Coraz bliżej realizacji zwycięskiego projektu z budżetu obywatelskiego „Posadźmy drzewa na Rynku Głównym”.
Naukowcy z Politechniki Krakowskiej rozpoczynają prace nad studium wykonalności i opracowaniem dokumentacji projektowo-kosztorysowej aranżacji zieleni na płycie Rynku.
– Rynek to wyjątkowe miejsce i taki też charakter ma projekt, o którym dziś rozmawiamy. Łączy on wielowiekowe dziedzictwo i architekturę z potrzebami mieszkańców dotyczącymi zazieleniania miejskiej przestrzeni. W ramach tego zadania będziemy więc badać, ile drzew i jakiego rodzaju możemy posadzić, tak, żeby nie naruszyć historycznej tkanki tego miejsca – mówi Stanisław Mazur, zastępca prezydenta Krakowa.
Profesorowie z Politechniki Krakowskiej, wchodzący w skład zespołu, wezmą pod uwagę uwarunkowania dotyczące gatunków drzew, krajobrazowo-widokowe oraz ochronę historycznej zabudowy i infrastruktury podziemnej.
W pierwszym etapie – w 2024 r. – na bazie wytycznych konserwatorskich opracowane zostanie studium wykonalności w formie rekomendowanej koncepcji rearanżacji zagospodarowania płyty Rynku. To będzie także czas na uzyskanie niezbędnego stanowiska Małopolskiego Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków (MWUOZ).
W drugim etapie – w 2025 r. – opracowana zostanie wielobranżowa dokumentacja projektowo-kosztorysowa wraz z uzyskaniem decyzji pozwolenia na budowę dla tego zadania.
Jeśli wszystko pójdzie zgodnie z planem, drzewa na płycie Rynku Głównym pojawią się na przełomie 2025 i 2026 r.
Studium wykonalności i dokumentacja projektowa
– Wyjątkowość tego miejsca nie podlega kwestii. O tym, jak bardzo odpowiedzialne stoi przed nami zadanie, świadczy również wybór najwyższej klasy specjalistów z Wydziału Architektury Politechniki Krakowskiej. Ich zadaniem będzie ustalenie, w którym miejscu, w jakiej liczbie i w jakim gatunku będziemy mogli wykonać nasadzenia w Rynku Głównym. Jestem przekonany, że nasza uczelnia może zaoferować miastu najlepsze możliwe wsparcie w podjęciu tej decyzji – zapewnia prof. Andrzej Szarata, rektor Politechniki Krakowskiej.
Naukowcy zostali podzieleni na trzy zespoły projektowe.
– Nad zadaniem będziemy pracować zespołowo. Zmierzymy się z trzema zasadniczymi tematami. Pierwszy to historia i rośliny, w ramach którego będziemy oceniać stabilność gatunków w przeszłości pojawiających się na płycie rynku. Drugi zespół zagadnień to kwestie widokowe, które wynikają z ochrony konserwatorskiej, wpisu na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO oraz z regulacji dotyczących parku kulturowego. Trzecia rzecz to sprawy związane z samą płytą rynku oraz muzeum podziemnym, czyli z warstwą bezpośrednio pod ziemią i na ziemi. Analiza tych trzech obszarów da nam możliwość sformułowania pewnych wykluczeń. Trzeba też pamiętać, że wygląd Rynku Głównego zmieniał się w historii. Wiemy ze źródeł, że w 1908 r. rosły tu 172 drzewa, dziś jest ich około stu – wylicza prof. Agata Zachariasz z Politechniki Krakowskiej, członkini zespołu projektowego.
Pierwszy z zespołów, w którego składzie są prof. Agata Zachariasz oraz dr inż. krajobr. Wojciech Bobek – zajmie się opracowaniem uwarunkowań historycznych i współczesnych doboru, pielęgnacji i utrzymania roślinności w kształtowaniu i ochronie historycznej przestrzeni Starego Miasta. Zespół ten będzie miał za zadanie uwzględnić wytyczne w zakresie dendrologii, warunków rozwojowych drzew i warunków technicznych.
Drugi, kierowany przez prof. Zbigniewa Myczkowskiego – opracuje uwarunkowania kompozycyjne, krajobrazowo-widokowe z uwzględnieniem osi widokowych historycznej zabudowy miasta. Kolejnym zadaniem zespołu będzie wyznaczenie punktów widokowych ważnych dla tkanki miasta: dominant architektonicznych, perspektyw i zabytkowych elewacji.
