Wiceprzewodniczący Komisji Europejskiej, Frans Timmermans podczas wizyty w Województwie Śląskim spotkał się także ze stroną społeczną w sprawie transformacji regionu.
W debacie na Stadionie Śląskim uczestniczyli m.in. przedstawiciele central związkowych branży górniczej.
Przypomnijmy, że Komisja Europejska w poniedziałek zatwierdziła pięć planów sprawiedliwej transformacji polskich regionów górniczych. Łączna wartość zatwierdzonych planów to 3,85 mld euro. W sumie do tego województwa trafi kwota 5 mld euro.
Krajowy Plan Sprawiedliwej Transformacji na szczeblu rządowym wraz z Terytorialnymi Planami Sprawiedliwej Transformacji (TPST) w regionach mają być podstawami realizacji przedsięwzięć opartych o nowy europejski instrument: Fundusz Sprawiedliwej Transformacji (FST; ang. Just Transition Fund – JTF). FST ma niwelować społeczne i gospodarcze skutki transformacji energetyczno-klimatycznej.
– To oznacza, że 3,85 mld euro jest już dostępne dla pięciu regionów na transformację w kierunku m.in. zaawansowanego wysokoefektywnego przemysłu – zakomunikował podczas debaty wiceprzewodniczący KE. – Wszystkie te plany leżą teraz w rękach lokalnych i regionalnych samorządów, będziemy pracować nad nimi razem. To nam pozwoli zadbać o bardzo konkretne potrzeby lokalnej społeczności, a także potrzeby przedsiębiorstw zarówno dużych, jak i małych i średnich.
– Musimy jasno udowodnić, że w tej transformacji z epoki węgla nikt nie pozostanie sam, każdy musi odnieść sukces. Oczekuję już na współpracę z marszałkami i prezydentami miast, aby te plany urzeczywistnić i aby stały się one sukcesami – dodał Timmermans.
Wiceprzewodniczący KE uściślił, że fundusze te będą zarządzane regionalnie i lokalnie, aby najlepiej odpowiadać lokalnym potrzebom.
Marszałek Jakub Chełstowski podziękował Timmermansowi za ostatnie cztery lata pracy nad śląskim TPST, a także obecnemu na wydarzeniu Jerzemu Buzkowi za koncepcje i idee oraz bycie „dobrym duchem” prac nad planem.
– Odejście od węgla jest nieuniknione. Niemniej proces transformacji musi uwzględniać wszystkie grupy społeczne, zwłaszcza te związane bezpośrednio z sektorem górniczym. Bo trzeba pamiętać że jedno miejsce w górnictwie generuje cztery miejsca pracy w branżach mu dedykowanych. Nie możemy sobie pozwolić na to, aby ktokolwiek w tym procesie został pominięty na co mocny nacisk kładzie wiceprzewodniczący KE Frans Timmermans. Środki jakie mamy otrzymać w ramach wszystkich źródeł włącznie z Funduszem Sprawiedliwej Transformacji będą przede wszystkim uwzględniać kwestie z uregulowaniem miejsc pracy. To alternatywa względem górnictwa. I gwarancja że każdy pracę znajdzie w nowych technologiach. Pamiętajmy że stawiając na ten kierunek rozwoju wytyczamy szlak dla kolejnych pokoleń. Także tych, które z rodzin górniczych pochodzą. Nie wolno nam tej szansy zmarnować. Komisja Europejska jest nam przychylna. A my musimy podjąć to wyzwanie – powiedział marszałek Jakub Chełstowski.
Europoseł, w przeszłości przewodniczący Parlamentu Europejskiego Jerzy Buzek ocenił, że przyjazd Timmermansa na Śląsk, czyli do regionu, który ma najwięcej do zrobienia ze wszystkich regionów europejskich, jeśli chodzi o transformację energetyczną – świadczy o tym, że UE naprawdę zainteresowana jest sytuacją ludzi, tym, co będzie działo się w Województwie Śląskim.
– Musimy zrezygnować stopniowo, rok za rokiem – tego się nie zrobi w ciągu roku czy dwóch lat – z górnictwa węgla kamiennego. Jest to dla nas konieczne, dlatego że górnictwo węgla kamiennego się jednak kończy. To trwało sto kilkadziesiąt lat, przyniosło naszemu krajowi olbrzymie bogactwo, ale dzisiaj budujemy zupełnie nową rzeczywistość na Górnym Śląsku, w Zagłębiu i innych regionach Polski. Warto uwierzyć w tę nową rzeczywistość – mówił Jerzy Buzek przypominając, że idea Funduszu Sprawiedliwej Transformacji zrodziła się w tym regionie.
