Jadłodzielnie to po prostu ogólnodostępne lodówki.
Służą do wymiany żywności pomiędzy ludźmi. Jedni mogą zostawić a inni wziąć produkty spożywcze. Taka idea ma pomóc w budowaniu świadomości oraz być edukacją dla nas wszystkich. Marnowanie żywności wpływa bardzo negatywnie na środowisko naturalne, a jadłodzielnie mają być sposobem na zapobieganie powstawaniu odpadów. Dlatego Główny Inspektorat Ochrony Środowiska wychodzi z ideą propagowania społecznych lodówek wśród najmłodszych.
Według Organizacji Narodów Zjednoczonych co roku marnuje się 1,3 mld ton żywności nadającej się do spożycia. To 1/3 produkcji żywności na Ziemi. Czyli w każdej sekundzie marnujemy ok. 40 ton żywności. Ponad 800 milionów ludzi na świecie cierpi z powodu głodu, a dwa miliardy jest niedożywionych. Z kolei w krajach wysokorozwiniętych, w tym w Polsce, mamy do czynienia ze zjawiskiem marnowania żywności.
W Polsce na etapach produkcji, przetwórstwa, dystrybucji i konsumpcji rocznie marnuje się prawie 5 mln ton żywności. Czyli na jednego Polaka przypada średnio 127 kg zmarnowanej żywności w ciągu roku. Co pokazuje, że skala marnowania jest ogromna. Podkreślenia wymaga, że najwięcej żywności marnują konsumenci, aż 60% wyrzucanego jedzenia pochodzi z gospodarstw domowych.
Marnowanie żywności wpływa negatywnie na środowisko naturalne, ponieważ wiąże się z utratą cennych zasobów (wody i energii, które potrzebne są do jej wyprodukowania, paliw, które zużywamy by przewieźć wyprodukowaną żywność od producenta do klientów). Ponadto marnowanie żywności przyczynia się do uwalniania gazów cieplarnianych do atmosfery oraz do produkowania dużej masy odpadów żywnościowych. Co więcej, marnowanie żywności wpływa również negatywnie na budżet domowy.
W ramach kampanii edukacyjnej dla najmłodszych GIOŚ wyprodukował serię filmów edukacyjnych zatytułowaną „Latający patrol”. Czwarty odcinek jest poświęcony właśnie marnowaniu żywności. Film ma popularyzować również jadłodzielnie wśród najmłodszych. Wzorem innych instytucji chcemy zaszczepić u dzieci i młodzieży ideę takiego postępowania. Wierzymy, że z czasem dzieci będą dzielić się swoją nabytą wiedzą nie tylko ze starszymi ale w przyszłości swoimi potomkami. Film zawiera również rolę inspekcji oraz wskazuje na właściwe wykorzystanie społecznych lodówek.
Czym jest redystrybucja żywności?
To sposób wykorzystania żywności od sprzedawcy żywności, przez organizacje pozarządowe, w tym banki żywności, stowarzyszenia, które zapewniają wykorzystanie żywności poprzez udostępnianie jej np. najbardziej potrzebującym, ubogim lub przez przygotowywanie posiłków.
Rola Inspekcji Ochrony Środowiska w przeciwdziałaniu marnowaniu żywności
Inspekcja Ochrony Środowiska czuwa nad przestrzeganiem przepisów ustawy o przeciwdziałaniu marnowaniu żywności i prowadzi kontrole sprzedawców żywności oraz organizacji pozarządowych. Podczas kontroli sprawdzamy czy sprzedawcy żywności zawarli umowy o bezpłatne przekazywanie żywności, wpłacili opłatę za zmarnowaną żywności, czy przeprowadzili kampanie edukacyjno-informacyjne oraz czy złożyli odpowiednie sprawozdania.
Chodzi głównie o to, by niesprzedana przez sprzedawców żywność była przekazywana do organizacji pozarządowych i w następstwie trafiała do osób potrzebujących, stąd też Inspekcja sprawdza również czy organizacje pozarządowe właściwie wykorzystują otrzymaną żywność.
Co ważne Inspekcja tłumaczy, radzi, instruuje sprzedawców w jaki sposób działać by w sposób prawidłowy przestrzegać ustawy i przyczyniać się do zmniejszenia masy marnowanej żywności, bowiem najważniejsze dla nas jest to by żywność trafiła do osób najbardziej potrzebujących.