Trzeci zespół, prowadzony przez dr hab. Klaudię Stalę, profesor Politechniki Krakowskiej – przygotuje opracowanie uwarunkowań historycznej podziemnej struktury rynku, z naciskiem na kontekst prawny (ochrony obszarowej, gminnej ewidencji zabytków, wpisu do rejestru, pomnika historii oraz Listy Światowego Dziedzictwa UNESCO). Ten obszar działań będzie konsultowany z prof. Andrzejem Kadłuczką, autorem projektu Rynku Podziemnego.
Coraz bliżej realizacji projektu z BO
W edycji budżetu obywatelskiego z 2022 r. jednym ze zwycięskich projektów, który uzyskał duże poparcie głosujących mieszkańców, okazał się ten dotyczący nasadzeń zieleni na Rynku Głównym.
„Chcemy, żeby na Rynek Główny po kilkudziesięciu latach wróciły drzewa. Nasadzenia zapewnią trochę cienia oraz sprawią, że w ciepłe dni plac nie będzie już betonową patelnią, która staje się jednym z najgorętszych miejsc w mieście. Przestrzeń zostanie tak zaaranżowana, aby nie ograniczać przejścia i nadal można było organizować duże wydarzenia. Czas, żeby serce miasta stało się wreszcie zielone!” – argumentował we wniosku projektodawca Krzysztof Kwarciak.
Jak twierdzi, założeniem tego zadania jest, by przywrócić to miejsce mieszkańcom, by większa ilość zieleni zachęcała do przebywania na Rynku Głównym, żeby „Rynek nie był tylko łącznikiem komunikacyjnym”. – Liczę, że będzie to sygnał dla innych miast, by realizować w innych częściach Polski czy Europy także skomplikowane projekty, dostosowujące historyczne centra miast do zmian klimatycznych – zaznacza Krzysztof Kwarciak.
Dotychczasowe działania przygotowawcze
Przypomnijmy, po wybraniu przez mieszkańców w głosowaniu w budżecie obywatelskim zadania „Posadźmy drzewa na Rynku Głównym”, przeprowadzono ważną debatę, uwzględniającą rys historyczny oraz wydano niezbędne zalecenia, które ukierunkowują rozpoczynające się prace projektowe.
1 marca 2023 r. odbyła się otwarta debata, w której wzięli udział historycy, dendrolodzy, przedstawiciele środowiska konserwatorskiego, naukowego, architekci oraz mieszkańcy. Z kolei 7 listopada 2023 r. wydano zalecenia konserwatorskie przez MWUOZ w celu realizacji projektu.
15 maja 2024 r. podpisana została umowa z Politechniką Krakowską, na kwotę przeszło 399 tys. zł, w zakresie opracowania kompletnej dokumentacji projektowo-kosztorysowej wraz ze studium wykonalności.
Posadźmy drzewa na Rynku Głównym!
Opis projektu
„Chcemy, żeby na Rynek Główny po kilkudziesięciu latach wróciły drzewa. Nasadzenia zapewnią trochę cienia oraz sprawią, że w ciepłe dni plac nie będzie już betonową patelnią, która staje się jednym z najgorętszych miejsc w mieście. Przestrzeń zostanie tak zaaranżowana, aby nie ograniczać przejścia i nadal można było organizować duże wydarzenia. Czas, żeby serce miasta stało się wreszcie zielone!
Jeszcze w połowie ubiegłego wieku Rynek Główny był pełen zieleni. Drzewa rosnące na centralnym placu miasta zostały jednak wycięte, a przyroda musiała ustąpić miejsca betonowi. Mimo upływu wielu lat podobne zmiany zachodzą przy realizacji licznych współczesnych projektów. Olbrzymia wartość drzew nadal jest często niedoceniana. Dlatego chcemy, aby inicjatywa stała się symbolem bardziej świadomego podejścia do ekologii.
Drzewa zostaną posadzone w taki sposób, aby przemieszczanie się i organizacja wydarzeń nie będą utrudnione, a zabytki pozostaną nadal dobrze widoczne. Zwiększenie powierzchni biologicznie czynnej sprawi, że trochę mniej deszczówki będzie spływać do kanalizacji, tym samym zmiany przyczynią się do większej retencji opadów w pełnym betonu centrum miasta.