– Ten fundusz ma podstawowy cel: żeby ludzie w Europie, którzy są w takich regionach górniczych, w których trzeba będzie rezygnować z górnictwa w ciągu następnych lat, mieli poczucie, że ktoś o nich myśli, że nie zostali sami sobie – zaznaczył Buzek, przypominając o doświadczeniach transformacji.
Podczas debaty ze stroną związkową wrócono do podpisanej umowy społecznej, dotyczącej transformacji górnictwa węgla kamiennego, określa zasady i tempo wygaszania polskich kopalń węgla kamiennego (energetycznego) w perspektywie 2049 r. Dokument zawiera m.in. gwarancje zatrudnienia oraz osłon socjalnych dla górników, przewiduje budżetowe dopłaty do redukcji zdolności produkcyjnych oraz ujmuje mechanizmy wspierające transformację Śląska.
Warunkiem wejścia umowy w życie jest zgoda Komisji Europejskiej na pomoc publiczną dla górnictwa na zaproponowanych przez stronę polską zasadach. Polska ustawa w tej sprawie zakłada, że branża w ciągu 10 lat zostanie wsparta kwotą 28,8 mld zł. Związki zawodowe otrzymały od resortu aktywów państwowych wniosek notyfikacyjny do KE ws. wsparcia górnictwa z początkiem marca br. Jak zaznaczył Frans Timmermans, zawarte w niej zapisy, zostały zaakceptowane przez Komisję Europejską.
– Chcemy jednak mieć absolutną pewność, że te miejsca pracy będą nie tylko przy fotowoltaice i wiatrakach, ale także zupełnie nowych technologiach. Nie jesteśmy przeciwni zmianom. Musimy mieć jedynie pewność, że nie zostaniemy z niczym – mówił Arkadiusz Siekaniec ze Związku Zawodowego Górników w Polsce ZEC S.A. w Katowicach.
Podczas debaty zwrócono też uwagę na błędy jakie popełniono podczas trzech minionych dekad, podczas których rozpoczęto proces transformacji.
– Takie gminy jak Pszów, Radlin czy Knurów muszą dostać drugie życie, bo na transformacji do tej pory straciły – argumentowano podczas debaty. Dominik Kolorz, przewodniczący zarządu regionu Śląsko-Dąbrowskiego NSZZ „Solidarność” zaznaczył, że nikt bynajmniej nie podważa negatywnego wpływu spalania węgla na atmosferę.
– Tylko że to nie węgiel sam w sobie jest zły, ale wykorzystywana technologia jego spalania – wskazywał Dominik Kolorz.
Uczestnicy debaty byli zgodni co do tego, że środki z Funduszu muszą trafić przede wszystkim na stworzenie nowych miejsc pracy.
Ze środków Funduszu pokrywane będzie również szkolenie 100 tysięcy pracowników, z których wielu zatrudnionych jest w sektorze paliw kopalnych. Według szacunków w wyniku działań w ramach planu sprawiedliwej transformacji na Śląsku powstanie 27 tys. nowych miejsc pracy. – Ta debata to historyczny sukces. Cieszę się, że będziemy mogli zarządzać tymi środkami z poziomu województwa. I ciągle jesteśmy otwarci na dialog – podsumował marszałek Jakub Chełstowski.
Przyszłość wykuwa się na Śląsku
Ponad 5 mld euro ma trafić do regionu, w tym 2,2 mld euro w ramach funduszu sprawiedliwej transformacji. Komisja Europejska zatwierdziła program regionalny Fundusze Europejskie dla Śląskiego 2021-2027 o czym poinformował wiceprzewodniczący wykonawczy Frans Timmermans, który przebywał w Katowicach.
Frans Timmermans wziął udział w dyskusji, odbywającej się w formule okrągłego stołu i dotyczącej przyszłości regionów górniczych. Gospodarzem wydarzenia, w którym uczestniczyli przedstawiciele samorządów był marszałek Jakub Chełstowski. Obecni byli także pozostali członkowie Zarządu Województwa: Anna Jedynak, Łukasz Czopik, Krzysztof Klimosz oraz przewodniczący Sejmiku, Marek Gzik.
„Cieszę się, że Komisja Europejska wybrała właśnie Śląsk na miejsce tego spotkania, a wiceprzewodniczący Frans Timmermans spotkał się z nami, tu w regionie. To historyczna wizyta w niezwykle ważnym momencie dla rozwoju miast i regionów. Fundusz Sprawiedliwej Transformacji to bardzo dobre narzędzie, by przyspieszyć proces transformacji, a województwo śląskie będzie jego największym beneficjentem. Taki mechanizm został wprowadzony po raz pierwszy i co istotne będzie zarządzany z poziomu regionalnego. Transformacja musi przyspieszyć, czas uniezależnić się od paliw kopalnych i ten proces nabiera dziś nowego wymiaru, także dzięki tej wizycie. Śląsk nie boi się zmian, to dla nas wyzwanie, ale przede wszystkim ogromna szansa i chcemy ją wspólnie wykorzystać” – podkreślał marszałek Jakub Chełstowski.
