się odnaleźć w nowej rzeczywistości i znaleźć drogę oraz narzędzia radzenia sobie w codzienności. Szczególnie dotkliwie odczuły to miasta, które jako dużo ośrodki i skupiska ludności musiały sprostać rozprzestrzenianiu wirusa oraz jako ośrodki społeczno-kulturowe wypracowały ścieżki w wielu obszarach: rynku pracy, obsługi mieszkańców, ośrodków zdrowia, edukacji, kultury czy turystyki.
Zdrowie a wirus
W raporcie „Miasta UMP w czasach pandemii COVID-19” poruszane są także kwestie zdrowia psychicznego, bo wirus niestety odcisnął piętno na najmłodszych.
– Warszawa wygrała rządowy konkurs na najbardziej wyszczepioną gminę powyżej 100 tys. mieszkańców. Kwotę 1 mln zł z tej nagrody przeznaczyliśmy w całości na ochronę zdrowia i znakomitą większość na wsparcie dzieci i młodzieży w kryzysie psychicznym – tłumaczy w raporcie Renata Kaznowska, Zastępca Prezydenta m.st. Warszawy – Na to przede wszystkim te pieniądze poszły, ponieważ pandemia bardzo mocno odbiła się przede wszystkim na dzieciach.
Jak wskazuje opracowanie w czasach pandemii mniejsza liczba porad lekarskich zwiększyła dług zdrowotny (w 2020 r. w miastach UMP udzielono o 5 proc. mniej porad lekarskich w ramach POZ, a w całej Polsce o 10 proc.). Jakie są tego rezultaty? Większa liczba pacjentów na oddziałach onkologicznych, kardiologicznych czy neurologicznych.
Przeorganizowanie urzędów
Kolejnym zagadnieniem poruszanym w raporcie UMP jest organizacja usług dla mieszkańców. Urzędy nie mogły przestać działać, więc wprowadzono model pracy hybrydowej, która jak się okazuje sprawdziła się i nie zakłóciła płynności procedur urzędowych. W pewien sposób ułatwiła mieszkańcom miast załatwianie spraw, ponieważ w bardzo krótkim czasie rozwinął się dostęp do e-usług
– Potencjał, który samorządy posiadały wcześniej – budowa społeczeństwa informatycznego, budowa i wykorzystywanie rożnych platform komunikacyjnych, które miały miejsce przed 2020 r. pozwoliły w wielu dziedzinach na bezpieczną i szybką transformację – stwierdza Andrzej Wojewódzki, Sekretarz Lublina.
– Przyjęliśmy zasadę, że tworzymy dwa równoległe sztaby kryzysowe, które pracowały mniej więcej z podobnym potencjałem. – opowiada w raporcie dr. Szczepan Stempiński, Pełnomocnik Prezydenta Szczecina ds. Bezpieczeństwa. – To rozwiązanie okazało się na tyle skuteczne, że wyeliminowało konieczność szukania kół ratunkowych w sytuacji, kiedy członkowie jednego sztabu zachorują. Wtedy automatycznie drugi sztab przejmował.
Edukacja w cieniu COVID-19
To było ogromne wyzwanie postawione przed samorządami, które czuwają nad organizacją edukacji w szkołach i placówkach oświatowych. W przypadku miast na prawach powiatu są to głownie przedszkola, szkoły podstawowe i ponadpodstawowe. W 12 miastach UMP chodziło o zorganizowanie nauki blisko 900 tys. uczniów i uczennic w tych jednostkach.
Trzeba było zorganizować naukę zdalną dla uczniów i nauczycieli (którzy w tym środowisku nierzadko nie potrafili się poruszać). Gdy względnie opanowano sytuację związaną z infrastrukturą i podstawową organizacją szkół oraz placówek oświatowych w, to cały czas wyzwaniem był brak stabilności. Samorządy z dnia na dzień, z konferencji na konferencję prasową dowiadywały się, że muszą zamknąć szkoły albo wprowadzić tryb hybrydowy czy przejść na nauczanie stacjonarne.
Dane z raportu
Dane z raportu pochodzą z oficjalnych statystyk Głównego Urzędu Statystycznego oraz informacji otrzymanych z urzędów miast UMP: Białegostoku, Bydgoszczy, Gdańska, Katowic, Krakowa, Lublina, Łodzi, Poznania, Rzeszowa, Szczecina, Warszawy i Wrocławia.
Wykorzystano również dane Ministerstwa Zdrowia, Europejskiej Agencji Środowiska, obywatelskich projektów gromadzenia danych statystycznych oraz publikacje związane z tematem. Dane ilościowe ujęte w raporcie w większości ukazują wpływ pandemii COVID-19 na podstawowe zjawiska społeczno-ekonomiczne oraz trend zmian w latach 2011–2021. Szczególnie skupiono się na danych z lat 2020 i 2021, które obejmują szczyt zachorowań na koronawirusa w Polsce.
