Odrzucając ustawę o przedłużeniu kadencji organów jednostek samorządu terytorialnego (projekt poselski), Senat uznał, że bez istotnego uzasadnienia nie należy zmieniać długości kadencji organów władzy publicznej po jej rozpoczęciu.
W uzasadnieniu stanowiska Izby podkreślono, że Polska i zagraniczna praktyka wyborcza dowodzi, iż wybory do różnych organów mogą odbywać się nawet tego samego dnia.
Ustawa przedłuża do 30 kwietnia 2024 r. kadencję rad gmin i powiatów oraz sejmików województw, rad dzielnic m.st. Warszawy, wójtów, burmistrzów i prezydentów miast, która upływa w 2023 r. Wybory samorządowe wypadają jesienią 2023 r., ponieważ w 2018 r. wydłużono kadencję samorządów z 4 do 5 lat (ostatnie wybory samorządowe odbyły się 21 października 2018 r.).
Jesienią 2023 r. przypada także konstytucyjny termin wyborów parlamentarnych (ostatnie odbyły się 13 października 2019 r.). Na wiosnę 2024 r. zaś wypadają wybory do Parlamentu Europejskiego (ostatnie 26 maja 2019 r.).
Projekt uchwały w sprawie dochodzenia przez Polskę zadośćuczynienia za szkody spowodowane przez Niemcy w czasie II wojny światowej wstrzymany
Komisje: Spraw Zagranicznych i Unii Europejskiej oraz Ustawodawcza nie zakończyły pierwszego czytania projektu uchwały w sprawie dochodzenia przez Polskę zadośćuczynienia za szkody spowodowane przez Niemcy w czasie II wojny światowej. Komisje poparły wniosek senatora Marka Borowskiego o wstrzymanie prac do czasu przedstawienia noty dyplomatycznej Ministerstwa Spraw Zagranicznych w sprawie reparacji wojennych i odpowiedzi na nią rządu niemieckiego.
Przedstawiciel wnioskodawców, grupy senatorów PiS, senator Marek Komorowski poinformował, że tekst projektu uchwały jest taki sam, jak tekst uchwały Sejmu z 14 września 2022 r. W projekcie uchwały Senat wzywa Rząd Republiki Federalnej Niemiec do jednoznacznego przyjęcia odpowiedzialności politycznej, historycznej, prawnej oraz finansowej za wszystkie skutki spowodowane w Rzeczypospolitej Polskiej i obywatelom Rzeczypospolitej Polskiej w wyniku rozpętania II wojny światowej przez III Rzeszę Niemiecką. Podkreślono też, że Polska nigdy nie otrzymała rekompensaty za straty osobowe oraz materialne spowodowane przez państwo niemieckie. Nigdy nie otrzymała też zadośćuczynienia za ogrom krzywd wyrządzonych polskim obywatelom.
W ocenie wiceministra spraw zagranicznych Pawła Jabłońskiego uchwała Senatu wzmocniłaby stanowisko rządu w sprawie niemieckich reparacji wojennych.
Ustawy przyjęte z poprawkami.
Węgiel
Izba z 25 poprawkami przyjęła ustawę o zakupie preferencyjnym paliwa stałego przez gospodarstwa domowe (pilny projekt rządowy). Senatorowie zdecydowali o obniżeniu z 2200 zł brutto za tonę do 2000 zł ceny węgla, po której sprzedaje paliwo podmiot prywatny w wypadku, gdy gmina nie przystąpi do zakupu węgla z przeznaczeniem dla gospodarstw domowych i nie zrobi tego żadna z gmin sąsiednich.
Postanowili, że miejsce składowania węgla nie będzie mogło być oddalone od kupującej gminy o więcej niż 100 km, a ministra właściwego ds. aktywów państwowych zobowiązali do określenia w rozporządzeniu wykazu takich miejsc.
Senatorowie zdecydowali ponadto, że prowadzenie przez gminę sprzedaży węgla nie będzie wymagało zmiany jej statutu. Gmina będzie mogła też powierzyć innym jednostkom organizacyjnym lub podmiotom zawarcie umowy sprzedaży węgla, jego odbiór i sprzedaż w ramach zakupu preferencyjnego. Doprecyzowali, że do umowy zawieranej między gminą a importerem węgla ma być dołączona kopia certyfikatu jakości wystawionego najpóźniej 30 dni przed wydaniem paliwa. Senackie poprawki przesądzają, że za roszczenia zgłoszone przez gospodarstwo domowe z tytułu nienależytej jakości dostarczonego węgla będzie odpowiadał wojewoda. Wojewoda będzie też pokrywał cenę sprzedaży paliwa przez gminę, jeżeli przekroczy ona kwotę określoną w umowie sprzedaży.