W celu przygotowania miejsca pod drzewa trzeba będzie ściągnąć płytki i odpowiednio przygotować grunt. Nasadzenie zostałyby wykonane w tzw. ,,okienkach”. Warto zastosować podobne rozwiązania jak w okolicach Wieży Ratuszowej, gdzie obecnie rosną jedyne drzewa na płycie rynku.
Autor projektu wyraża zgodę na zastosowanie alternatywnych rozwiązań nieprzewidzianych w tym projekcie, które spełniłyby jego podstawowe założenia. Wszystkie elementy zagospodarowania terenu, jak także konkretne lokalizacje, zostaną poddane analizie możliwości realizacji pod względem obowiązujących przepisów prawa na etapie sporządzania dokumentacji projektowej wraz z uzgodnieniami. Docelowy projekt zagospodarowania terenu zostanie skonsultowany z autorem projektu Budżetu Obywatelskiego.
Projekt zostanie zrealizowany do wysokości wyznaczonych środków finansowych.”
UZASADNIENIE PROJEKTU
„Realizacja projektu przyczyni się do przywrócenia historycznej aranżacji Rynku Głównego. Centralny punkt Krakowa jest teraz w większości strefą wolną od zieleni. Drzewa zapewnią trochę cienia i sprawią, że plac nie będzie już betonową patelnią, która staje się jednym z najgorętszych miejsc w mieście. Zmiany sprawią, że spędzanie czasu w tym ważnym miejscu stanie się zdecydowanie przyjemniejsze, a pięknie zabytki w zielonym otoczeniu będą się prezentować jeszcze lepiej.”
O drzewach na Rynku Głównym
„Drzewa na Rynku Głównym w Krakowie to sprawa, która od wielu lat budzi ożywione dyskusje. Temat, którego znaczenie i możliwość realizacji jest rozpatrywany przez wiele środowisk i grup społecznych. Krakowski Rynek Główny to chyba najbardziej rozpoznawalna przestrzeń naszego miasta. Jest więc niezwykle ważne, by to, co może się w tej przestrzeni wydarzyć było zrozumiane i akceptowane.
Projekt Budżetu obywatelskiego „Posadźmy drzewa na Rynku Głównym”, to idea, której celem jest zazielenienie miejskiego placu, znanego nie tylko w całym kraju, ale i w Europie.
Słowo plac jest tu kluczem, ponieważ to ono było nośnikiem założeń, poprzez które Kraków tworzył miejski plac na skalę europejską, plac pełen historii i zabytków. Współczesna konieczność łagodzenia negatywnych skutków zmian klimatycznych wymaga zdecydowanych działań w zakresie zieleni. Są jednak miejsca, w których takie działania podlegają wnikliwej analizie. Kwerenda historyczna dotycząca drzew na Rynku Głównym nie jest jednak w tym temacie jednoznaczna.
Rozmawiajmy więc o tym i wypracujmy rozwiązanie modelowe. Na krakowskim Rynku niebawem, po uzgodnieniu możliwych do posadzenia drzew, ustawione będą w tych miejscach donice – tak, aby „przekonać nieprzekonanych” do tego ważnego działania. Jesteśmy gotowi na te zmiany. Zieleń i drzewa powinny łączyć mieszkańców, dlatego zależy nam, żeby ten projekt był sukcesem wszystkich krakowian, zarówno tych, którzy głosowali w budżecie obywatelskim, jak i środowiska konserwatorskiego oraz tych, dla których krakowski rynek jest miejscem spacerów czy miejscem pracy.
Ustawienie tymczasowych, mobilnych donic to stworzenie namacalnych wizualizacji, które pomogą podjąć konkretne decyzje. Miasto i mieszkańcy to sieć zależności, w której wzajemne zrozumienie poglądów różnych grup społecznych jest trudne, ale również – co najważniejsze – w zasięgu ręki.
Jest to projekt o wyjątkowej sile oddziaływania nawet w skali całego kraju. Odpowiednie więc przygotowanie się do niego jest dla nas priorytetem na najbliższy czas.
Zarząd Zieleni Miejskiej w Krakowie„