Tematem przewodnim spotkania były kwestie związane z Funduszem Sprawiedliwej Transformacji.
„To szczególny i ważny dzień dla nas wszystkich. Komisja Europejska uzgodniła plany związane z Funduszem Sprawiedliwej Transformacji dla Polski. 3,85 mld euro trafi do pięciu regionów górniczych na wsparcie procesu transformacji w kierunku nowych technologii i innowacji. Województwo śląskie ma wszelkie atuty, żeby odnieść sukces, jesteście w centrum tych procesów. Nie ma przyszłości opartej na węglu i jeśli ludzie to zrozumieją, a już się tak dzieje, bo to właśnie w Polsce jest największe zainteresowanie pompami ciepła, panelami fotowoltaicznymi, to będzie miało to charakter globalny. Te plany są teraz w rękach lokalnych i regionalnych samorządów, to z tego poziomu będą zarządzane i to pozwoli nam zadbać o konkretne problemy lokalnych społeczności” – mówił wiceprzewodniczący wykonawczy Komisji Europejskiej, Frans Timmermans.
W trakcie dyskusji z przedstawicielami samorządów, włodarzami miast i regionów, rozmawiano o wyzwaniach i możliwościach związanych z procesem transformacji. Ten proces trwa w regionie od trzydziestu lat. Jak podkreślali uczestnicy spotkania, ważne, by nie powielać błędów sprzed lat i uwzględnić w nim postulaty strony społecznej.
Pomysł Funduszu Sprawiedliwej Transformacji zrodził się właśnie na Śląsku, a jednym z jego inicjatorów był Jerzy Buzek, były premier i przewodniczący Parlamentu Europejskiego w latach 2009-2012.
„Jestem przekonany, że da się przekształcić ten region, ale potrzebne są na to środki i przekonanie ludzi, że ten proces jest możliwy i przynosi więcej korzyści niż zagrożeń. Zdajemy sobie sprawę ze skali wyzwań. Województwo śląskie to największy region górniczy w Europie i trzeba zrobić wszystko, by ludzie czuli odpowiedzialność za to wszystko, co chcemy zmienić, by mieli poczucie własności tych projektów. Przyjazd wiceprzewodniczącego Komisji Europejskiej na Śląsk, do regionu, który ma przed sobą najwięcej wyzwań związanych z transformacją energetyczną świadczy o tym, że Unia Europejska dba o ludzi. Fundusz Sprawiedliwej Transformacji powstał właśnie po to, by ludzie w regionach, w których będzie trzeba odejść od węgla, mieli poczucie, że ktoś o nich myśli i nie zostawi ich samych sobie” – tłumaczył Jerzy Buzek.
Przedstawiciele samorządów podkreślali w trakcie spotkania jak wiele zmieniło się w regionie w perspektywie ostatnich lat z udziałem środków unijnych. Niezbędne jest zaangażowanie mieszkańców w cały proces, transformacja nie powinna nikogo wykluczać. Wśród największych wyzwań wymieniano m.in. wsparcie dla energetyki odnawialnej, termomodernizację, rewitalizację terenów poprzemysłowych, ale także kwestie związane z edukacją, szkoleniami i przebranżowieniem osób pracujących w branży górniczej.
Planetarium Śląskie
Wiceprzewodniczący wykonawczy Komisji Europejskiej Frans Timmermans odwiedził Planetarium Śląskie.
Wizyta w Planetarium Śląskim i spotkanie z przedstawicielami Zarządu Województwa Śląskiego było częścią wizyty wiceprzewodniczącego Fransa Timmermansa w naszym regionie.
Tematem przewodnim wizyty były kwestie związane z Funduszem Sprawiedliwej Transformacji i nowa perspektywa unijnego finansowania. Jednym z kluczowych aspektów związanych z transformacją regionu jest oparcie jego rozwoju o nowe technologie, innowacje i inteligentne specjalizacje.
Warto przypomnieć, że modernizacja Planetarium Śląskiego kosztowała ponad 154 mln zł. Do zabytkowej części obiektu pod ziemią dobudowano dwa nowe pomieszczenia o powierzchni ponad 2,5 tys. m kw. Znajdują się tam pracownie i sale wykładowe. W przebudowanym obiekcie odwiedzający mogą skorzystać m.in. z symulatorów lotów w kosmos, kolumny pogodowej i pokoi klimatycznych. Obiekt oddano do użytku odwiedzających w czerwcu 2022 roku.
(UMWŚ)