Przyjęta została też poprawka dotycząca dodatku węglowego. Przewiduje ona, że gdy o dopłatę ubiega się więcej niż jedno gospodarstwo domowe mieszkające pod jednym adresem, to przysługuje ona wszystkim tym gospodarstwom. Zakłada też, że w przypadku informacji, iż osoba, która nie złożyła wniosku o przyznanie dodatku węglowego, a spełnia do tego warunki, to wójt, burmistrz lub prezydent może przeprowadzić wywiad środowiskowy w celu ustalenia prawa do dodatku, a następnie przyznać dodatek w drodze decyzji administracyjnej. Poprawka umożliwia również ponowne złożenie wniosku o wypłatę dodatku węglowego, jeśli wójt, burmistrz albo prezydent odmówił wcześniej przyznania takiego świadczenia.
Senatorowie zmienili tytuł ustawy z „o zakupie preferencyjnym paliwa stałego przez gospodarstwa domowe” na „o zakupie preferencyjnym paliwa stałego dla gospodarstw domowych”.
Ustawa przewiduje, że gminy, spółki gminne i związki gminne będą mogły kupować węgiel od importerów po 1,5 tys. zł za tonę, by następnie sprzedawać go mieszkańcom po nie więcej niż 2 tys. zł za tonę. Spółkami, które mogą sprzedawać węgiel samorządom po cenach preferencyjnych, są PGE Paliwa i Węglokoks. Gospodarstwo domowe będzie miało prawo do zakupu po preferencyjnej cenie 1,5 tony węgla w tym roku oraz kolejnych 1,5 tony po 1 stycznia 2023 r. Aby kupić węgiel od samorządu, mieszkańcy będą składali do gminy wniosek o zakup preferencyjny. Węgiel po preferencyjnej cenie będą mogły zakupić osoby uprawnione do dodatku węglowego. Gmina będzie mogła prowadzić dystrybucję węgla poprzez: własne jednostki organizacyjne, wybrane spółki, np. komunalne, umowę ze składem węgla, umowę z inną gminą.
Ustawa przewiduje, że gminy, które kupiły węgiel do sprzedaży przed wejściem w życie nowych przepisów, będą mogły wnioskować o zwrot różnicy w cenie. Spółki komunalne i gminy podejmujące się sprzedaży węgla po preferencyjnej cenie będą zwolnione z podatku akcyzowego od tych transakcji. Ustawa umożliwia ponadto wypłatę dodatku węglowego każdemu z gospodarstw domowych pod tym samym adresem, jeśli każde z nich ogrzewa się oddzielnym źródłem ciepła, zgłoszonym do centralnej ewidencji emisyjności budynków, i złoży deklarację o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi.
Ceny energii elektrycznej
Senat wprowadził 56 poprawek do ustawy o środkach nadzwyczajnych mających na celu ograniczenie wysokości cen energii elektrycznej oraz wsparciu niektórych odbiorców w 2023 roku (pilny projekt rządowy). Izba opowiedziała się za rozszerzeniem katalogu podmiotów uprawnionych do skorzystania z maksymalnych cen prądu m.in. o samorządowe żłobki i kluby dziecięce, dziennych opiekunów zatrudnionych przez jednostkę samorządu terytorialnego, prywatną służbę zdrowia, przewozy kolejowe pasażerskie i towarowe, banki żywności i instytucje samorządowe opiekujące się uchodźcami z Ukrainy.
Zdecydowała też o obniżce maksymalnej ceny prądu dla gospodarstw domowych, jednostek samorządu terytorialnego oraz mikro, małych i średnich przedsiębiorstw.
Maksymalna cena prądu dla gospodarstw domowych wynosiłaby 450 zł za MWh, a nie jak uchwalił Sejm – 693 zł, a dla samorządów i sektora MŚP – 600 zł za MWh, a nie 785 zł.
Obniżone ceny zawierałyby podatek VAT i akcyzę.