Rola sprzedawców żywności w przeciwdziałaniu marnowaniu żywności
Sprzedawcy żywności są zobowiązani do zawierania umów z organizacjami pozarządowymi, w ramach których przekazują im żywność, która w przeciwnym razie uległaby zmarnowaniu. Żywność przekazana do organizacji pozarządowych służy do przygotowania posiłków oraz wzbogacania ich, do wydawania paczek żywnościowych oraz do przekazywania żywności organizacjom współpracującym – np. do domów dziecka, domów samotnej matki. Pomoc najczęściej trafia do osób bezdomnych, samotnych, o niskich dochodach, osób z niepełnosprawnościami, rodzin wielodzietnych oraz osób starszych.
Warto podkreślić, że sprzedawcy żywności wnoszą opłaty za zmarnowaną żywność do organizacji pozarządowych, które mogą zostać wykorzystane na działania związane m.in. z przeciwdziałaniem marnowaniu żywności.
Nieocenione są również kampanie edukacyjne, prowadzane przez sprzedawców żywności we współpracy z organizacjami pozarządowymi – edukują społeczeństwo w zakresie racjonalnego gospodarowania żywnością oraz przeciwdziałania marnowaniu żywności.
Jadłodzielnie
Bardzo ważne jest to, że jadłodzielnie są dla wszystkich. Każdy może śmiało wziąć z niej to, na co ma akurat ochotę i to bezpłatnie. Nic nie powinno wylądować w naszych koszach na odpady. Pamiętajmy jednak, żeby przynosić produkty, które sami moglibyśmy zjeść. Mogą być nawet te po dacie „najlepiej spożyć przed”, ale mieszczą się w terminie „należy spożyć do”. Pakujmy wszystko szczelnie, w czyste opakowania. Do domowych wyrobów koniecznie dodajmy skład i datę przygotowania. Produkty suche mogą być napoczęte, ale powinny być szczelnie zamknięte. W jadłodzielniach nie zostawiajmy nadgniłych rzeczy, surowego mięsa, dań z surowymi jajami czy niepasteryzowanym mlekiem.
Jadłodzielnie w Polsce – mapa
Jadłodzielnie w Polsce nie są jeszcze tak popularne. Ale ich powstawanie ma łączyć nas wszystkich, którym zależy na niemarnowaniu żywności. Funkcjonujące obecnie w naszym kraju społeczne lodówki można znaleźć na specjalnej mapie pod adresem:
Jak możemy przeciwdziałać marnowaniu żywności we własnych gospodarstwach domowych?
- Zawsze sporządzajmy listę zakupów. Planujmy, co będziemy gotowali, nie tylko dziś, ale także w najbliższych dniach.
- Nie idźmy na zakupy gdy jesteśmy głodni.
- Zwracajmy uwagę na różnice pomiędzy datą minimalnej trwałości a datą przydatności do spożycia. „Najlepiej spożyć przed” nie znaczy, że żywność musi po tym terminie trafić do kosza. Niektóre artykuły spożywcze, takie jak: mąka, olej, suche makarony, kasze, ryż, owocowe i warzywne mrożonki, jak również większość słodkich czy słonych przekąsek można śmiało zjeść także po upływie wskazanej daty. Ważne tylko, by przed przygotowaniem z nich posiłku upewnić się, że nie mają oznak Jednak żywność oznaczona etykietą „należy spożyć do”, taka jak: mięso czy nabiał, nie nadaje się do spożycia po wskazanej na opakowaniu dacie.
- Gotujmy z wykorzystaniem „resztek” (np. czerstwe pieczywo przerobione na grzanki, nadmiar ugotowanych ziemniaków wykorzystany do sporządzenia kopytek/zapiekanek/sałatek, dojrzałe owoce do przygotowania soków, obierki warzyw do bulionu warzywnego).
- Właściwie przechowujmy produkty w lodówce.
Pamiętajmy, że zasady działania Jadłodzielni są bardzo proste. Dzielimy się jedzeniem i korzystamy z niego. W ten sposób przeciwdziałamy marnowaniu żywności oraz dbamy o nasze środowisko naturalne. Aby takich miejsc było więcej razem musimy zadbać o ich popularyzację.