Senatorowie doprecyzowali ponadto, że dodatek w wysokości 3 tys. zł ma przysługiwać w przypadku, gdy głównym źródłem ciepła jest kocioł na paliwo stałe, kominek, koza, ogrzewacz powietrza, trzon kuchenny, piecokuchnia albo piec kaflowy, zasilane peletem drzewnym lub innym rodzajem biomasy, z wyłączeniem drewna kawałkowego. Postanowili również wykreślić przepisy umożliwiające odstąpienia przez elektrownie od wychwytywania tlenków azotu w związku z ograniczoną dostępnością wody amoniakalnej. Przyjęte zostały też poprawki legislacyjne, redakcyjne i doprecyzowujące.
Ustawa wprowadza maksymalne ceny energii elektrycznej dla gospodarstw domowych – 693 zł za MWh, samorządów (podmioty użyteczności publicznej) i firm – 785 zł za MWh w odniesieniu do zużycia od 1 grudnia 2022 do 31 grudnia 2023 r. W wypadku gospodarstw domowych cena maksymalna będzie obowiązywać po przekroczeniu rocznych limitów zużycia: 2 MWh – dla wszystkich gospodarstw domowych, 2,6 MWh – dla rodzin z osobą niepełnosprawną, 3 MWh – dla rolników i posiadaczy Karty Dużej Rodziny.
Sprzedawcom energii będą przysługiwały rekompensaty za stosowanie w rozliczeniach z odbiorcami uprawnionymi maksymalnych cen. Przewidywany koszt rekompensat ma wynieść 19,7 mld zł. W okresie od 1 grudnia 2022 do 31 czerwca 2023 r. wytwórcy i sprzedawcy energii elektrycznej będą musieli przekazać odpisy na Fundusz Wypłaty Różnicy Ceny, będące nadmiarowym przychodem.
Prawo energetyczne oraz ustawy o odnawialnych źródłach energii
Senatorowie poparli z 2 zmianami ustawę o zmianie ustawy – Prawo energetyczne oraz ustawy o odnawialnych źródłach energii (projekt rządowy). Przewidują one, że obowiązek sprzedaży energii elektrycznej na giełdzie towarowej w okresie od dnia wejścia ustawy w życie do 31 grudnia 2023 r. będzie ograniczony do 50% wytworzonej energii. Nowela znosi obowiązek sprzedaży energii elektrycznej na giełdzie.
Ustala również kary za manipulacje na rynku i za wykorzystanie informacji wewnętrznej do obrotu produktami energetycznymi na rynku hurtowym: grzywnę do 5000 stawek dziennych, od roku do 10 lat więzienia albo obie te kary łącznie. Grzywna do 2500 stawek dziennych i od 3 miesięcy do 5 lat więzienia ma grozić za ujawnianie informacji wewnętrznej bądź zalecanie na ich podstawie kupna lub sprzedaży produktów. Po zniesieniu obowiązku giełdowego transakcje handlowe nadal będą przeprowadzane na giełdach towarowych, o skorzystaniu z tej formy obrotu każdy uczestnik rynku ma jednak decydować samodzielnie, stosownie do własnej strategii.
Ustawa o zmianie ustaw w celu przeciwdziałania lichwie
Z 6 poprawkami Izba przyjęła ustawę o zmianie ustaw w celu przeciwdziałania lichwie (projekt rządowy). Jedna z nich podnosi maksymalny poziom pozaodsetkowych kosztów kredytu o dłuższym okresie spłaty do poziomu 15%/15% oraz określa kredyt o krótszym okresie spłaty jako kredyt o okresie spłaty nieprzekraczającym 90 dni, a kredyt o dłuższym okresie spłaty jako kredyt o okresie spłaty przekraczającym 90 dni. Pozostałe mają charakter legislacyjny i doprecyzowujący.
Ustawa określa maksymalne koszty pozaodsetkowe pożyczek i obniża je dla kredytów konsumenckich. Ma zapobiegać „rolowaniu” kredytów i zwiększyć nadzór Komisji Nadzoru Finansowego nad instytucjami pożyczkowymi z możliwościami nakładania kar na członka zarządu do 150 tys. zł, a na instytucję pożyczkową do 15 mln zł bądź wykreślenia z rejestru.
Nowela precyzyjnie definiuje maksymalne koszty pozaodsetkowe: marże, prowizje, opłaty dodatkowe i ubezpieczenia, obniża ich górny limit. Nowela m.in. uzależnia udzielenie pożyczki konsumenckiej od pozytywnej oceny zdolności kredytowej oraz wprowadza konsekwencje za udzielenie takiego kredytu w wypadku oceny negatywnej. Umożliwia udzielanie takich pożyczek tylko dla firm w formie spółki akcyjnej o minimalnym kapitale 1 mln zł.